achè , avb, nm: achelu Definizione foedhu chi narant po ammostare una cosa; cositedha de pagu contu, fintzes iscusa, iscórtziga / no cumprèndhere un'achè = no cumprendi una cibudha Sinonimi e contrari acodhu, addeallu, ajallu, allodhu, midhu / arraghèscia, bóciga Frasi mih sa luna, achè su chelu cun su mare adhae adhae chi si basant! ◊ achela, in su giardinu anzenu annidada che columba ferida, che umbra de manos réndhidas! (L.Massa) 2. si agato un'achè ti che bogo dae sas terras mias! ◊ devo dare su contu a su sótziu meu e no cherzo chi bi nascat unu achè Traduzioni Francese voilà!, rien, prétexte Inglese here it is!, trifle, excuse Spagnolo he aquíahí, aquíahí tienes Italiano ècco!, nonnulla, pretèsto Tedesco hier, nichts.

acò , iscl Definizione foedhu chi atzitzat s'atentzione de unu po abbaidare una cosa chi acontesset Sinonimi e contrari lah!, mih! Frasi acò sos castanzeris! ◊ acò s'animale! ◊ acò su mare de Sardigna biaitu e su chelu sou sempre giaru! ◊ acò s'astru de arghentu ispannendhe dogni nue, acò sa luna! 2. e acò chi sa mama si est detzisa de presentare su fizu sou a s'isposa ◊ acò chi un'arveghe si chírriat dae s'ama, leat filu a s'ala de sos anzones e ndhe sèberat unu Etimo ltn. eccu(m) hoc Traduzioni Francese voici!, voilà! Inglese here it is! Spagnolo he aquíahí Italiano ècco! Tedesco hier, da ist.

addèa! , avb Definizione foedhu chi narant po ammostare una cosa / addèadi! = addea a tui!, addèabbos! = addea a bosatrus!, addeaghi = eco chi… Sinonimi e contrari ecoghi Frasi e addea chi li parfeit de bídere una cosa chi si assimizaiat a un'ou! Etimo srd. Traduzioni Francese voici!, voilà! Inglese here it is! Spagnolo ¡he aquí, ahí! Italiano ècco! Tedesco siehe da!

cantecànte, cantecàntu , cng: catecantu Definizione si biet ca…, est ladinu chi… : nau coment'e una cosa chi si lassat andhare, chi si cuncedit Sinonimi e contrari aposici, goregante, tantecantu Frasi cantecante, grista de carabbineri no ndhe zuches ◊ cantencante crediant chi a che picare sa bida a unu cristianu est a zocare: ma za lu sunt pacandhe! ◊ no timas a dare carchi cosa, si ndhe as: cantecantu lassamus totu inoghe! ◊ no ti fatas cosa: catecantu isco chie ses! ◊ mancari perriches, catecantu no lu bogas dai su surcu sou Etimo srd. Traduzioni Francese il est évident Inglese it is plain that… Spagnolo es evidente que Italiano è evidènte che…, tanto… Tedesco es ist klar, daß.

dhu , prn: lu Definizione prn. sing. (pl. dhos, dhus) de 3ˆ p. po inditare persona o cosa (de genia mascu) agiummai sèmpere manigiau a cumplementu ogetu, postu innanti e abbandha de su vrb. o apustis e totu a unu (enclíticu, fintzes paris cun àteru elementu enclíticu etotu) Frasi dhu biu, dhu fatzo, dhu càstiu, dhu conto ◊ su sardu cheret istudiau puru, po dhu lèzere e po dh'iscríere! ◊ fustei ge dhu iscít su mestieri chi fatzu! ◊ sa mama, abbratzandhedhu, dhi assutaiat sas làmbrigas ◊ bie tui, si ndhi connosches, de dhos avisae! 2. Maistu, faedhos chellare! ◊ custa mammai iat istugiau in sa memória medas contos e fut dolosa contandhodhos chi pariat de dhos bívere in cussos tempos (I.Patta)◊ castiadidhus, comenti funt bellus! Etimo ltn. illu(m) Traduzioni Francese le Inglese him, it, them Spagnolo lo Italiano lo (pron.) Tedesco ihn, es.

edheà , avb Sinonimi e contrari achelu, acodhu, addeallu, allodhu, midhu Frasi edheà sa veridade! Traduzioni Francese voilà Inglese here it is (you are) Spagnolo he aquí, he allí Italiano ècco! Tedesco da.

galligiài, galligiàre , vrb: gallizare Definizione su si crèdere meda, fàere su prepotente e cricare de cumandhare aprofitandho de chie est prus piticu, prus débbile, fàere su brafanteri, su sprodhenti Sinonimi e contrari galligare Frasi est inútili chi bollais galligiai po cuai su pudesciori! ◊ trainedhu como aundhadu gallizas e minetas! ◊ como gallizas ca no ch'est babbu tou a ti domare! ◊ est gallizendhe cun cussos pisedhos, ca isse est prus mannu! ◊ si no fia istadu goi chentza brios, in domo mia isse no che aiat gallizadu! (Z.Zazzu) Etimo ctl. gallejar Traduzioni Francese faire la loi à qqn Inglese to lord it Spagnolo señorear, mangonear Italiano spadroneggiare Tedesco tyrannisieren.

lía , prn: lilla 1 Definizione li + la, bi + la: si dha (lia dao, lia pedo) Sinonimi e contrari Frasi aiat provau deretu a bíere si che lia fachiat a brinchiare ◊ apustis de s'interru aiat tentau de lia picare sa pitzinna ◊ fit coment'e chi che l'essèrepo furandhe sa tanca, non comporandhelia! ◊ in ciaru lilla canto e no a fura, no lasso sa cantone chene posta!◊ aconcalia, toca! Traduzioni Francese la-lui Inglese it to him (her) Spagnolo se la Italiano gliéla Tedesco ihn (sie, es), ihm (ihr, ihnen).

lías , prn Definizione bi + las / che lias = bi che las, si nci dhas Frasi pro li fàchere corazu, ant cumintzau a che lias bestire a sa mandra, sas anzones mesulanas chi l'ant dau ◊ sas iscarpas lias fachet pònnere in s'oru de sa zanna Traduzioni Francese les-lui Inglese it to them Spagnolo se las Italiano gliéle Tedesco sie, ihm (ihr, ihnen).

líu , prn Definizione bi + lu = si + dhu: liu dao = bi lu dao, liu namus = si dhu naraus; dazeliu! = donaisidhu!, dadebbilu! Frasi si liu namus nois si nche irménticat ◊ timiat chi liu esseret iscopiau, a su mere ◊ depiat isetare a liu nàrrere ◊ su rellozu liu daes vetzu e rughinau e ti lu torrat novu! Traduzioni Francese le-lui Inglese it to him Spagnolo se lo Italiano gliélo Tedesco ihn (sie, es) ihm (ihr, ihnen).

lu , prn: dhu* Definizione prn. de 3ˆ persona sing. mascu po inditare persona o cosa manigiau sèmpere a cumplementu ogetu, abbandha de su vrb. candho si narat e ponet innanti, totu a unu apustis (cun impr. o ger.) Frasi cussu traste est su meu e lu cherzo! ◊ za l'isco chi est gai, ma no lu fato ◊ cràmalu, coita, no si che andhet! ◊ como ti lu naro, mih, ite ses tue!◊ bidíndhelu apunt'a rúere l'apo avértidu Traduzioni Francese le Inglese him, it Spagnolo lo, le Italiano lo Tedesco ihn, es, sie.

tantecàntu , cng Definizione si bit ca… est ladinu chi… : nau coment'e una cosa chi si lassat andhare, chi si cuncedet Sinonimi e contrari aposici, cantecante, tantetantu, tanti Frasi tantecantu su mòrrere est natura: curret che abba in su pendhente sou ◊ no bi andhes, como, tantecantu no serbit a nudha ◊ tantecantu est gai, fintzas si daet a bídere chi nono Traduzioni Francese cela va de soi Inglese it is plan Spagnolo está claro que Italiano è evidènte che… Tedesco es versteht sich, daß

«« Cerca di nuovo