abrúra , nf: avrura Synonyms e antonyms
abriore,
aspreine,
frigidúmene,
frigilidade,
fritore,
frizidore
2.
aiat mutatu ghitza e, de mal'avrura, aiat incumannatu a Murripintu de iscapare su cane (A.Pau)
Scientific Terminology
tpm
Etymon
srd.
Translations
French
âpreté
English
harshness of weather
Spanish
tiempo destemplado
Italian
asprézza del tèmpo
German
rauhes Wetter.
distémpus , avb Definition
fora de tempus, fora de su tempus suo giustu o útile po fàere una cosa / fàghere una cosa a d., bènnere a d. = candu su tempus de dha fai, de bènniri, est giai passau
Etymon
srd.
Translations
French
en temps inopportun
English
unfit weather
Spanish
destiempo
Italian
tèmpo inadatto,
fuòri tèmpo
German
außer der Zeit.
intempéria , nf, nm: intempérie,
intempériu Definition
logu, ària, tempus o clima malesanos, chi noghent a sa salude, batint maladia (e mescamente sa malària) e fintzes trubbada de tempus malu, istracia; pl., is callenturas de sa malària / pigàresi s'i. = (nau de ccn.) portai furighedha, èssiri impressiu a tropu
Synonyms e antonyms
mabadia,
infetu
/
temporalla,
traschia
Idioms
csn:
giúghere s'i. = èssere malesanu, nòghere a su saludu; sos intempérios de sa vita = sas disauras, dannos, dificurtades mannas
Sentences
in s'ortu bi est s'intempériu: est dendhe borta fintzas sa foza ◊ no si podet manigare piús nudha: giughet totu s'intempériu ◊ devo meigare sas pumatas ca giughent s'intempériu (G.Ruju)◊ isperaus chi protzat: sa tempéria parit prus frida!
2.
un’intempéria si fit pesata intro de su coro meu
Etymon
itl.
Translations
French
intempéries
English
bad weather
Spanish
intemperie
Italian
intempèrie
German
Unbilden des Wetters.
intemperiàre , vrb Definition
fàere tempus légiu; batire o fàere a influentza
Synonyms e antonyms
temperare
2.
ma at intemperiau, ocannu!…
Etymon
srd.
Translations
French
faire mauvais temps
English
to be bad weather
Spanish
hacer tiempo malo
Italian
far cattivo tèmpo
German
schlechtes Wetter sein.
témpus , nm: (pl. sos tèmpos
is tèmpus,
cun sa tónica aperta) Definition
comente css. cosa chi si agatat est in calecuna parte o tretu de unu logu illacanau e ndhe pigat unu tanti, deasi matessi dónnia cosa chi acontesset benit a unu puntu o momentu de una durada chentza acabbu chi naraus tempus (cronológicu): si narat fintzes de sa distàntzia inter duas cosas chi benint innanti s'una e posca s'àtera, intremesu de duos momentos diferentes (cuménciu e acabbu, o dura) e po cussu etotu si pentzat coment'e calecuna cosa chi passat o durat e s'ispartzit e medit (séculu, annu, mese, chida, die, ora, minutu e àteru, de una manera precisa, o fintzes a sa bona comente podet èssere època, sumana, iscuta) e su pl. si narat fintzes in su sensu de t. meda, durada longa; àteru significau de tempus est totu su chi faet s'istória de unu períudu chi sa gente connòschet po si dhu'èssere agatada; si narat fintzes de totugantu su chi acontesset in s'atomosfera o aera de sa Terra (t. meteorológicu) po su calore chi su Sole mandhat e is efetos chi faet, diferentes in tempus cronológicu diferente, a tales de mòvere is àrias, fàere ispaporare is abbas, cun totugantu su chi ndhe benit de su giogu caente/fritu
Synonyms e antonyms
eternidade
/
edade,
mamentu,
ora,
tempórios
/
istajone
Idioms
csn:
su t. benit, durat, colat o agabbat, bi est, sobrat, mancat; t. un'ora, una cida, un'annu… = in tempus de…; a t. = a tempus sou, a tempus zustu; collire su t. = fai cosa a su postu de abarrai aspetendi; pèrdiri t. = istare chentza fàghere nudha, o faghindhe chentza ndhe bogare nudha; fai t. = lassare colare ora tantu pro tratènnere; cudhu tempus = carchi pagu de tempus coladu; antigu ’e t. (antighedempus)= unu tempus, antigamente; chene su t. = chentza àere fatu su tempus, innantis de s'ora, chentza èssere lómpidu; a t. miu, tuu = sos tempos chi mi agato deo, tue; intradu in t. (nadu de unu) = èssere mannu de tempus, antzianu; t. de istiu, de zerru = sos meses de s'istiu, de su zerru; t. de bisonzu = sumana chi mancat su netzessàriu; fàghere sa cosa cun tempus = luegus, sentza de lassai passai tempus, sentza de aspetai; su t. de sa música = sa durada de unu sonu; leàresi su t. = lassai a pèrdiri àteras cosas po pòdiri fai ccn. cosa a cómudu, bèni, sentza de pressi; cun su t. = lassendi passai o comenti passat su tempus; a t. iscarésciu = unu tempus passadu atesu meda; a t. iscrétiu = sa die no mai; fàghere a t. = acudiri, fàghere a ora; èssere che su t. (nadu de unu) = chi no tenit frimmesa, chi est a candu de una manera, a candu de un'àtera; t. de calura, de fritu, de abba = candu est fendi basca, frius, próinas; su t. iscontzat, si médiat o si acònciat = si ponit a fai t. légiu, t. bellu; cumandhat su t. = bi at pagu de detzídere, nudha de seberare, no dipendhet de su fàghere de su cristianu
Sentences
su tempus cossumat sa pedra ◊ si torraia de su tempus tou tia istare sempre cantendhe ◊ leo su tempus comente benit ◊ si a unu li andhat su tempus in favore, s'àteru crebat de velenu ◊ su tempus at a èssere mastru ◊ ses perdindhe tempus isetandhe a chie no benit ◊ comente est bénniu su tempus de marrai, torraiamus a bidha ◊ su tempus, che abba in sos fiores, sutzat sa vida ◊ su tempus est comenti a un'iscala: su chi contat est su gradinu aba si tenint is peis ◊ su tempus passat a cadhu fuendhe ◊ a mòrrere e a pacare bi at sempre tempus ◊ sa vera cultura de sa Sardigna portat ancora is arréxinis in is tempus de is nuraxis (M.Porru)◊ is tempus, sa genti, sa cultura, totu càmbiat ◊ semus tempos chena apèrrere libbru! (A.Cossu)
2.
su tempus no cheret assetiare ◊ su tempus est iscontzu, postu in bonu, in caentu, in abba, in fritu ◊ su tempus si est assentau ◊ custu zerru at fatu tempus malu ◊ su piscadori bonu connoscit su tempus innantis de arribbai
3.
tempus una cida e sa navi est innòi in su portu ◊ cudhu tempus fia malàidu, ma como za mi sento bene
4.
totu est morinne, donzi frore si est sicanne chene su tempus
Surnames and Proverbs
prb:
dogna cosa a su tempus suu ◊ chie tempus si leat tempus perdet
Etymon
ltn.
tempus
Translations
French
temps
English
time,
weather
Spanish
tiempo
Italian
tèmpo
German
Zeit.