batídu , pps: batíu 1 Definizione
de batire
Sinonimi e contrari
batú,
gitu,
portau,
vatutu
Traduzioni
Francese
porté
Inglese
brought
Spagnolo
traido
Italiano
portato
Tedesco
gebracht.
còco , nm Definizione
genia de pedra niedha chi apicant a sa cadenita po maia
Sinonimi e contrari
pinnadedhu 1,
sebeste
2.
fit pranghenne chin donzi làcrima che coco, manna goi!
Cognomi e Proverbi
smb:
Cocco, Coco
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
petite bague qu'on porte sur soi,
qui préserve du mauvais œil
Inglese
jet ring against evil eye
Spagnolo
azabache
Italiano
anellino di giavazzo cóntro il malòcchio
Tedesco
Gagatring gegen bösen Blick.
giànna , nf: cianna,
enna,
zanna* Definizione
in is domos, s'apertura de pòdere passare sa persona, a paris a terra, e su trastu chi si ponet a dha mantènnere serrada
Sinonimi e contrari
polta
Modi di dire
csn:
g. abberta in campu = abberta deunutotu; serrare sa g. a coloru, a boe = imbarare sa zanna, serrare ma no deretu, no totu; anta de sa g. = antarile, zannile; istare a g. apare = tènniri sa domu me in sa própiu arruga unu a faci de s'àteru; g. de mesu = porta de aintru de domu, po intrai de su passadissu a un'aposentu, de un'aposentu a s'àteru; g. de s'ànima = buca de s'istògomo, su tretu ifilu de s'istògomo suta de sas primas costas; fàghere giannas, chirchendhe = circai andendi de una domu a s'àtera; gianna de furru = buca de furru
Frasi
sos mannos naraiant chi sa gianna maleighet a chie no batit cosa a domo ◊ apo frailarzadu ideas mannas pro dare sulcos caldos a s'aficu, pro ispamparriare àteras giannas (G.Fiori)
2.
a como apo fatu milli giannas e milli imbenugiadas chirchendhe unu postu ◊ su babbu e su fizu cojadu istant a gianna apare
Cognomi e Proverbi
prb:
fulferalzu in gianna temporada manna ◊ in donzi gianna bi at giau
Terminologia scientifica
dmo
Traduzioni
Francese
porte
Inglese
door
Spagnolo
puerta
Italiano
pòrta
Tedesco
Tür.
gítu , pps Definizione
de gíghere
Sinonimi e contrari
batidu,
bitu 3,
giutu,
leadu,
portau
Frasi
est gitu a vantu in totu sas filadas ◊ inoghe ses: cale bentu ti ndhe at gitu?
Traduzioni
Francese
porté
Inglese
brought
Spagnolo
llevado
Italiano
portato
Tedesco
gebracht.
píchiu , nm Definizione
sonu o cropu, tzochedhu a sa genna po si giare a intèndhere pedindho de intrare a una domo, o de apèrrere; fintzes genia de tocu de campana: po tocare sa missa bàscia si fadiat a p. (din, din, din); in cobertantza, pistighíngiu, pentzamentu
Sinonimi e contrari
tzocu
/
arraolu,
pensamentu
Frasi
in su portali, totu tremi tremi aferrat s'anella e donat unu pichiedhu ◊ lah, cussu est su píchiu de su posteri! ◊ ti apu connotu a su píchiu
3.
custa borta giutzo unu bellu píchiu in conca!
Traduzioni
Francese
action de frapper à la porte
Inglese
knock
Spagnolo
golpe dado al llamar a la puerta
Italiano
bussata
Tedesco
Anklopfen.
poltellítu , nm: portalitu,
portallitu,
portellitu,
portillitu Definizione
portighedha pitica, parte de una genna manna o de una fentana po tupare is imbidros (fintzes sa tabedha de su lacu de sa mola)
Sinonimi e contrari
fonestu,
importoglitu,
isperàglia,
pantelitu,
portedhu,
portoritu
Frasi
sos poltellitos de su tauladu de su sostre ◊ fiat totu pesa e croca, castiendi me is isperraduras de su portallitu ◊ iat criau bèni su portellitu de s'enna ◊ su canariedhu si nci fiat fuiu ca iant lassau su portillitu de sa càbbia obertu
Etimo
spn.
portillito
Traduzioni
Francese
petit volet,
porte
Inglese
shutter
Spagnolo
postigo,
portillo
Italiano
scurétto,
portéllo
Tedesco
Fensterladen,
kleine Tür.
trebiàli , nm, agt: trepejale,
tribbiali,
trobeale,
trobiabi,
tropeale,
tropearzu,
tropejale,
trubiali Definizione
ufradura a cambúcios a fortza de portare trobeas; maladia a peis chi faet andhare is animales a tzopu e pèrdere is unghedhas; gente de trobeas o chi ponet trobeas, de trassas malas, dannàrgiu, malu, falsu, de no si ndhe pòdere fidare ca istat cuncordandho calecuna cosa a dannu de s'àteru
Sinonimi e contrari
catanzu,
farabbutu,
lacasinarju,
sacajale,
tascaresu,
traitore,
trobearzu,
truntzedheri
2.
sos porcos moriant de tropeale, de nodisu, de pigota, de bucamala, de fogale
3.
issu est unu trebiali malu ◊ cussu tropejale de Musolinu nos at cambiatu sos lúmenes ◊ fit unu trepejale e imbolicosu ◊ trepejales, si no fint donatos de oro e de prata nche bortaiant sa cara ◊ su marissallu e su brigadieri aiant istigadu e porrogadu, ma onzi cosa andheit a favore de sos trobeales e los lasseint andhare ◊ su papàile dat s'imméntrigu, nostru trobeale
Terminologia scientifica
mld, ntl
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
celui qui porte atteinte (à)
Inglese
snarer,
tempting
Spagnolo
maquinador
Italiano
insidiatóre
Tedesco
Nachsteller.
trobeàrzu , agt Definizione
persona mala chi no faet a si ndhe fidare
Sinonimi e contrari
trebiali
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
celui qui porte atteinte (à)
Inglese
tempting,
tempter
Spagnolo
persona mala,
de poco fiar
Italiano
insidiatóre
Tedesco
Nachsteller.
urósu , agt: aurosu* Definizione
chi tenet bonas uras, chi portat fortuna
Sinonimi e contrari
afoltunadu,
assortadu,
auradu
Frasi
rusignolos e canàrios intonant s'urosu cantu
Traduzioni
Francese
qui a de la chance,
qui porte bonheur
Inglese
good wish,
lucky
Spagnolo
que tienetrae buena suerte
Italiano
augurale,
fortunóso
Tedesco
Glückwunsch.
zànna , nf: cianna,
gianna,
zenna Definizione
in is domos, s'apertura de pòdere passare sa persona, a paris a terra, e su trastu chi si ponet po dha mantènnere serrada
Sinonimi e contrari
polta
Modi di dire
csn:
buca de zanna = zannile; z. de fora = portarruga, zanna de un'abbertura chi essit a fora de domo; z. de mesu = zanna de intro, pro abbertura tra aposentu e aposentu, tra unu passadore e un'aposentu; bogare una z. = fai un'obertura, me in su muru giai fatu, po dhoi fai sa porta; cantare in z. = fàghere sa serenada a sa fémina; no bi ndh'at unu chi tancat sa z. = no dhoi nd'at unu bellu a fai ccn. cosa, funti totus coment'e nisciunus, fatus e lassaus; bocàreche a ccn. in z. = bogaincedhu de domu
Frasi
pònnere, abbèrrere, iscanzare, tambare, tancare, serrare, friscare sa zanna ◊ fit sétiu in buca de zanna ◊ ant agatau àteros portones e zennas serradas
2.
custos zòvanos, sos bagadios, andhant a cantare in zanna ◊ sa fiza at dimandhatu perdonu, ma sa mama, mancari gai, che l'at bocata in zanna!
Terminologia scientifica
dmo
Etimo
ltn.
ianua
Traduzioni
Francese
porte
Inglese
door
Spagnolo
puerta
Italiano
pòrta
Tedesco
Tür.