annótu , nm Definizione
sa capacidade de castiare; sa cosa deasi comente si arregodat, cosa chi s'iscriet po dh'arregodare; su chi unu paret castiandhodhu a cara; totugantu su chi si agatat, a distintu, de nàrrere asuba de calecuna cosa o chistione
Sinonimi e contrari
annoríciu
/
notu
/
aerada
/
asserva
Modi di dire
csn:
connòschere a unu a s'a. = a s'aerada, a cara; tènniri a a. = marcare; èssere de a. = àere sa capatzidade de ammentare bene cosas bidas fintzas apustis de tempus meda
Frasi
deo, privu de s'annotu, cun làgrimas mi mantenzo (M.Murenu)◊ est cardulinu iscioberau cun annotu pagu innòi e pagu inní
2.
sos chi perdent s'annotu e s'identidade primedotu perdent sa limba ◊ est dae meda chi no lu bido: ndh'apo pérdidu fintzas s'annotu ◊ solu sos canes ndhe lesint s'annotu ma si fuesint
3.
s'annotu piús de importu tra totu su chi narat cust'iscritore est candho ponet a cunfrontu sos poetes a taulinu cun sos cantadores a bolu (P.Pillonca)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
signe
Inglese
view
Spagnolo
vista
Italiano
vista
Tedesco
Augenblick.
fría , nf, nm: friu Definizione
orrughedhu piticu de cosa; un'iscutighedha, apenas de tempus / in sa nada: sete frios!... = pagu puru!... (pagu diaderus!); unu friedhu = un'iscutighedha
Sinonimi e contrari
chilivrida
/
amenzesu,
iscàmpiu,
iscuta,
patrefíliu,
ratu 2
/
pacu
Frasi
ancu lu facant a frias!◊ si nc'est iscutu in costas de unu monte e fatu s’est in centu milla frias
2.
in s'oltu meu solu bido a tie, iscalzurúgiu, cantas calchi friu ◊ custos pipios sunt sanos, allegros e bonos e paret chi a frios mi calment sa ferida ◊ tempus ci arribbas e fuis, firmadí unu friu! ◊ est istatu unu friedhu a sa muta ◊ unu friu, li sont colatos in conca totucantos sos anneos de sa vita ◊ unu friedhu solu totus si fint assuconatos
3.
nachi at triballadu: sete frios…, tenet totu chentza fatu!
Traduzioni
Francese
instant
Inglese
moment,
only a little
Spagnolo
instante
Italiano
istante,
pochino
Tedesco
Augenblick.
gradixédhu , nm: gredixedhu Definizione
min. de gredu: un'apenas de tempus
Sinonimi e contrari
grei,
iscuta,
mamentu,
pódhixi,
tanchixedhu
Frasi
iscurtant unu gredixedhu e intendendi boxis nci passant deretus ◊ aspetimí unu gredixedhu, gei torru illuegus! ◊ apustis de unu gredixedhu si est postu a isconchiai
Terminologia scientifica
tpc
Traduzioni
Francese
instant
Inglese
moment
Spagnolo
instante
Italiano
àttimo
Tedesco
Augenblick.
iscampiàda , nf Definizione
su bíere o su si fàere a bíere (e fintzes su andhare a bíere, a compidare) impresse impresse, un'iscutighedha, giustu su tanti de nàrrere chi s'est bistu o est andhau
Sinonimi e contrari
acerada,
acherada,
acrarada,
incarada,
incrarada
/
acostada,
lómpia
/
iscuta,
istraviara
| ctr.
cuada,
iscumpàssida
Modi di dire
csn:
èssere a iscampiadas, a s'iscampiada = a bicuacas, a tretus, a iscutas; fàghere css. a s'i. = in su mamentedhu chi unu si agatat chentza abbaidadu, chentza tentadu
Frasi
at fatu un'iscampiada a una de sas bidhas de su fúrriu ◊ semus triballendhe umpare ma nos vidimus a iscampiadas
2.
l'apo bidu un'iscampiada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
en passant,
instant
Inglese
glimpse,
moment
Spagnolo
de pasada,
instante
Italiano
sfuggita,
àttimo
Tedesco
Augenblick.
iscàmpiu , nm Definizione
pagu pagu de tempus, su tanti de si fàere a bíere, coment'e una lampada / fàghere ccs. a s'i. = apenas chi fait
Sinonimi e contrari
àchiu,
fria,
iscuta,
paterefíliu,
ratu 2
Frasi
aiseto sa note pro un'iscàmpiu de vida (L.Mele)◊ àpiu s'iscàmpiu, curriat a graminare pacos frochedhos ◊ si apo iscàmpiu benzo a ti agatare ◊ no apo iscàmpiu de nudha! ◊ cussu trabballu no mi lassat atzicu de iscàmpiu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
petit moment
Inglese
bit
Spagnolo
ratito,
instante
Italiano
attimino
Tedesco
kleiner Augenblick.
maméntu , nm: mementu,
momentu Definizione
pagu pagu de tempus, un'iscuta, tempus chi durat pagu
Sinonimi e contrari
àchiu,
iscuta
Modi di dire
csn:
in d-unu mamentu = in d-unu sinnu, in d-unu patrefíliu; unu mamentu est = bi cheret pagu, bi cheret nudha a…
Frasi
chi intendha su mementu de su dolore chin su gustu de s'amore! ◊ candho ant bidu su Cristos de Gartedhi si lis est astrintu su coro: pariat chi lu aiant cravau in su mamentu ◊ su gosu durat solu unu mementu ◊ Gesummaria, ite mamentu feu: e comente cherides chi la orda?! (Farina)
2.
est unu mamentu a rúere in logos goi, ca iscàdrias che nudha!
Terminologia scientifica
tpc
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
moment
Inglese
moment
Spagnolo
momento
Italiano
moménto
Tedesco
Moment,
Augenblick.
paterefíliu , nm: patifíliu,
patinefillu,
patrefígliu,
patrefíliu,
patrefíriu Definizione
iscutighedha de pagu tempus, unu sinnu, una furriada de ogos, su tempus de si fàere su sinnale de sa grughe
Sinonimi e contrari
fria,
iscàmpiu,
iscuta
Frasi
no parit beru, in d-unu patrefígliu totu custu scarcàsciu! ◊ ant ispedhadu su fiadu in d-unu patrefíliu ◊ arregortus duus panis, in patinefillu si dhus at iscatasciaus!
Terminologia scientifica
tpc
Etimo
ltn.e
Pater et Filius
Traduzioni
Francese
moment
Inglese
moment
Spagnolo
instante,
rato,
momento
Italiano
àttimo
Tedesco
Augenblick.
ràtu 2 , nm: arratu 1 Definizione
si narat de tempus: unu pagu / avb., a ratus a ratus = a iscutas, a pasias
Sinonimi e contrari
amenzesu,
fria,
iscàmpiu,
paterefíliu
Frasi
si no podes unu ratu bizare cun megus, biza pro s'inimigu chi la tenet cun tegus! ◊ pagu ratu fait fia cun issus ◊ de inguni a unu ratu si ndi est andau ◊ su ratu est beniu de ti nd'iscidai!
Etimo
spn.
rato
Traduzioni
Francese
instant,
moment
Inglese
moment
Spagnolo
rato
Italiano
istante,
moménto
Tedesco
Augenblick.
tanchédhu , nm: tanchixedhu Definizione
min. de tancu, orrugu, tancu piticu, un'apenas; nau de tempus, un'iscuta
Sinonimi e contrari
acodedhu,
arroghedhu,
arróncinu,
bículu,
bucone,
pitzuedhu,
tanconedhu
/
gradixedhu,
iscuta,
pódhixi
2.
pustis de unu tanchixedhu, su fogu fiat allutu e s'àcua giai callenti
Traduzioni
Francese
morceau,
moment
Inglese
bit,
moment
Spagnolo
trocito,
ratito
Italiano
pezzétto,
moménto
Tedesco
Stück,
Augenblick.