ammediài 1 , vrb: ammeriai,
ammeriare,
mediai* Definizione
fàere su meigama, su meriedhu, abbarrare in s'umbra (nau pruschetotu de su bestiàmene) in tempus de basca
Sinonimi e contrari
acamai,
meliagrare
Frasi
sas belveghes fint ameriadas in sa corte ◊ is brebeis ammeriendi fiant cun sa conca una asuta de sa brenti de s'àtera ◊ ammério sa chedha in s'umbra de s'úmbulu ◊ daghi fiant ammeriandhe, Loisedhu si che fiat bénniu a inue fiaus noso
2.
arrumbullànt sentza de assébiu cumment'e unu crabu macu chi no iscít anchi ammediai!
Traduzioni
Francese
faire la sieste,
rester dans l'ombre
Inglese
to have a siesta,
to stay in the shadow
Spagnolo
sestear
Italiano
meriggiare,
stare all'ómbra
Tedesco
im Schatten Mittagsruhe halten.
coltína , nf: cortina,
cultina Definizione
sa pratza asuta de una mata, totu a inghíriu de su truncu inue orruet su frutu; s'umbra chi faent is matas, asuta; su frutu chi dhue orruet asuta de sa mata
Sinonimi e contrari
paltza,
prassàrgia,
pratzada
Modi di dire
csn:
fàghere sa c. a sas àrbures = limpiai asuta de is matas; èssere a cortina (nadu de unu frutu) = a meda, in terra
Frasi
est abbaidendhe sas fozas sicas e mortas suta de sa coltina ◊ sa pira ruet in sa cortina ◊ sa cortina no si collit comintzendhe dae mesu, ma dae alas de fora, a s'atenta
2.
sos àrbores fachent cortina ◊ in istiu cherent fatas sas cortinas pro agatare su logu netu a ndhe collire s'olia
3.
ndhe apo collidu una cortina de olia ◊ sa nughe bi est a cortina, in terra
Cognomi e Proverbi
smb:
Cortina
/
prb:
sa landhe falat a sa cortina
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
le couvert d'un arbre
Inglese
Space under a tree
Spagnolo
lugar debajo de un árbol
Italiano
lo spàzio sótto una pianta
Tedesco
Schatten eines Baumes.
mediàgu , nm: ammeriagu,
meliagru,
meraju,
mereacru,
meriacru,
meriaghe,
meriagru,
meriagu,
meriaju,
meriarzu,
meriaxu,
miliacru,
miriàciu,
miriacru,
miriagu,
moliagru Definizione
s'umbra de mesudie, logu e umbra (mescamente de matas mannas) inue su bestiàmene passat is oras de sole prus forte, in istade / fàghere meriaghe = meriare in s'umbra
Sinonimi e contrari
camadroxu,
meriadórgiu,
umbraghe
Frasi
sos masones sunt acuilados in su meraju ◊ sa domo fit unu meraju finas a sero ◊ a oras de sole forte, in istiu, su bestiàmine istat in su meliagru ◊ custos sunt masones fatendhe meriaghe ◊ saludi e bacas in su meriagu, e trigu meda, ma dinai pagu!(A.Mandis)◊ nonnu naraiat "moliagru" e no "meliagru"
Terminologia scientifica
pst
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ombrage
Inglese
nook where the flock tooks shelter from the sun
Spagnolo
sesteadero
Italiano
sito ombróso dóve si ripara il grégge dal sóle
Tedesco
Ort im Schatten,
wo die Schafe Mittagsruhe halten.
mediài , vrb: ammediai 1,
mediare 1,
meriai,
meriare,
merijare,
miriare Definizione
nau mescamente de su bestiàmene, passare is oras de sole prus forte, in istade, in su meriagru, istare in s'umbra
Sinonimi e contrari
acamai,
meliagrare
Frasi
sas berbeghes fint meriendhe suta de sa nughe ◊ candho sa robba comintzat a meriare, comente imbudhighinat sole, che la trubbas a sa sedha, a suta de sos chercos ◊ una piga est mediandhe in d-unu ratu ◊ in s’ora prus cajente de sa die issu est merijandhe
Terminologia scientifica
pst
Etimo
ltn.
meridiare
Traduzioni
Francese
faire la méridienne,
faire la sieste
Inglese
to have a siesta,
to stay in the shade
Spagnolo
sestear
Italiano
meriggiare,
stare all'ómbra
Tedesco
im Schatten Mittagsruhe halten.
meliagràre , vrb: ammeriagare,
meriaciare,
meriacrare,
meriagare,
miliacrare,
miliagrare,
miriaciare,
miriacrare,
miriagare,
miriagrare Definizione
nau mescamente de su bestiàmene, passare is oras de basca, de sole prus forte, in istade, in su meriagru, istare in s'umbra
Sinonimi e contrari
ammediai 1,
merajare
Frasi
sos pastores controllant donzi tantu sos masones chi sunt meliagrendhe ◊ in cudhu padentinu de sabucos li piachiat a meriacrare ◊ in custu logu no che at umbras bonas pro miriagrare ◊ s'alveghe miliagrat, baca e bígiu cun sa coa si catzant sa musca
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
faire la méridienne,
faire la sieste
Inglese
to have a siesta,
to stay in the shade
Spagnolo
sestear
Italiano
meriggiare,
stare all'ómbra
Tedesco
im Schatten Mittagsruhe halten.
úmbara , nf: umbra,
urma 1 Definizione
sa figura iscuriosa chi s'istàgiat o calat in terra, in su muru, in d-unu logu, de css. cosa chi no lassat passare sa lughe, deasi comente abbarrat cun sa lughe totu a inghíriu, ma est fintzes iscurigore, cosa a bisura de umbra; genia de efetu malu, de idea, prus che àteru de timória, assíchidu, assustru o de àteru de dannosu o sinnale malu, chi abbarrat in s'ammentu de calecuna cosa o fatu; pantàsima, cosa chi paret de bíere; ànima
Sinonimi e contrari
umbrina 1
/
fantàsima,
pantama,
puba
| ctr.
luche,
sobi
Modi di dire
csn:
umbra barja = luche barja, sa chi si podet bídere suta de sas àrbures, macrada de sole; èssere, istare o pònneresi in s'u. = in tretu ue no bi est tochendhe sole; fàghere umbra bona, carca, o mala = nau de mata, fai umbra sentza de lassai passai soli in mesu, o lassendi passai soli in mesu; betare umbra a unu = faidhu tímiri meda; ndhe betat umbra (nadu de cosa dificurtosa meda)= isporat, isarcat; collire umbra = leare assuconu malu, de sighire a timire, de istare sempre assustrados; umbra mala = ànima mala, pantàsima, cosa de timire; fàghere umbra a unu = leàreli su sole, pònneresi imbia de su sole, (nadu in suspu: fàgherelu frigurare prus pagu, fàgherelu pàrrere prus pagu de importu); planta ferta de umbra = chi li at nóghidu a istare tropu in umbra; èssiri cotu a umbra (nau de genti) = zúghere sa cara chei sa tela, malàidu; sighiri a unu che un'umbra = pònnere fatu chentza lu fidare nudha, istare semper ifatu; èssere masedu che u. = su màssimu de sa masedia!; tímiri fintzas s'umbra sua = èssere própiu timegagas, chentza corazu nudha, timire donzi cosighedha
Frasi
arregordu s'umbra frisca de is nuxis ◊ suta pàsidas umbras m'ingaleno ◊ in custas pupias at a falare s'umbra de cudha note chi no finit mai ◊ candho su sole che abbàssiat, sas cosas faghent s'umbra prus longa ◊ in istiu piaghet s'umbra, in zerru su sole ◊ benidindhe a s'umbra! ◊ candho su sole ndhe fiat giai inghelau e s'urma fiat calanno iat bistu una cosa movennosi (R.Sardella)
2.
contant chi sos cadhos bidant umbras e no colent inue bi at pantàsimas (P.Pillonca)◊ fio (timo a lu ponne in poesia) ue sas umbras sunt totu veladas: che rosca in bidru ognuna cumpariat (P.Casu)◊ si ndhe ischidat assustadu e biet duas umbras andhandhe ◊ cada tupichedha lis fachiat umbra: bidiant ammutu in totue
3.
dae candho bi at intradu zente a furare, in domo sua no bi cheret abbarrare sola: li paret chi bi at umbra ◊ candho si nche iscutzinabat sas umbras malas dae su cherbedhu torrabat in sèsi ◊ incontro in dogni cosa s'umbra de su pecadu ◊ tandho tenia trint'annos e s'umbra de restare fiudu mi truncaiat su coro ◊ una morti ghetat umbra a totu sa bidha ◊ sa cosa prus lègia fut candho si giaiant s'ógiu de merlutzu: ndhe porto ancora is umbras!
4.
depu èssiri perdendi sa vista in cust'ogu: biu sempri un'umbra
5.
nesciuna umbra bi ponzo e ne mi ndhe birgonzo: antzis de su coju ndhe fato gala (Limbudu)◊ timiat s'umbra sua: donzi conígliu lu betaiat a terra!
Etimo
ltn.
umbra
Traduzioni
Francese
ombre
Inglese
shadow
Spagnolo
sombra
Italiano
ómbra
Tedesco
Schatten.
umbradúra , nf Definizione
su umbrare, fàere umbras (fintzes pintandho)
Sinonimi e contrari
umbramentu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ombres
Inglese
shading
Spagnolo
sombreado
Italiano
ombratura
Tedesco
Schatten,
Schattierung.
úpa , nf: aupa Definizione
genia de umbra, de cosa chi si biet de atesu ma no si cumprendhet bene ite est; fintzes tupa de linna, de matighedhas / esserebbei pro upa (nau de ccn.) = su dhu'èssere po debbadas, no serbire a nudha
Sinonimi e contrari
puba
/
pantama
/
macra,
moa 1,
tupa
Frasi
at bidu un'upa fine fine intrendhe in s'istampa de su frísciu ◊ ti fuent fizos tuos, terr'amada, pro chircare sidhados aterue, apozados a upas de tristesa ◊ si bident sas upas niedhas de sos suerzos ◊ sos minadores parent upas, in miniera
2.
li pariat chi in custu mundhu isse che fit pro upa e chi no giuaiat a nudha
3.
b'at una upa manna de lidone, de arradellu, de iscobalida
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ombre
Inglese
shadow
Spagnolo
sombra
Italiano
sàgoma scura,
ómbra o figura indistinta
Tedesco
Schatten.