Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

agónzu , nm: agunzu, aunzu Definizione su chi (e prus de sustàntzia) si papat impare cun su pane, po dh'acumpangiare; sa cosa chi si ponet po cundhire is papares; in cobertantza, cosa chi si giaet a ccn. po ndhe tènnere calecunu praxere a dibbandha Sinonimi e contrari armíngiu, cumpànigu, incaúngiu / connimentu Frasi màndhigat a sa sola e a s'acua chivalzu chentza aunzu ◊ a chena bi aiant pulenta chene agonzu Terminologia scientifica mng Traduzioni Francese ce que l'on mange avec du pain Inglese smething to eat with bread Spagnolo companage, condumio Italiano companàtico Tedesco Zukost zum Brot.

incaúngiu , nm: ingaugnu, ingaúngiu, ingaunzu Definizione cosa, mescamente prus de sustàntzia (casu, petza, e àteru), chi si papat impare cun su pane e dhi giaet prus sabore Sinonimi e contrari agonzu*, armíngiu cumpànigu, gaúngiu Frasi si donant su pani sentza de ingaúngiu ◊ in tempus antigu ni pani e ni ingaúngiu ◊ zughiat càriga a ingaunzu ◊ ndhe at furadu unu tzichi però papadu si dh'at a murrúngiu ca no at agatadu s'incaúngiu! ◊ dhi apu bitiu su murzu: pani, ingaúngiu e binu ◊ mi soe iscarésciu ca buxia arrecàpidu e ingaúngiu in sa tasca e non apo mancu papau Terminologia scientifica mng Traduzioni Francese ce que l'on mange avec du pain Inglese companage Spagnolo companage, condumio Italiano companàtico Tedesco Zukost zum Brot.

pàne , nm: pani Definizione su papare prus connotu, fatu cun farra de laore (mescamente trigu o fintzes órgiu), impastada cun abba, frammentu, unu pagu de sale e cotu in su forru, de papare acumpangiandhodhu cun ingaúngiu o po acumpangiare un'àteru papare: si narat sing. coment'e upm (= totu su pane), o cun agt. de cantidade po cumossu distintu, cruo o cotu, sing. o pl. chi siat; cumossu tundhu e grussu de àtera cosa, cosa unu pagu grussa e lada (es. de sabone, de metallu, de terra, de cheralaca, de fenu)/ min. panichedhu, panitu; sa pane manna = genia de druci mannu a bisura de truta chi a logus faint po sant'Antoni de su fogu: dha faint de farra de trigu impastada cun abbatu de meli, dha coint in su forru e dha pratzint a arrogus chi a iscartedhus portant a crésia po ndi donai a totus su merí a su ésperu; pane tratau = pane modhe arridau e tratagasau po imbuscinare cosa a fríere o ammeschiare cun àtera cosa / genias de erba chi tenent su númene pane: pane de àinu (Centaurea napifolia, Petasites pyrenaicus), p. de cucu (Centaurea napifolia, C. sphaerocephala), p. de porcu, de sirboni (Cyclamen repandum), pane pane (Cerinthe major), p. de conillus (Prasium majus), pani e casu (Malva parviflora, M. selvatica); pan'e corra = corrorinu, antunna; pane de turulia = sa bussa de is ous de sa sennoredha segadidus Sinonimi e contrari cumassa Modi di dire csn: su p. podet èssere pesadu o pintuledhu, crú o cotu, assadu o lentu, zustu a sale o salidu o bambu, friscu o istantiadu (e fintzas allanau, ammufau), modhe o tostu, russu (fintzas modhe) o fine (fintzas àrridu, a fresa, apistocau), ispongiatzu, ispongiosu o faladu, atellau, matzosu; partes de tzertos panes modhes: sa matza, su croxu, is pitzicorrus, sa faci (in su civraxu: ctr. fundu); su pane sardu si podet partire in tres zenias mannas, onzuna cumpartida in crezes diferentes: pane fine tostu, àrridu (es. carasau, fresa), pane finonzu modhe (es. ispianada, p. de Otieri), pane russu modhe (es. civraxu); crezes de pane: aniadedha, cacòi, civraxu, cogone, modhitzosu, modhixina, pan'e fresa, pistocu; pani pissau = pane russu pintadu a pitzicorrus, a bicos; crezes de pane fatu cun àtera cosa: pane cun olia, cun gerdas, cun saba (pani de cónciu), cun arriscotu, cun tamàtiga, cun pabassa, cun patata; pane gutiau = pane pintuledhu, ma mescamente pane de fresa istidhiadu cun ozu, una paspiada de salipa, torradu a su fogu a fríere unu pagu e sighire a assare, gustosu meda e prus fàtzile a isparfaruzare; pani cotu a biancu = cotu male; pani cotu a passioni = chi est bellu rujitu a fora; pane fratau = zenia de mànigu fatu cun pizos de pane carasau cun bagna e casu ratadu a paspiadura e un'ou frissu pagu pagu postu subra; manigare a pane assutu, o pane a s'assuta = pani sentza de ingaúngiu, aungiali; èssere bravu o bonu chei su pane = bonu meda, de naturale bonu, paghiosu, amorosu; no èssiri ni pani ni craxolu = èssere chentza caràtere; pan'e ànimas = su pane chi faghent pro lu dare in crésia a sa zente a sa missa pro unu mortu; bessiri de pan'e cómporu = agabbare de àere tropu bisonzu, ispesas a sa sighida, agabbare de istare male; pane de mele, de chera = bresca; pane de colvu = sonnighita, babbautzu drommidu, inzendradu ma chentza nàschidu; pane de fogu = imporporu, zenia de essidura, chi faghet a murútulu tostu, ruju, e a manighinzu, in sa carre; pan'e tita = aragadha, zenia de crosta chi faghet in conca a sas criaduras; su pane de sa tita = sa tita pro su murudhu chi faghet, pro su tantu chi est de mannària; pane de ràmine, de oro, e gai = cumassu de ràmine, oro, e gai Frasi sa genti dhus cumbidat a domu e bogat pani, casu, sartitzu e binu ◊ zughiat una mela de pane a una manu, unu cantu de casu a s'àtera ◊ su pane de fresa est de duas crezes: tundhu e longu (addopiadu in mesu apenas assadu, cun s'ala aspra a parte de intro)◊ in dommo su pane est dae nare a buca ◊ bi ndhe at chi ant campadu a pane asciutu finas a setanta annos ◊ su pani si no est postu bèni, me in sa mesa, frestimat ◊ a che fugliare su pane faghet a iscancu de coro! 2. tronu malu, parit ca portu unu pani de espas terràinas in conca! ◊ cussus tenint òru e prata a panis de chilu ◊ no ndi esseus prus de pan'e cómporu…: un'ispesa manna avatu de s'àtera seus tenendi! ◊ a s'ebba li apo dadu panes de fenu e puales de avena ◊ su prantone cheret bogadu cun su pane de sa terra, menzus, pro lu torrare a prantare 3. Milliedhu de coru fut bonu che su pani Cognomi e Proverbi smb: (De)pani, Pane, Pani / prb: chie at pane no morit mai ◊ a chini tenit pani no dhi mancat cani ◊ pani mali papau, coja fata ammarolla Terminologia scientifica mng Etimo ltn. pane(m) Traduzioni Francese pain Inglese bread Spagnolo pan Italiano pane Tedesco Brot.

panitzài , vrb: panizare Definizione fàere su pane, a pane Traduzioni Francese panifier Inglese to make into bread Spagnolo panificar Italiano panificare Tedesco Brot backen.