Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

alliscinósu , agt: liscinosu Definition nau de logu, chi illascinat, faet a illascinare Synonyms e antonyms illiscigaditu, iscadriosu, istrasigosu, lascinaditu, lascinosu, linidu, liscighinosu, lissiosu | ctr. arraspiosu, aspru Sentences custa cosa si dh'ungis cun ollu essit prus alliscinosa ◊ cudhu fossu fiat alliscinosu e in circa de ndi essí nci torrastis a arrui aintru Etymon srd. Translations French glissant English slippery Spanish resbaladizo Italian scivolóso German glatt.

darétu , agt, avb, nm: deretu 1, destru, diritu 1, drestu, dritu, eretu, estru, zeretu Definition coment'e calidade de una cosa, chi no est trota ma tènnera, dirita, chi no faet a furriadas, fintzes fata bene; cun valore de avb., su prus s'impreat che un'agt. e bolet nàrrere chentza si tratènnere, chentza si firmare, chentza istorrare, chentza pèrdere tempus o ibertare nudha, o, segundhu, deunudotu (ma fintzes comogomo, tempus passau); naendho de sa posidura, chi est prantau, a peis in terra e conca in artu o, de cosa, posta in custa matessi manera; foedhandho de s'ala ue una cosa si agatat, chi est a s'ala de sa manu destra; podet inditare sa leada, a cara a ue una cosa si agatat o andhat; si podet pònnere coment'e avb. de tempus e de manera Synonyms e antonyms ténneru / luego / intentarzu, istantàrgiu, ritzu, tolu / destru / abbia | ctr. doltu / colcadu / mancu 1 Idioms csn: ischire, no ischire cale ’eretu leare = aundi andai, a cali parti, ita fai; andai deretu de… = andhare abbia a…, a cara a…; èssere deretu a…, a deretu de…(+ vrb.)= prontu; fai una cosa in deretu, a sa ’ereta = bene, a deretu; èssiri deretu de fai una cosa = àere apenas fatu una cosa; dae deretu = dae luego; como ’eretu = comogomo, pagu ’e s'ora, issara; andhare a deretu, fàghere cosa a deretu = andhare in bonu, fàghere cosa comente si tocat Sentences su Segnore ammustrat su caminu deretu a sos pecadores ◊ cussu bivit in s'arruga dereta ◊ est deretu coment'e unu bastoni ◊ sa prus cosa dereta fachet a tortu sendhe chi est mannu! 2. nemmancu ti acheres, pàssache dereta! ◊ ndi calant e nchi tirant daretus a campusantu ◊ curre deretu a domo ca ti cheret mamma! ◊ essimiche deretu, chi no ti cherzo! ◊ éssimi deretu, irbirgonzia! ◊ macacu, bae deretu e no ti firmes in sas cosas vanas! (A.Casula)◊ tzertas cosas lu poniant deretu in supuzu ◊ pristos, commo imbrenucàebbos ca bos isposo deretu! ◊ si fit sapia deretu chi su manzanu giuchiat sa luna a tónchinu ◊ gei est unu caboniscu… deretu si atzutzudhat, bellu inchighiristau! ◊ candho los ant avisaos, sos parentes sunt arribbaos deretu ◊ ant pensau de liu nàrrere deretu 3. sas zannas, sos bracones sunt abbertos deretos ◊ custu depet èssere macu deretu, a fàghere cosas goi! ◊ no ndhe balet prus, est malandhadu deretu ◊ custos macarrones sunt ancora cruos deretos ◊ collindhelas deretas sas camisas istérridas ca est proindhe! 4. si in custu istante a manu dereta sa retza betades azis a fàghere sa pisca abbundhante! ◊ dh'apu biu andendi a dereta ◊ sa cruxi si fait cun sa manu dereta ◊ dèu crocu totu a costau deretu 5. si pesada deretu ◊ si fut agatau aintru de un'astronavi chi iat pigau a artziai a sa dereta 6. a deretu de undi andas? ◊ est a deretu de cussu possessu ◊ che parat in sa calchera pesuda de totu cussos pes, ero no ischit cale deretu leare 7. tanti no est acussa sa càvana mia… soi deretu de dh'acussai! ◊ si bidiat dae deretu 8. allabai un'ómini baodru, no ndi fait una in deretu! ◊ a su póveru amiga li est sa runza, disignos no ndhe li andhat in deretu ◊ arrejonendhe a sa dereta, su mortu istat che mortu, e sos bios depent istare che bios! 9. no semus deretos a tucare: bi amus de nos ammanitzare! ◊ dereta a betare sale a su mànigu ses: assàzalu, innantis! ◊ uhm, deretus a arregòlliri genti seus!…◊ setzi si at bidu puzones fuendhe: sos chi fint a deretos de bolare in parte bi l'ant fata a si sarvare (N.Pianu)◊ tantu za so deretu a triballare, cun totu custos irbios chi so tenindhe!… Etymon ltn. *derectus, dextru(m) Translations French droit, adroit English straight, opportunity, immediately Spanish derecho, en seguida, recto, derecho Italian dritto, difilato, immediataménte, ritto, dèstro German gerade, glatt, direkt, geradeaus, aufrecht, recht, Rechte.

illadiàre , vrb: illadriare, illatiare Definition fàere ladu, amplu, bàsciu e largu; rfl., nau de ccn., tratènnere a tropu, istentare / pps. illadiadu = nadu de ccn., laredhosu, chi si tratenet tropu nendhe cosas fintzas chentza cabu Synonyms e antonyms alladiae / istentae | ctr. ammurudhare, astrínghere Sentences su cumassu de sa pasta cariada si segat a bículos atundhurados chi s'illàdiant cun su cannone ◊ cussu murútzulu de casu si est illadiadu 2. cussu canno annat a su logu s'illàdiat e no tenet ammentu de torrare! 3. dhue fut cuss'illadiadu e no ischia comente mi ne iscabitzulare (Z.Porcu) Etymon srd. Translations French aplatir English to flatten Spanish aplastar Italian appiattire German glatt machen.

lascinósu , agt: lassinosu Definition chi illascinat, chi faet a dhue illascinare Synonyms e antonyms alliscinosu, illiscigaditu, lassinzosu, liscighinosu, lissiosu | ctr. arraspiosu, aspru Sentences oh tempus, fis tandho e ses como chena acamu, debbadas ti apo pessighidu, ma tue, lascinosu che colora, ti ses grisadu intro de me! (F.Murtinu)◊ fit una casta de preda lassinosa Etymon srd. Translations French glissant English slippery Spanish resbaladizo, escurridizo Italian scivolóso German glatt.

linídu , pps, agt: linitu Definition de linire; chi faet illascinare de coment'est totu brutu de calecuna cosa Synonyms e antonyms alliscinosu, liscighinosu, liscinosu / untu 2. s'intras a intro de sa labia, a comente est linida, lascinas e che rues! ◊ s'ape, che cumannata, che intraiat totucanta a su moju linitu de limone (B.Pira) Translations French glissant English slippery Spanish  resbaladizo Italian sdrucciolévole German rutschig, glatt.

liscigósu , agt Synonyms e antonyms alliscinosu, illiscigaditu, lascinosu, lissiosu | ctr. arraspiosu, aspru Etymon srd. Translations French glissant English slippery Spanish resbaladizo Italian scivolóso German rutschig, glatt.

liscinósu , agt: alliscinosu* Definition chi liscinat o faet illascinare Synonyms e antonyms istrogosu, lascinosu, linidu, liscighinosu, líscinu Sentences su pignoni est unu truncu liscinosu Translations French glissant English slippery Spanish resbaladizo Italian sdrucciolóso German rutschig, glatt.

lísciu , agt, nm: lísiu, líssiu 1, lissu, lisu Definition nau de cosas, chi a dhas tocare no faent arrèschere nudha, o, de logu, chi est pranu pranu (dhu narant fintzes de chie no portat pilos in conca); nau de papares, chi funt pagu cundhios, simples simples Synonyms e antonyms lígiu 1, pianu / conchispilidu | ctr. aprighizonadu, arraspiosu, arrescidhosu, grispu Idioms csn: lisu che sa seda = lísiu lísiu; fai una cosa lisa, a sa lisa = de sa manera prus simple, chentza dificurtade, chentza cosas in prus; túndiu a sa lisa = a rapu; l. de suore = sudori meda, chi calat alliscinendi; mércuris de lísciu = s'incràs de su martis de carrasegare; èssere o pònnere lisu terra = a paris a terra, in terra Sentences emus a bolli arrugas lisas e deretas, ma depeus passai in mòri istrintu e trotu ◊ no caminist in s'arrigàngiu ca is arrocas lísias fàinti liscinai ◊ portat sa faci lisa lisa che iscróciu de ou ◊ su mari oi est lisu coment'e s'ollu 2. a su piga e fala, fit isalenendhe, a limba fora e a líscios de suore ◊ est tota die a líscios de suore, triballendhe 3. faimí un'assiguratzioni lisa lisa, ca no bollu ispendi meda! ◊ unu teniat bàtero o chimbe burdos e sa zente naiant: Cussu dhu faet a sa lisa, chentza condòs! ◊ ant fatu s'isposóriu a sa lisa Surnames and Proverbs smb: Lisu Etymon srd. Translations French lisse English smooth Spanish liso Italian lìscio, levigato German glatt.

ràsidu , agt Definition chi est fatu a rasu Synonyms e antonyms rasau Translations French ras English smooth Spanish raso, liso Italian raso German glatt, flach.

ràsu , agt Definition nau mescamente de pilu, lana e cosas deasi, chi est segau a paris a sa pedhe, a paris a terra, curtzu curtzu, o, nau de istrégiu, chi est prenu giustu a oros; nau de terrenu, chi no dhue at matedu, logu límpiu Synonyms e antonyms rapu, ràsidu, rateu Idioms csn: rasu rasu = zustu zustu; preíderu, sordadu r. = chentza grados nudha; missa rasa = rasada, nada ebbia, chentza cantare 2. su terrinu chi aiant bastaiat rasu rasu a los campare ◊ sas aes sunt andhendhe a bolu rasu ◊ sa missa chi apo intesu fit missa rasa Etymon ltn. rasus Translations French ras English shaved Spanish raso, llano, liso Italian raso German glatt, flach, eben.