àgiu , nm: àgliu,
àlgiu,
allu,
axu 1,
azu Definizione
genia de erba chi si prantat po cundhimentu: faet a conca pitica, a silibbas (o isprigos) a mesa luna, donniunu cun su pigiolu suo, cun s'atza a parte de aintru, de sabore forte meda; po fàere s'àgiu nou s'interrat sa silibba chi tzeurrat, faet su pigione cun is fògias e asuta torrat a fàere sa conca / genias de erba chi narant cun custu númene: allu de margiani = zenia de frore chi narant campanedhas (Leucojum vernum), allu de carroga (Allium roseum, A. rotundum, A. subhirsutum), allu de àcua (Butomus umbellatus)
Sinonimi e contrari
cdh. àciu
Modi di dire
csn:
èssiri una borta a. e un'atra cibudha = no àere frimmesa; pistare a unu chei s'azu = surrai meda; andai allu e torrai cibudha = lassàresi cumbínchere cun tropu fatzilidade, no zúghere frimmesa; abarrai cun allu e cun axedu = itl. con un palmo di naso, pigau in giru, fatu a befe
Frasi
pro còghere fae frisca a landhinu bi cheret azu a foza ◊ po su pisci a iscabéciu si fait fritedhai s'allu in s'ollu cun su perdusèmini e cunserva de tamatas
2.
los at lassados a fiagu de azu de su banzu chi lis at dadu
Cognomi e Proverbi
smb:
Aggiu, Azzu
Terminologia scientifica
rbc, cndh, Allium sativum
Etimo
ltn.
allium
Traduzioni
Francese
ail
Inglese
garlick
Spagnolo
ajo
Italiano
àglio
Tedesco
Knoblauch.
àpara , nf, nm: àparu Definizione
porru de angioni, genia de erba areste chi faet unu pagu che a s’àgiu, ma a cambu meda prus fine, biancu, unu pagu a conca (pagu prus grussa de su cambu) in s'oru de is arraighinas, unu pagu a triàngulu (in setzione), frores biancos a pubusone in punta furriaos conca a bàsciu a bisura de campana, de fragu e sabore forte, bona a papare
Sinonimi e contrari
antzangioni,
gusaju,
porru
/
cdh. sàmbula
Modi di dire
csn:
falàresi chei s'àpara in su mese de maju = arrui acomenti fait cust'erba in maju, candu si acaramat e sicat; genia de frastimu: abbasciau chei s'àpara!; vívere a coa de àpara = campare a fàmine, a dilléziu, cun cosighedhas de pagu contu
Frasi
sos amministradores ant intituladu carrelas e piatzas a zente chi a bidha no li at dadu mancu un'àpara ◊ che fuint essidos time time, cun sas ancas modhes che àparu in maju (A.Cossu)◊ amus fatu sa falada chei s'àpara de maju!
Terminologia scientifica
rba, rbz, Allium triquetrum
Etimo
ltn.
cappara
Traduzioni
Francese
ail à trois angles,
ail triquètre
Inglese
wild garlic
Spagnolo
lágrimas de la virgen
Italiano
àglio angolare
Tedesco
Glöckchen-Lauch.
gusàju , nm Definizione
porru de angioni, genia de erba chi faet unu cambighedhu biancu, fine che sa chibudha tzeurrada, unu pagu a concutza in s'oru de is arraighinas, fògia unu pagu a triàngulu (in setzione), de fragu e sabore forte, bona fríssia cun oos o fintzes crua (a insalada puru)
Sinonimi e contrari
àpara,
porru
Terminologia scientifica
rba, rbz, Allium triquetrum
Traduzioni
Francese
ail à trois angles,
ail triquètre
Inglese
allium triquetrum (grass)
Spagnolo
lágrimas de la Virgen
Italiano
àglio angolare
Tedesco
Glöckchen-Lauch.