abbanzàre , vrb Definitzione giare una surra, pigare a cropos, iscúdere Sinònimos e contràrios acamassare, aciocai, addobbai, arropai, assurrare, atripai, carrubbare, isciúdere, magiare, pisiliai, sussare, zongare Frases dae una parte sos bombardamentos americanos, dae s'àtera sos tedescos, e issos sempre in mesu abbanzados ◊ si moviat che maca abbanzèndhesi che linu suta de s'àlghida ◊ l'aia abbanzadu ca no podia agguantare de mi àere faedhadu de gai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu frapper Ingresu to beat Ispagnolu golpear, pegar Italianu picchiare Tedescu schlagen.

abbertighedhàre , vrb: Definitzione foedhandho de is matas chi portant frutu, iscúdere a pértiga a is cambos po ndhe fàere orrúere a terra su frutu Sinònimos e contràrios abbertighitare, magiare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu gauler Ingresu to beat down Ispagnolu varear Italianu abbacchiare, bacchiare Tedescu abschlagen.

aciocài, aciocàre, aciocàri , vrb: agiocai Definitzione pigare a cropos, pigare a briga, a befa, giare una briga; arregòllere a unu logu, aciapare o agatare a unu faendho dannu o furandho, o fuindho; acudire, lòmpere, ammuntonare, chistire impare, pinnigare pigandho totu o cosa meda Sinònimos e contràrios abbanzare, atripai, isciúdere, magiare, surrai / certai / acafai, aciapai, aggafai, assacarrare, adobiai, cassai, collire, tènnere, tenturai Maneras de nàrrere csn: a. sa terra acanta a sa matixedha = collire o afranzare sa terra a su prantone; a. a fuiri, a cúrriri = illoràresi a fuire, a cúrrere Frases s'iscocu su ladroni tochendimí is crabitas nci dh'aciocu su cani! 2. candu ndi aciocàst unu muntoni de cosa, de cuss'ortu, ciai fusta cuntenta! ◊ soi aciocandu ladàmini ◊ aciocamindi cussu libbru! ◊ cuss'orruga aciocàt s'abba de totu sa bidha e si fut fata a unu frúmini ◊ sa genti aciocat prus a innòi chi no a crésia ◊ comente at apertu su portale, sa gente si est aciocada a pratza (I.Patta)◊ a s'umbra is pipius aciocànt e giogànt impare ◊ a bortas is féminas si aciocant a piscinai 3. iant inténdiu una fémina aciochendu su pobidhu po mòri de un'atra fémina ◊ dh'ant aciocau canis arrabiaus ◊ ant aciocau is ladronis furendi 4. ant aciocau a cúrriri Ètimu spn. achocar Tradutziones Frantzesu malmener, capturer, entasser Ingresu to beat up, to heap, to capture Ispagnolu pegar, capturar, detener Italianu malmenare, catturare Tedescu mißhandeln, gefangennehmen.

addobbài , vrb: addobbare, addubbare, atobbai, atobbare, dobbare Definitzione iscúdere, giare cropos, atripare, pigare a cropos; atumbare o lassare andhare a cropu; acropare, cravare a cropos / a. su ferru = mazare, triballare su ferru in s'incúdine Sinònimos e contràrios abbanzare, aciociai, acorpai, arropai, assurrare, atripai, cardare, carrubbare, ildobbare, isciúdere, magiare, sussare / tzocare / imbolare Frases addòbbadi sa conca a sos muros, si no ischis it'e fàghere! ◊ intendiant cussa gennixedha addobbendisí de istrémpiu ◊ no ti paro sas palas nendhe "Addobba!" ◊ ista sériu, mighi ti addobbo! ◊ at addobbau tres cropus arrabiaus a sa genna ◊ una fémina arruendu at atobbau sa conca a unu truncu ◊ una die atobbeint a su batente: fit una pisedha minore 2. si ndh'est addobbadu subra mia 3. is sordaus iant addobbau is obbilus a Gesús po dh'apicai a sa gruxi Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu battre, frapper Ingresu to beat Ispagnolu golpear, dar, sacudir Italianu percuòtere, bàttere, sbàttere Tedescu schlagen, stoßen.

arropài , vrb: arropare, orropai Definitzione giare cropos, surra / a. su ferru callenti in s'ancódina = mazare, triballare a martedhu Sinònimos e contràrios abbanzare, aciociai, acorpai, addobbai, assurrare, atripai, cardare, carrubbare, isciúdere, magiare, sussare Frases dh'at arropau a zirónia ◊ ant certau e si funt arropaus puru ◊ a su piciochedhu dh’at amaletzau de dh’arropai 2. toroju de puzones arropat su coro e su bentu sighit a alenare (G.Orgolesu) Tradutziones Frantzesu frapper, battre Ingresu to beat Ispagnolu golpear, batir Italianu picchiare, percuòtere Tedescu schlagen.

atripài , vrb: atripare Definitzione pigare a cropos, iscúdere; atumbare, tocare a cropu a calecunu logu Sinònimos e contràrios abbanzare, aciocai, addobbai, arropai, assurrare, atripongiai, fèrrere, isciúdere, magiare, mungiai, sussare / colpare / tipilire Frases custu est su miu, custu su tuu: no c'est abbisóngiu de si atripai! ◊ fint totugantos iscudindhe, a chie podiat piús atripare ◊ canno su frailarzu comintzàt a atripare su martzedhu a s'incúdina acudiat crachi pitzinnu 2. at zau un'iscartarada e at atripau sa conca ◊ trambedha trambedha at atripau a una mata ◊ custu s'est dadu a fàghere atripàndhesi a una parte e a s'àtera Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu frapper Ingresu to beat Ispagnolu golpear Italianu picchiare Tedescu schlagen, verprügeln.

copedhàre , vrb: corpedhare Definitzione giare cropos, prus che àteru piticos, lestros aifatu de pare, istare giaendho cropos Sinònimos e contràrios colpare, fèrrere, tochedhare Frases in iscola a segare, a corpedhare, a pulire, a tínghere, e gai, mancu a zogu, mancu brullendhe faghet ◊ ite li ses corpedhendhe, a martedhu, a cussa cosa? ◊ s'intendhet su mastru de linna corpedhendhe, paret puntzitendhe carchi cosa 2. unu túnciu paret essendhe dai sos muros e copedhendhe a balcones e giannas Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu battre, taper plusieurs fois Ingresu to beat over and over Ispagnolu golpear muchas veces Italianu bàttere ripetutaménte Tedescu wiederholt schlagen.

isciúdere , vrb: iscúdere, iscudi, iscúdiri, iscútere, scudi Definitzione giare cropos, pigare a cropos (ma bastat fintzes unu cropu solu); iscutulare, betare, atzapulare, mòvere a cropu cun fortza e fuliare o fàere lòmpere atesu, fàere o lassare orrúere a terra / 1ˆ p. sing. ind. pres. iscuto, iscutzo; pps. iscutu; cong. pres. 2ˆ p. sing. iscutzas Sinònimos e contràrios abbanzare, acamassare, aciocai, acorpai, addobbai, arropai, atripai, irbatulare, iscotzinare, sussare, zongare / ghetai, imbolare Maneras de nàrrere csn: i. a libbru, a berbos = nàrrere peràulas fortes; i. una cundenna, annos de galera = betare una cundenna; iscúdere su sorde de una malandra = fàgherendhe rúere o essire su sorde; meghina de iscúdere = meighina chi ndhe faghet rúere su sorde Frases sa sorte chin sa destra mi at iscutu, chin sa manca corpadu ◊ iat pigau unu fusti e iat atacau a iscudi a peis e totus si ndi fuant pesaus ◊ si no faghes a bonu t’iscudo a iscantarzada! ◊ si as de m'iscúdere, colpa! ◊ parent canes, iscudèndhesi a moltolzu ◊ candho ndhe imbatet l'iscuto che unu cane!◊ no dh'iscutzas, s'animale: ammasetzat frandhigandhodhu! 2. is óminis me is matas iscudint s'olia cun is furconis e is féminas asuta ndi dha bodhint ◊ at iscutu duos brincos e ch'est rutu ◊ candho mi as bidu reu, a terra mi as iscutu! ◊ su pitzinnu si ndh'est iscutu a subra mia ◊ si ndh'est iscutu de su letu ◊ si nc'iscudit a sa tzurpa acantu dhui at pirígulu ◊ che l'at iscutu in mare ◊ su pudhu iscudet unu cantu chi assustrat sas coitas 3. bi at àrbures chi iscudent foza in atunzu e àteras chi iscudent foza in istiu ◊ daghi at a àere iscutu su machine, torret a inoghe! Ètimu ltn. excutere Tradutziones Frantzesu battre, frapper Ingresu to beat Ispagnolu golpear, pegar Italianu bàttere, picchiare, scagliare Tedescu schlagen, prügeln.

iscotzinàre , vrb: iscurtinare, iscurtzinare, iscutinare, iscutzinare Definitzione mòvere sa cosa a cropos o iscúdere coment'e po che dhi fàere orrúere su chi portat atacau; lassare andhare, fintzes bogare, istesiare calecuna cosa o a ccn.; èssere a úrtimos de calecuna cosa, acabbandho Sinònimos e contràrios acinnicai, assucare, innaigai, ischitinare, iscutuai, issucare, sachedhare, sucariare, sutrinnare / caciare, iscabbúllere / acabbae Maneras de nàrrere csn: i. foza = lassare andhare o pèrdere sa foza; i. fiore = lassare rúere su fiore (chi lassat su frutu seberadu); i. olia, landhe = iscúdiri olia, làndiri; iscutinaresindhe sas manos (de carchi cosa o chistione)= acabbai de si nd'interessai, lassai pèrdiri, no nci pentzai prus (itl. lavarsene le mani) Frases est rutu a terra, si ndhe pesat e si ndhe iscotzinat su prúere ◊ iscútinache sa tiaza fora! ◊ su bentu iscútinat sas àlvures e paret de las chèrrere ispeigare ◊ sas àrbures sunt iscutinendhe fiore, foza ◊ apo iscotzinadu sa chisina 2. nues gràvidas de abba sunt prontas a iscutzinare pro su sidi de sa terra 3. los zuto alliados, cussos malafatores, no mi los poto iscutinare! ◊ si che rues in manos de zustíssia za ti l'as a iscutinare gai! ◊ candho si nche iscutzinabat sas umbras malas dae su cherbedhu, tandho torrabat in sèsi 4. sa figu est iscutinendhe: àteras pagas dies e no che ndhe at prus! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu secouer, gauler, chabler Ingresu to beat down, to shake Ispagnolu sacudir, zarandear, varear Italianu scuòtere, scrollare, bacchiare Tedescu schütteln, rütteln, abschlagen.

magiàre , vrb: mazare Definitzione giare una surra, iscúdere a meda, atripare; foedhandho de matas, iscúdere is cambos cun sa pértiga po ndhe fàere orrúere su frutu / mazare a unu a terudha = fai a bregúngia, acomenti faint is féminas chi iscudint is óminis a turra Sinònimos e contràrios abbanzare, aciocai, addobbai, arropai, assurrare, atripai, isciúdere, ammaciocai, sussare / fèrrere Frases ndhe l'apo ghiradu maza maza dae ziru, cussu rundhellu! 2. ses urrutu e as magiau ◊ sas undhas de su mare mazant in sas rocas ◊ oe ndhe mazamus sa nughe ◊ sa mariposa est magiandhe sas alas in sos vridos Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu malmener, gauler, chabler Ingresu to beat up (down) Ispagnolu pegar, varear Italianu malmenare, bacchiare Tedescu schlagen, prügeln, mit einer Stange abschlagen (Kastanien u. ä.).

matzocàre , vrb: ammatzocai*, matzucare Definitzione iscúdere o magiare a matzucu; peleare meda / matzucare landhe, olia, nughe = iscudi làndiri, olia, nuxi Sinònimos e contràrios corpare, isciúdere, magliucare, matzucorjare Frases lassae de irgherrimiare: bisonzu de bos matzucare azes?! ◊ acàbbala, chi sa zente curret a inoche credendhe chi nos semus matzucandhe! ◊ so che pianta esposta in sa cudina, matzocada però dae su bentu chi ndhe li at rutu fozas e ispina Tradutziones Frantzesu donner une volée de coups de bâton Ingresu to beat Ispagnolu apalear, aporrear Italianu bastonare Tedescu verprügeln, prügeln.

«« Torra a chircare