alloloinài , vrb Synonyms e antonyms
atolondrai
Translations
French
monter à la tête,
étourdir
English
to befuddle,
to stun by sleep,
by sun
Spanish
aturdir el vino,
el sueño,
el sol
Italian
stordire col vino,
dal sónno,
dal sóle
German
durch Wein,
vor Schlaf oder Sonne betäubt sein.
assoliàe, assoliài , vrb: assoliare Definition
pònnere a pigare sole, pigare sole
Synonyms e antonyms
assobinai,
assorinai,
soghiai
Sentences
sas tilichertas sunt frimmas assoliàndhesi ◊ a assoliare trematas, fàunas e mantas lis faghet bene ◊ fasolu, moriscu, nughe, méndhula e àteru gai cheret assoliadu innantis de lu remonire ◊ assóliati sa carena in custu sole! ◊ cussu traste frundhidu bi est annos assoliendhe fora!
Etymon
srd.
Translations
French
exposer au soleil
English
to dry in the sun
Spanish
solear
Italian
soleggiare
German
in die Sonne legen.
mediàgu , nm: ammeriagu,
meliagru,
meraju,
mereacru,
meriacru,
meriaghe,
meriagru,
meriagu,
meriaju,
meriarzu,
meriaxu,
miliacru,
miriàciu,
miriacru,
miriagu,
moliagru Definition
s'umbra de mesudie, logu e umbra (mescamente de matas mannas) inue su bestiàmene passat is oras de sole prus forte, in istade / fàghere meriaghe = meriare in s'umbra
Synonyms e antonyms
camadroxu,
meriadórgiu,
umbraghe
Sentences
sos masones sunt acuilados in su meraju ◊ sa domo fit unu meraju finas a sero ◊ a oras de sole forte, in istiu, su bestiàmine istat in su meliagru ◊ custos sunt masones fatendhe meriaghe ◊ saludi e bacas in su meriagu, e trigu meda, ma dinai pagu!(A.Mandis)◊ nonnu naraiat "moliagru" e no "meliagru"
Scientific Terminology
pst
Etymon
srd.
Translations
French
ombrage
English
nook where the flock tooks shelter from the sun
Spanish
sesteadero
Italian
sito ombróso dóve si ripara il grégge dal sóle
German
Ort im Schatten,
wo die Schafe Mittagsruhe halten.
oghiànu , nm: ogrianu Synonyms e antonyms
sole
Sentences
su pastori fiat sétziu in s'oghianu pascendi is brebeis ◊ comente calaiat s'umbra in piatza, issos puru poniant fatu a s'ogrianedhu de su sole ◊ s'ierru fut bessendinci e is sordaus si pigànt s'oghianu ◊ mi so sétida fora a leare s'ogrianedhu
Etymon
srd.
Translations
French
soleil pâle
English
pale sun
Spanish
sol pálido
Italian
sóle pàllido
German
blasse Sonne.
sòbi , nm: soi,
sole,
soli,
sòui Definition
de totu is istedhos, su prus acanta a sa Terra (e no mancu de is prus mannos): est un'astru inchesu chi mandhat lughe e calore a dónnia bandha e si agatat in mesu de unos cantu pianetas chi dhi andhant a inghíriu a distàntzia diferente, acapiaos impare de una fortza chi dhos poderat in echilíbbriu, naschios impare de una matessi nebbulosa; sa lughe e su caente chi giaet, mescamente inue dhue tocat chentza portare nudha ananti / min. solighedhu (pagu, fridu)
Synonyms e antonyms
ocriruju
/
ttrs. sori
Idioms
csn:
su sole essit, àrtziat, ferit o tocat, abbàssiat, si che intrat o si che imberghet, caentat, imbudhighinat, illugerrat; fàghere s. = èssere die o tempus chentza nues, chentza abbas; èssere postu in s. (nau de su tempus) = èssiri assentau a fai soli; a sa essida, a s'intrada de su s. = candu su soli essit (est essindhe), candu nci calat (si ch'est intrendhe); a s. arrimau = pustis chi si ch'est intradu; a s. fora = in ora chi bi at sole; pesare a sole ispartu = a trigadiu, candu su soli est nàsciu de diora (ctr. a chitzi); cannas de s. = rajos de sole comente colant tra nue e nue, in mesu de sas àrbures, in abberturas de muru a intro de logu iscurosu, ma fintzas solu unu pagu de sole; a punta o a cama de s., a tzaca de sole = candu su soli est artu meda e budhiu, in s'istadi; falare su s. (in d-unu logu) = fagherebbei sole meda, calura forte; s. pitziosu = budhidu, chi pistidhit; pònnere, pònneresi in su s. = in tretu ue bi tocat sole a si caentare, a si regòghere; su soli apodhat a sa pedhi = la regoghet, dh'ammoriscat; dae s. in s. = dae s'ora chi su sole essit unu manzanu a s'ora chi si che intrat su sero tardu; cotu a s. (nadu de frutuàriu) = inniedhigadu de su sole chi at leadu in terra; s. bambu = annapau, de luxi morta, candho s'aera est cuguzada cun d-unu pizu fine e parívile de nues; ogru de s. = sole, su sole própiu, comente si podet bídere tundhu in s'aera chentza nues imbia; èssiri bellu che un'ogu de s. = bellu meda; leare s. = assoliare; leare su s. a carchi cosa, a ccn. = fàghereli umbra, pònneresi imbia de su sole; pònnere nue a su sole = chircare de cuare su chi no faghet, sas cosas prus ladinas; bentu de s. = su bentu chi benit de sud-est; die de s. = die chentza nues; annuare su s. = cuguzare de nues (o àteru) de cuare su sole; ladinu chei su s., craru che s'ogru de su s. = craru de si cumprèndhere deretu; babboi de s. = terriolu; sa mama (a logos, Maria Soliana), su babbu de su s. = èssere fatu a pentzamentu po fàere a tímere is pipios in s'istade, po no dhos fàere essire a foras (ma dhu narant fintzes de unu bobboi chi àteros narant "carabbineri")
Sentences
su Sole si aclisat candho sa Luna si li ponet imbia ◊ su Sole a mesudie nos paret in su puntu prus artu de s'aera ◊ s'aera est annuada ma donzi tantu torrat a bogare su Sole ◊ su tilibirche a nues annuaiat su Sole ◊ at acorrau is cabras deghí su soli nci fiat calau ◊ su sole daet lughe e calore
2.
a meigama su soli in s'istadi parit chi iscallit totu ◊ in iscola fimus mortos de fritu in die de sole ◊ in istiu, comente caentat sole sas berbeghes mériant ◊ in s'umbrinu bi tocat sole a mesudie o solu in istiu ◊ dha tiràt anca ferriat su sobi ◊ in s'umbra no ti ferit sole ◊ su sole a mesudie in istiu paret ballendhe ◊ si est istérritu a dormire inuve bi paraiat un'ocru de sole ◊ pro una zorronada dae sole in sole dabant unu litru de ozu ◊ za bi falat su sole in cussos paris, chentza mancu un'àrbure! ◊ pitzinna, ista in domo fintzas a sas bàtoro: in fora bi est sa mama de su sole! (L.Marielli)◊ fut cummentzendi a intrai un'ogu de soli ◊ lah, andau su soli!◊ nc’est ancora duas cannas de soi e a si ndi andai candu est murrinendi!
Surnames and Proverbs
smb:
(De)sole, (De)solis, (De)ssole, (De)ssolis, Soi, Sois, Sole, Soli, Solis
Scientific Terminology
astr
Etymon
ltn.
sole(m)
Translations
French
soleil
English
sun
Spanish
sol
Italian
sóle
German
Sonne.
tzugnédhu , nm Definition
lua burda o luedha, una calidade de lua chi faet pitica, genia de erba linnosa chi bogat unu latighedhu toscosu
Synonyms e antonyms
latóricu,
luixedha
/
cdh. rutzedhu
Scientific Terminology
rbl, Euphorbia helioscopia
Translations
French
petite éclaire
English
sun spurge,
wart grass
Spanish
lechetrezna girasol
Italian
calenzuòla
German
Sonnenwolfsmilch