arrebbellài, arrebbellàre , vrb: rebbellai Definition
su si furriare contras a ccn., mescamente contras a chie cumandhat, o fintzes contras a calecuna cosa, candho no si podet o no si bolet baliare prus
Synonyms e antonyms
acromai,
acumbuai,
arrampedhai,
arrebedhai,
calchedhare,
calchidare,
callidare,
carcinai,
screnciai
Sentences
si fut arrebbellau a is autoridadis chi boliant ponni su pei in su tzugu a sa genti
Etymon
srd.
Translations
French
se révolter
English
to rebel
Spanish
rebelarse
Italian
ribellarsi
German
sich erheben.
arrebedhài , vrb: arrepedhae,
arrepedhai,
arrepedhare Definition
fàere fortza po no si lassare dominare; fàere fortza po no pònnere mente
Synonyms e antonyms
acromai,
acumbuai,
arrampedhai,
arrebbellai*,
calchedhare,
calchidare,
callidare,
carcinai,
screnciai
Sentences
sa màchina est arrepedhada e no si resessit a la pònnere in motu
2.
chi no arrepedhas, tui no ses cuntentu! ◊ ma càstia custu impiegau arrepedhandu a su chi narat su síndhigu!
Translations
French
offrir de la résistance
English
to rebel
Spanish
rebelarse
Italian
ribellare,
far resistènza
German
sich erheben,
Widerstand leisten.
istantargiài , vrb: istentargiare,
istentarzare,
istrantaxai,
stantarxai Definition
pesare o pònnere fichiu, prantau, nau fintzes in su sensu de migliorare, torrare in bonu, torrare a biu
Synonyms e antonyms
arritzare,
ficare,
istantalissare
| ctr.
colcare
Sentences
soi istantargendumindi! ◊ ghetat un'itzérriu e si nd'istrantaxat debressi ◊ si ndi fiat istrantaxau a corpu e m'iat aferrau
2.
bollu chi sa domu si ndi torrit a istantargiai ◊ ita chi si ndi torràt a istrantaxai e dhu biriat aici sa pobidha!…
Etymon
srd.
Translations
French
redresser,
dresser
English
to erect
Spanish
enderezar,
levantar,
erguir
Italian
drizzare,
rizzare,
èrgere,
drizzarsi
German
aufrichten,
erheben,
sich aufrichten.
pesài , vrb: pesare,
pessare 1 Definition
pònnere ritzu, prantau, istrantagiau, artzare in artu, a cara a in artu, o fintzes solu unu pagu de no arresurtare in terra; pigare e trantzire a una bandha, pònnere a una parte, chistire; nau de sa pasta e de su pane cun su frammentu, segare de su cumossu e giare sa forma a su pane, ufrare aghedandho (ufrandho si supesat), èssere a puntu giustu po dhu còere; nau de sa fera, fàere essire, giagarare a manera de dha pòdere bíere e cassare
Synonyms e antonyms
arritzare,
ficare,
fichire,
istantargiai
/
allogae,
coltoire,
frànghere,
pigai 1,
transiri 1
/
atrafudhai
/
seguzare
| ctr.
crocai,
imbasciai,
incruai,
sèdere
Idioms
csn:
pesare unu muru, pesai una domu = fai unu muru, fraigare una domo; pesare una domo in muros = fai is murus de sa domu; pesàrendhe sos pes dae terra = isbodhiaisí, fai debressi; pesare dae maladia = sanai, cummentzai a si ndi pesai de su letu una borta passau su mali; pesàresi su bentu = cummentzai a fai bentu, andai bentu; pesai is ogus = artziare sa crista, sos ogros, arritzare sa conca pro abbaidare prus in artu; pesai su pani ciuetu = sestare, segare a cantos, onzi cantu unu pane (civraxu, cocòi, àteru); pesare abbolotu, burdellu = pònniri certu, fai certai, certai; pesare arta (una chistione) a unu = certaidhu po ccn. cosa, pigaidhu a tzérrius, nàrriri cosa; pesàresi a cantare, pesare una boghe, una batorina, un'otada = cummentzai o ponnirisí a cantai, cantai una batorina, una curba; pesàresi a boghes = ghetai tzérrius; pesàresi fogu = allúiri fogu, cumentzai a s'istèrriri fogu fuiu; pesare a bolare = bolai, andai a bólidu, fai bolai, isperditziai; pesare sa néula, su nie, su fritu = fai passai sa nébida, sa ní, su frius; pesare de renes = istrantaxai, pruscatotu assusai, andai mellus bèni, istai mellus; pesàrendhe sa domo = tènniri contu sa domu, fai su torracontu de sa famíglia; pesare su ballu = fai su ballu
Sentences
no as s'ardire pro ti ne pessare dae su letu ◊ po pesai a susu tocat a fai un'iscala a gradinus de telutzas niedhas ◊ a s'albéschida pesat a s'altura su crapalzu (P.Lavra)◊ su pitzinnu est rutu: pesandhelu! ◊ su muru bene pesadu faghet bellesa e onore ◊ su bentu pesat su pruini a remolinadura ◊ ti apu donau dinai po ti ndi pesai sa domu ◊ pesa a ballare, Muschitedha mia! ◊ chi arruit gei si ndi torrat a pesai! ◊ iat bófidu a ndhe dhi torrare a pesare cussa crésia orruta torrada a unu mògoro de pedra
2.
comente agabbas de manigare pèsache totu! ◊ da, pesadechela custa cosa, ca amus fatu! ◊ a sa pipia candu est matuchedha nde dhi pesant is orichinus de prata e dhi ponent is de oro ◊ pesadindhe de inoghe, istrizi ca istrobbas!
3.
su pane in zerru istentat a pesare ◊ sas córbulas prenas de símula fint ammadricadas dae su sero prima e como fint pesadas ◊ sa pasta no at pesau bene
4.
su cani at pesau unu lèpuri, una perdixi ◊ sos canes ant pesadu unu sirvone
5.
si essit su sole che pesat sa néula ◊ si andhat bentighedhu tébiu che pesat su nie ◊ si aiat próidu che aiat pesadu custu frizidore ◊ in bidha si pesat unu grandu avolotu contras a Perdixedhu malas trassas ◊ candho pesaiat una boghe isse intumbiat in sas badhes de acurtzu ◊ su tilibirche comente caentaiat sole si pesaiat a bolare ◊ za coitamus a pesare a bolare cussos duos sodhos!…◊ cussu fogu fuidu si est pesadu comogomo ◊ no mi la peses tantu arta ca sinono mi che so andhendhe! ◊ babbu cun Luiginu nci funt torraus a pesai a medau ◊ s'iat pesau unu bentu chi che crocàt fintzes is ogiastos ◊ s'at pesadu nues mannas
Surnames and Proverbs
prb:
chie pesat chito faghet zoronada ◊ s'abbisóngiu pesat su béciu a curri
Translations
French
se lever,
soulever,
mêler du levain
English
to get up,
to leaven,
to raise
Spanish
levantarse,
alzar,
fermentar
Italian
alzarsi,
sollevare,
innalzare,
lievitare
German
aufstehen,
sich erheben,
heben,
aufheben,
aufgehen.