ebbía, ebbíe , avb: ibbia Definizione nau de sa manera o de sa cantidade de ccn. cosa, chi est cussa e nisciun'àtera e ne de prus, foras dónni'àtera: si ponet sèmpere apustis de su foedhu chi avalorat / bellu, bonu e. = própiu bellu, bonu meda, de sa mellus calidadi Sinonimi e contrari betzi, feti, isceti, segi 1, soletante, solus Frasi su male chi superat onzi male l'ischit ebbia chie l'est proendhe ◊ deo ebbia l'isco cantu mi est costadu a fàghere cussa domo a sa sola! ◊ maleitu siat, isse ebbia! ◊ apesint duos fizos ebbia ◊ tandho ebbia bi apo ziradu, cue ◊ goi ebbia andhat bene a fàghere custa cosa 2. fit una balentia bella ebbia su àere fatu cussu triballu! Etimo itl.t. e via! Traduzioni Francese seulement Inglese only Spagnolo sólo, solamente Italiano solaménte Tedesco nur.

féti , avb: fetzi, veti Definizione foedhu chi faet pentzare a una possibbilidade o cosa ebbia / fetzi chi no pigo! = de seguru, no poto fàghere che gai Sinonimi e contrari betzi, ebbia, isceti*, segi 1 Frasi donniunu iat tentu cosas suas de contai, salvu Luisicu chi fiat feti pregontas ◊ po mimi andat bene: fetzi chi no pigo! ◊ podiat andhare a agatare s'isposa fetzi una borta sa chida Traduzioni Francese seulement Inglese only Spagnolo solamente, sólo Italiano soltanto Tedesco nur.

iscéti , avb: scerti Definizione foedhu po inditare límite de calecuna cosa pentzada sèmpere coment'e paga o no prus de cussa Sinonimi e contrari betzi, ebbia, feti, segi 1 Frasi Sa Pratzita no fut isceti sa pratzixedha de Bidhanoa ma una pimpirida de su mundu ◊ isceti in sa parti costera dhoi fiat una bidhixedha (S.Chiappori) Etimo ltn. exceptis Traduzioni Francese seulement Inglese only Spagnolo sólo, solamente Italiano soltanto Tedesco nur.

péci , avb: betzi, etze, peti, petzi, petzis Definizione foedhu chi faet pentzare a una possibbilidade o cosa ebbia (a bortas si narat fintzes in su sensu de foras, esclusione); si narat fintzes po fàere a cumprèndhere comente una cosa benit o faet de unu prontu, totinduna, a s'ingrundha Sinonimi e contrari detzi, ebbia, feti, isceti*, segi 1 / totinduna Modi di dire csn: petzi chi… = cibetis, isceti si…, setzicantu (ma fintzas "no prus de…"); si petzi tantu chi… = si no est a nàrrere chi… (itl. a meno che…); petzi chi siat = bastus chi siat; bi cheret petzi…, no cheret petzi… (+ númene de carchi cosa) = bi cheret tot'àtera cosa!; petzi bi cheret chi… = ammancat isceti chi… (no nci bollit própiu!); petzi… (vrb) = si no est a nàrrere chi… Frasi nois no abamus petzi marrones e farches ◊ prima no b'aiat petzi acasazu: commo sas boches paret chi ndhe isperdent! ◊ mi nci mancat peti cussu, no bastat s'àteru!…◊ tessiant e cantànt, filu no ne segànt, peci dh'aciugniant ◊ petzi l'ischis tue!…◊ petzi bi cheret, como, chi fetas fogu puru, cun custa calura! ◊ no ischis petzi a nàrrere "cocodè" 2. petzi chi m'intendho male, si nono mi ndhe peso chito ◊ petzi chi bi andho deo, sinono a sa sola isse no bi la faghet ◊◊ Marta adduraiat incaragolada in domo, no essiat petzi chi una bolta a sa chida 3. unu babbu teniat tréichi fizos, totu sanos e mannos, petzi su prus minore ◊ nisciunu faedhat, petzi s'abbadessa 4. petzi mi ndhe l'apo sapidu intradu a domo! ◊ comente apo allutu su luminu petzi mi so agatadu in mesu de su fogu! 5. bi cheret petzi loros o funes a prèndhere s'abba!…◊ bi cheres petzi tue, a fàghere cosa gai!…◊ no cherzo petzi mustitzolu pro mi còghere!…◊ betannosidha una tassighedha, petzi chi siat! 6. petzi bi cheret chi comintzes a minore a pessare a cussas cosas!…◊ petzi bi cheret chi còmpore fintzas su chi tenzo, como, ca no bastat s'àteru!…◊ at combidau a totus, petzi a tue! 7. petzis apo cumpresu male, sinono est gosi! ◊ no dudo chi poto aer sa risposta: petzi chi non lu fetas a s'aposta!(Moretti)◊ dae subra su palcu no ti ch'etant si petzi tantu chi no ti che falas (Màsala) Traduzioni Francese seulement, sauf Inglese only Spagnolo sólo, excepto Italiano soltanto, eccètto Tedesco nur, es wäre denn, daß.

soletànte, soletàntu , avb: solintantu Definizione avb. chi giaet s'idea de cunsiderare su foedhu chi acumpàngiat a sa sola, foras dónnia e css. àtera cosa Sinonimi e contrari ebbia, feti, isceti, petzi Frasi est istada soletante sa mancàntzia de tempus chi mi at impediu de bènnere ◊ sa bellesa chi bidei est alta tantu no solu subra a nois, ma cumbintu so chi la gosat Deus soletantu ◊ a una santa mi as paragonadu solintantu pro mi bídere galana Etimo itl. Traduzioni Francese seulement Inglese only Spagnolo solamente, sólo Italiano solaménte, soltanto Tedesco nur, allein.

sólu , agt, avb: sou 1 Definizione chi est chentza cumpangia, chi est unu ebbia, chentza nemos àtere; segundhu de ite si narat, chi no est ammesturau cun nudha de àteru; nau de logu, chi no dhue at gente, chi no dhue abbitat o trebballat nemos; coment'e avb., foras dónni'àteru: a bortas si ponet po giare prus fortza a su chi si narat, coment'e po tzacu, si acumpàngiat unu prn. de persona / f. fintzes soba Sinonimi e contrari ebbia, isceti, soletantu, solus | ctr. acumpagnadu Modi di dire csn: fizu solu = chi no tenit ni fradi e ni sorri; solu/a, solu solu, a solu, a sola = desesi, itl da sé; de solus, a solos, a su solu, a solu a solu = a sa sola, a solis (chentza sa cumpanzia de ccn. e pro cussu si narat fintzas de prus de unu: maridu e muzere sunt a sa sola, cun sos fizos totu in aterue); solu che = petzi che…, sceti; solu no siat… = salvu chi siat… Frasi siscuru a chie est solu, si tenet apretu! ◊ no nc'est peus cosa de su cristianu solu! ◊ in campu fit a istare tota die solu ◊ in monti su pastori fiat solu che pedra ◊ mellus solu chi no mali acumpangiau ◊ nci fiat unu fiudu chi teniat una filla soba ◊ cussu at isceberau a Gràtzia, fortzis poita est filla sola 2. custu est àrculu solu, gafé solu 3. sa domo sola no la lasso, ca est malu fidare no b'intret zente ◊ su logu solu si che derruet, ca no si bi faghet betada de manu a nudha 4. cun cussu no solu triballas ma imparas puru ◊ conta solu fintzas a tres! ◊ sa limba pro una zente no podet èssere una bastu chi siat: podet èssere solu sa sua ◊ non semus solu borricos orriànculos, ma ómines ◊ so bufendhe, solu chi s'abba est unu pagu caente ◊ solu su ci bivi in cussu logu est una brigúngia ◊ teniat solu trinta tres annus ◊ sos muros bi los ant lassados solu che unu sero ◊ sa zustíssia l'iscazet, a isse solu! ◊ isperdissiadu l'agatent, a isse solu, malafatore! 5. su fogu fuidu si ch'est mortu solu ◊ s'àinu si frimmat solu, candho assuprit a ue ischit ◊ mi ndi fuedhu sola: ita bellesa est custa?! 6. fit fitzu únicu, éniu, solu che sa preta secata ◊ a solis o totu paris ◊ dormiat in campu a su solu ◊ in sa vida bi at mamentos chi depes èssere a sa sola ◊ bos azis a pònnere de acordu a sos solos ◊ s'annomíngiu "Eremitanu" fait pentzai a unu chi bivit a solu ◊ mesanote… e semus zeo e tue a sa sola ispetandhe sos pitzinnos (S.Fancello) 7. a pedire est bilgonza, solu no siat un'istropiadu Cognomi e Proverbi prb: bòi solu no tirat carru Etimo ltn. solus, solu(m) Traduzioni Francese seul, seulement Inglese alone, only Spagnolo solo, sólo, solamente Italiano sólo, solaménte Tedesco allein, allein, nur.

«« Cerca di nuovo