abbigàre 1 , vrb rfl: abbrigare, abrigare Definitzione pònnere in aprigu, asuta de calecuna cosa o logu po no pigare bentu, o abba o àteru Sinònimos e contràrios aggrundhare, apigai, apogiai, arrundhare, crancare, frànghere, partare Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu se protéger, s'abriter Ingresu to protect oneself Ispagnolu ampararse, abrigarse Italianu ripararsi Tedescu Zuflucht suchen.

acucài , vrb: acucare 1 Definitzione coment'e cuare, partare sa conca (cuca), nau in su sensu de si cuare o carragiare fintzes cun totu sa carena, fintzes po si aprigare o pònnere asuta in calecunu logu candho est proendho o faendho àteru tempus malu (acucare a logos nau in su sensu de si incarare) Sinònimos e contràrios aciunciulire, acoconare, aconcolai, acuconare, acuculiare / abbuare, afufai, ammacionai, apaltare, apatai, cuerrai, frànghere, istichire | ctr. essire Frases canno l'intenniat a órulos, si acucaiat in d-unu corrale ◊ in su cozolu su piús asciutu mi acuco in su cabbanu ◊ geo mi acucaia in d-unu corrale tupànnemi sas oricras ◊ fit acucadu, coment'e sempre, addaisegus de calchi logu 2. dogni tantu mi acucai a sa gianna aisetandhe cudhu tedescu 3. si est acucadu dae s'abba Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se blottir Ingresu to crouch, to protect oneself Ispagnolu agazaparse, refugiarse Italianu accovacciarsi, ripararsi Tedescu sich zusammenkauern, Zuflucht suchen.

amparài , vrb: amparare Definitzione giare amparu, fàere a manera chi unu no tèngiat dannu, no tèngiat male perunu e antzis tèngiat agiudu Sinònimos e contràrios afianzare, apogiai, apojai, guardai / agiadai | ctr. disamparai Frases cussus prus abbandonaus amparadhus tui! ◊ sant'Antoni meu, bos bato una candhela e mi amparades! ◊ ampàrannos che piedosa, coment'e mama amorosa! ◊ a sorres tuas e frades, totu ti los ampares! ◊ beneíghennos e ampara, Segnore! Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu protéger Ingresu to protect Ispagnolu amparar Italianu protèggere, patrocinare Tedescu schützen, stützen.

apigài , vrb rfl: aprigae, aprigai, aprigare Definitzione su si pònnere in aprigu, asuta o in pinna de calecuna cosa po no s’isciúndhere, no pigare sole, bentu o àteru de istrobbosu; fintzes su si arrangiare in calecuna àtera dificurtade; giare amparu / aprigaisí a ccn. = cricare, pedire agiudu a calecunu Sinònimos e contràrios abbigare 1, aggrundhare, apaltare, apogiai, arrociare, arrundhare, crancare, frànghere, oprigai / amparai Frases candho proet si aprigat in calecunu precone ◊ mi seu apigau de s'àcua ◊ no dhoi fiant matas po umbra aundi si aprigai ◊ cun cussu tempus mau si seis aprigaus in caincunu logu? ◊ arratza de temporada, no iscidiaus innui si aprigai! ◊ sa genti, ispramada ca is sordaus fiant isparendi, at iscapau a cúrriri po si aprigai ◊ donniunu si aprigat po sole o po s’abba ◊ su pastore aprigàt is brebès aintru de su nuraghe 2. nisciunus mi agiudat: no isciu prus aundi mi aprigai! ◊ cussu si no iscit ite fàere si aprigat a s'italianu! ◊ a s'ora de su bisóngiu si aprigànt a issa 3. giai chi podeis tantu, aprigai su cristianu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu s'abriter Ingresu to protect oneself Ispagnolu ampararse Italianu ripararsi, rifugiarsi Tedescu sich flüchten.

apogiài, apogiàre , vrb: apogliai, apollai, apozare Definitzione su si pònnere o istare asuta de un'aprigu, asuta o aintru de calecuna cosa o logu po s’iscabbúllere de s'abba o de àteru chi podet fàere male o istrobbu; giare agiudu e, in cobertantza, un’ispinta po otènnere calecuna cosa no própriu meritada, a praxere; si narat fintzes in su sensu de istare in asséliu, firmos, pausandho Sinònimos e contràrios abbigare 1, aggrundhare, apaltare, apigai, arrociare, arrundhare, crancare, frànghere / acobiai, amparai, apojai, assebiai, assussegai Frases a inue su póveru si apozat daghi no at inue si apozare? ◊ no podindhe in sa pinneta mi apozo in d-unu chercu! ◊ cussos pecos sont acuconaos dae su fritu apozaos inue bi at corcadorza ◊ ti fuent fizos tuos pro chircare sidhados aterue, apozados a upas de tristesa 3. apolladí, ca mi fais pigai fúrrius de conca! (M.A.Cappai)◊ su pentzamentu no mi at lassau apollai in totu noti!◊ si tenit sonnu giai si apògliat!◊ cussos tzérrios no lassant apogiare a nemos in biginau!◊ connada mia iat basau su nebodedhu e si fut apollada inguni, istrantaxa, incillia e muda Ètimu itl. appoggiare Tradutziones Frantzesu s'abriter, se protéger Ingresu to protect oneself Ispagnolu refugiarse, ampararse Italianu ripararsi, protèggere Tedescu sich flüchten, beschützen.

badràre , vrb: baldare, baldiare, bardare, bardiare, fardiare, vardare Definitzione atentzionare, giacurare calecuna cosa (es. pàsculu, fintzes gente) chentza ndhe tocare o chi nemos ndhe tochet; colàrendhe a unu o calecuna cosa de unu male, perígulu o dannu Sinònimos e contràrios acastiai, aggordai*, agguardai, chistie, coltoire, cultodiare, gardiare, parpare / tentare / bigiare risparmiare / irghiare Maneras de nàrrere csn: tancas bardiadas = ínnidas, chentza pàschidas, chi no bi ant lassadu intrare bestiàmine pro lassare crèschere s'erba; Deus bardat chi… = fata si…, no bi at perunu bisonzu de…; bardare s'abba, su fritu, su bentu a ccn. = (nadu de traste, de apozu) furriare s'abba, su fritu, su bentu, fàghere a manera chi no ndhe tochet a chie si bi apozat Frases seo cundennau a badrare su dinare chi apo male umperau ◊ nàralis chi ti bàrdient sa cria, chi rispetent sos tuos fizighedhos (P.Mura)◊ imparàdemi a rídere chin bois, bardàndhemi che ómine!◊ gira, gira, furriola: de sa binza semus meres candho la baldas tue sola! (P.Casu)◊ sa fémina at bardadu sa fide dai sos ereges ◊ tenia su cunzadu bardiadu pro s'istajone maltrata ◊ totu sa note parentes e amigos ant badrau su mortu 2. de cussas modas feas ti ndhe balda! ◊ de onzi male ti ndhe bardet Deu! ◊ sas campagnas atentos bardiade dae fogos e furas! ◊ Deus mi bardet de èssere cundennadu! ◊ - Deus bos bardet! - Deus bardet a totus! 3. Deus bardat chi no siat gasi!… Tradutziones Frantzesu sauvegarder, protéger Ingresu to protect Ispagnolu guardar, proteger Italianu salvaguardare, protèggere, preservare Tedescu schützen.

guardài , vrb: agguardai, guardare, guardiae, guardiai, guardiare Definitzione castiare siat po giare atentzione, custodiare e difèndhere, e siat po arrespetare, fàere su dovere; castiare po bíere; fintzes furriare, fàere furriare Sinònimos e contràrios acastiai, aggordai, amparai, badrare, chistie, coltoire, cultodiare / abbadiai, castiai Maneras de nàrrere csn: Deus ti ndhe guardet de!… = Deus ti ndhe colet de…; guardai is sentidus = contivizare su sentidu a manera de no adduire a su malu Frases si la cheres tènnere guardada, pone sas postas in dogni camminu ◊ àngiulu miu guardadori, guarda s'ànima mia! ◊ cussus funt ladronis e bolint guardiai is àterus! ◊ guarda e difendhe a mie ca m'incumandho a tie! 2. guarda is festas cumandadas! ◊ de precetu no ne apo guardau 3. los amus a bíere guardiandhe pro picare sas tratas 4. custa grotza po guardare s'abba… mancari passet su riu, totu li colat supra! (A.Cucca) Ètimu itl. guardare Tradutziones Frantzesu protéger Ingresu to protect Ispagnolu guardar, mirar Italianu protèggere Tedescu bewachen, hüten, bewahren, schützen.

vardàre , vrb: badrare*, fardiare, vardiare Definitzione atentzionare calecuna cosa (pàsculu, àteru) chentza ndhe tocare o chi neune ndhe tochet, amparare po no àere dannu / pastura vardada = ínnida, chentza pàschida, chi po fàere crèschere s'erba no dhue lassant intrare bestiàmene Sinònimos e contràrios acastiai, aggordai, agguardai, chistie, coltoire, cultodiare, gardiare, parpare, risparmiare / irghiare Frases vardianedhu nanchi fipo… ma fipo geo a chèrrere vardiatu! ◊ su cherinzu vene vardat sa vida dae cada assustu ◊ su pastore est a grotza e a cambales po si vardare abba, nie e bentu ◊ sos Sardos semus che unu tazu de anzones chi lu vàrdiant sos marjanes ◊ s'àngelu custode mi vardet e s'àngelu de sa defesa mi defendhat Tradutziones Frantzesu sauvegarder, préserver Ingresu to protect, to reserve Ispagnolu guardar Italianu salvaguardare, preservare, riservare Tedescu schützen, bewahren.

«« Torra a chircare