aizarédhu, aizédhu, aizighédhu , nm, avb Definizione
unu tanti pagu pagu, un'apenedha
Sinonimi e contrari
agigu,
atzítzigu,
izedhu,
pachedhu,
pachitzedhu,
talighedhu,
tzúniu
| ctr.
meda
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
un petit peu
Inglese
only a little
Spagnolo
un poquito
Italiano
pochino
Tedesco
wenig.
azichédhu , nm Definizione
pagu pagu, un'apenedha
Sinonimi e contrari
agigu,
atzítzigu,
izedhu,
pachedhu,
pachitzedhu,
talighedhu,
tzúniu
Traduzioni
Francese
assez peu,
un petit peu
Inglese
only a little
Spagnolo
poquito
Italiano
pochino
Tedesco
bißchen.
ebbía, ebbíe , avb: ibbia Definizione
nau de sa manera o de sa cantidade de ccn. cosa, chi est cussa e nisciun'àtera e ne de prus, foras dónni'àtera: si ponet sèmpere apustis de su foedhu chi avalorat / bellu, bonu e. = própiu bellu, bonu meda, de sa mellus calidadi
Sinonimi e contrari
betzi,
feti,
isceti,
segi 1,
soletante,
solus
Frasi
su male chi superat onzi male l'ischit ebbia chie l'est proendhe ◊ deo ebbia l'isco cantu mi est costadu a fàghere cussa domo a sa sola! ◊ maleitu siat, isse ebbia! ◊ apesint duos fizos ebbia ◊ tandho ebbia bi apo ziradu, cue ◊ goi ebbia andhat bene a fàghere custa cosa
2.
fit una balentia bella ebbia su àere fatu cussu triballu!
Etimo
itl.t.
e via!
Traduzioni
Francese
seulement
Inglese
only
Spagnolo
sólo,
solamente
Italiano
solaménte
Tedesco
nur.
féti , avb: fetzi,
veti Definizione
foedhu chi faet pentzare a una possibbilidade o cosa ebbia / fetzi chi no pigo! = de seguru, no poto fàghere che gai
Sinonimi e contrari
betzi,
ebbia,
isceti*,
segi 1
Frasi
donniunu iat tentu cosas suas de contai, salvu Luisicu chi fiat feti pregontas ◊ po mimi andat bene: fetzi chi no pigo! ◊ podiat andhare a agatare s'isposa fetzi una borta sa chida
Traduzioni
Francese
seulement
Inglese
only
Spagnolo
solamente,
sólo
Italiano
soltanto
Tedesco
nur.
fría , nf, nm: friu Definizione
orrughedhu piticu de cosa; un'iscutighedha, apenas de tempus / in sa nada: sete frios!... = pagu puru!... (pagu diaderus!); unu friedhu = un'iscutighedha
Sinonimi e contrari
chilivrida
/
amenzesu,
iscàmpiu,
iscuta,
patrefíliu,
ratu 2
/
pacu
Frasi
ancu lu facant a frias!◊ si nc'est iscutu in costas de unu monte e fatu s’est in centu milla frias
2.
in s'oltu meu solu bido a tie, iscalzurúgiu, cantas calchi friu ◊ custos pipios sunt sanos, allegros e bonos e paret chi a frios mi calment sa ferida ◊ tempus ci arribbas e fuis, firmadí unu friu! ◊ est istatu unu friedhu a sa muta ◊ unu friu, li sont colatos in conca totucantos sos anneos de sa vita ◊ unu friedhu solu totus si fint assuconatos
3.
nachi at triballadu: sete frios…, tenet totu chentza fatu!
Traduzioni
Francese
instant
Inglese
moment,
only a little
Spagnolo
instante
Italiano
istante,
pochino
Tedesco
Augenblick.
impésci , cng, avb: impessi,
impessu,
impissu Definizione
luego apustis, un'iscuta como
Sinonimi e contrari
apenas,
comogomo,
tandho tandho
Frasi
sos pitzinnos ant traballau dae impessu ant caminau a sa sola ◊ su manzanu, impessu chi si nche pesabat, la mutiat ◊ s'anzone impessu nàschiu ponet fatu a sa mama ◊ impessu ghirau mi so indiosau ◊ sas labras tuas sunt friscas che frores impessu bodhios ◊ impissu ammaniaos sos papiros, sa pitzinna l'ant allezitimada ◊ impesci los at vistos est curtu a los topiare ◊ a manzanu tenes impesci impesci su tempus de ti sapunare!
2.
candho pranghendhe impessu t'intendhia deretu ti picabo ◊ est intrighinandhe: galu impessu si biet ◊ fit impessu ghirandhe e no aiat galu leau oru de sas cosas
Traduzioni
Francese
à peine
Inglese
only just,
as soon as
Spagnolo
apenas
Italiano
appéna
Tedesco
kaum.
iscéti , avb: scerti Definizione
foedhu po inditare límite de calecuna cosa pentzada sèmpere coment'e paga o no prus de cussa
Sinonimi e contrari
betzi,
ebbia,
feti,
segi 1
Frasi
Sa Pratzita no fut isceti sa pratzixedha de Bidhanoa ma una pimpirida de su mundu ◊ isceti in sa parti costera dhoi fiat una bidhixedha (S.Chiappori)
Etimo
ltn.
exceptis
Traduzioni
Francese
seulement
Inglese
only
Spagnolo
sólo,
solamente
Italiano
soltanto
Tedesco
nur.
péci , avb: betzi,
etze,
peti,
petzi,
petzis Definizione
foedhu chi faet pentzare a una possibbilidade o cosa ebbia (a bortas si narat fintzes in su sensu de foras, esclusione); si narat fintzes po fàere a cumprèndhere comente una cosa benit o faet de unu prontu, totinduna, a s'ingrundha
Sinonimi e contrari
detzi,
ebbia,
feti,
isceti*,
segi 1
/
totinduna
Modi di dire
csn:
petzi chi… = cibetis, isceti si…, setzicantu (ma fintzas "no prus de…"); si petzi tantu chi… = si no est a nàrrere chi… (itl. a meno che…); petzi chi siat = bastus chi siat; bi cheret petzi…, no cheret petzi… (+ númene de carchi cosa) = bi cheret tot'àtera cosa!; petzi bi cheret chi… = ammancat isceti chi… (no nci bollit própiu!); petzi… (vrb) = si no est a nàrrere chi…
Frasi
nois no abamus petzi marrones e farches ◊ prima no b'aiat petzi acasazu: commo sas boches paret chi ndhe isperdent! ◊ mi nci mancat peti cussu, no bastat s'àteru!…◊ tessiant e cantànt, filu no ne segànt, peci dh'aciugniant ◊ petzi l'ischis tue!…◊ petzi bi cheret, como, chi fetas fogu puru, cun custa calura! ◊ no ischis petzi a nàrrere "cocodè"
2.
petzi chi m'intendho male, si nono mi ndhe peso chito ◊ petzi chi bi andho deo, sinono a sa sola isse no bi la faghet ◊◊ Marta adduraiat incaragolada in domo, no essiat petzi chi una bolta a sa chida
3.
unu babbu teniat tréichi fizos, totu sanos e mannos, petzi su prus minore ◊ nisciunu faedhat, petzi s'abbadessa
4.
petzi mi ndhe l'apo sapidu intradu a domo! ◊ comente apo allutu su luminu petzi mi so agatadu in mesu de su fogu!
5.
bi cheret petzi loros o funes a prèndhere s'abba!…◊ bi cheres petzi tue, a fàghere cosa gai!…◊ no cherzo petzi mustitzolu pro mi còghere!…◊ betannosidha una tassighedha, petzi chi siat!
6.
petzi bi cheret chi comintzes a minore a pessare a cussas cosas!…◊ petzi bi cheret chi còmpore fintzas su chi tenzo, como, ca no bastat s'àteru!…◊ at combidau a totus, petzi a tue!
7.
petzis apo cumpresu male, sinono est gosi! ◊ no dudo chi poto aer sa risposta: petzi chi non lu fetas a s'aposta!(Moretti)◊ dae subra su palcu no ti ch'etant si petzi tantu chi no ti che falas (Màsala)
Traduzioni
Francese
seulement,
sauf
Inglese
only
Spagnolo
sólo,
excepto
Italiano
soltanto,
eccètto
Tedesco
nur,
es wäre denn,
daß.
pibidédhu , nm: pipidedhu Definizione
tipidiu, genia de lanighedha de su linu (o de sa lana etotu), sa parte prus fine de su linu; apen'apena, unu tanti paghedhedhu
Sinonimi e contrari
biculedhu,
filchinida,
palfaruza,
pimpidalla,
pimpirinalla,
pitzuedhu,
uchedhu
Frasi
a chie fut tepenandhe lana o pipidedhu, calicuna allatandhe, candho no fut isciapunandhe (A.Marceddu)
Traduzioni
Francese
petit peu
Inglese
only a little
Spagnolo
poquito
Italiano
pochettino
Tedesco
ein bißchen.
soletànte, soletàntu , avb: solintantu Definizione
avb. chi giaet s'idea de cunsiderare su foedhu chi acumpàngiat a sa sola, foras dónnia e css. àtera cosa
Sinonimi e contrari
ebbia,
feti,
isceti,
petzi
Frasi
est istada soletante sa mancàntzia de tempus chi mi at impediu de bènnere ◊ sa bellesa chi bidei est alta tantu no solu subra a nois, ma cumbintu so chi la gosat Deus soletantu ◊ a una santa mi as paragonadu solintantu pro mi bídere galana
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
seulement
Inglese
only
Spagnolo
solamente,
sólo
Italiano
solaménte,
soltanto
Tedesco
nur,
allein.
sólu , agt, avb: sou 1 Definizione
chi est chentza cumpangia, chi est unu ebbia, chentza nemos àtere; segundhu de ite si narat, chi no est ammesturau cun nudha de àteru; nau de logu, chi no dhue at gente, chi no dhue abbitat o trebballat nemos; coment'e avb., foras dónni'àteru: a bortas si ponet po giare prus fortza a su chi si narat, coment'e po tzacu, si acumpàngiat unu prn. de persona / f. fintzes soba
Sinonimi e contrari
ebbia,
isceti,
soletantu,
solus
| ctr.
acumpagnadu
Modi di dire
csn:
fizu solu = chi no tenit ni fradi e ni sorri; solu/a, solu solu, a solu, a sola = desesi, itl da sé; de solus, a solos, a su solu, a solu a solu = a sa sola, a solis (chentza sa cumpanzia de ccn. e pro cussu si narat fintzas de prus de unu: maridu e muzere sunt a sa sola, cun sos fizos totu in aterue); solu che = petzi che…, sceti; solu no siat… = salvu chi siat…
Frasi
siscuru a chie est solu, si tenet apretu! ◊ no nc'est peus cosa de su cristianu solu! ◊ in campu fit a istare tota die solu ◊ in monti su pastori fiat solu che pedra ◊ mellus solu chi no mali acumpangiau ◊ nci fiat unu fiudu chi teniat una filla soba ◊ cussu at isceberau a Gràtzia, fortzis poita est filla sola
2.
custu est àrculu solu, gafé solu
3.
sa domo sola no la lasso, ca est malu fidare no b'intret zente ◊ su logu solu si che derruet, ca no si bi faghet betada de manu a nudha
4.
cun cussu no solu triballas ma imparas puru ◊ conta solu fintzas a tres! ◊ sa limba pro una zente no podet èssere una bastu chi siat: podet èssere solu sa sua ◊ non semus solu borricos orriànculos, ma ómines ◊ so bufendhe, solu chi s'abba est unu pagu caente ◊ solu su ci bivi in cussu logu est una brigúngia ◊ teniat solu trinta tres annus ◊ sos muros bi los ant lassados solu che unu sero ◊ sa zustíssia l'iscazet, a isse solu! ◊ isperdissiadu l'agatent, a isse solu, malafatore!
5.
su fogu fuidu si ch'est mortu solu ◊ s'àinu si frimmat solu, candho assuprit a ue ischit ◊ mi ndi fuedhu sola: ita bellesa est custa?!
6.
fit fitzu únicu, éniu, solu che sa preta secata ◊ a solis o totu paris ◊ dormiat in campu a su solu ◊ in sa vida bi at mamentos chi depes èssere a sa sola ◊ bos azis a pònnere de acordu a sos solos ◊ s'annomíngiu "Eremitanu" fait pentzai a unu chi bivit a solu ◊ mesanote… e semus zeo e tue a sa sola ispetandhe sos pitzinnos (S.Fancello)
7.
a pedire est bilgonza, solu no siat un'istropiadu
Cognomi e Proverbi
prb:
bòi solu no tirat carru
Etimo
ltn.
solus, solu(m)
Traduzioni
Francese
seul,
seulement
Inglese
alone,
only
Spagnolo
solo,
sólo,
solamente
Italiano
sólo,
solaménte
Tedesco
allein,
allein,
nur.
unicàrju , agt, nm Definizione
fígiu solu, fígiu chi no tenet frade e ne sorre
Traduzioni
Francese
fils unique
Inglese
only child
Spagnolo
hijo único
Italiano
fìglio ùnico,
unigènito
Tedesco
Einzelkind.