annótu , nm Definition
sa capacidade de castiare; sa cosa deasi comente si arregodat, cosa chi s'iscriet po dh'arregodare; su chi unu paret castiandhodhu a cara; totugantu su chi si agatat, a distintu, de nàrrere asuba de calecuna cosa o chistione
Synonyms e antonyms
annoríciu
/
notu
/
aerada
/
asserva
Idioms
csn:
connòschere a unu a s'a. = a s'aerada, a cara; tènniri a a. = marcare; èssere de a. = àere sa capatzidade de ammentare bene cosas bidas fintzas apustis de tempus meda
Sentences
deo, privu de s'annotu, cun làgrimas mi mantenzo (M.Murenu)◊ est cardulinu iscioberau cun annotu pagu innòi e pagu inní
2.
sos chi perdent s'annotu e s'identidade primedotu perdent sa limba ◊ est dae meda chi no lu bido: ndh'apo pérdidu fintzas s'annotu ◊ solu sos canes ndhe lesint s'annotu ma si fuesint
3.
s'annotu piús de importu tra totu su chi narat cust'iscritore est candho ponet a cunfrontu sos poetes a taulinu cun sos cantadores a bolu (P.Pillonca)
Etymon
srd.
Translations
French
signe
English
view
Spanish
vista
Italian
vista
German
Augenblick.
fría , nf, nm: friu Definition
orrughedhu piticu de cosa; un'iscutighedha, apenas de tempus / in sa nada: sete frios!... = pagu puru!... (pagu diaderus!); unu friedhu = un'iscutighedha
Synonyms e antonyms
chilivrida
/
amenzesu,
iscàmpiu,
iscuta,
patrefíliu,
ratu 2
/
pacu
Sentences
ancu lu facant a frias!◊ si nc'est iscutu in costas de unu monte e fatu s’est in centu milla frias
2.
in s'oltu meu solu bido a tie, iscalzurúgiu, cantas calchi friu ◊ custos pipios sunt sanos, allegros e bonos e paret chi a frios mi calment sa ferida ◊ tempus ci arribbas e fuis, firmadí unu friu! ◊ est istatu unu friedhu a sa muta ◊ unu friu, li sont colatos in conca totucantos sos anneos de sa vita ◊ unu friedhu solu totus si fint assuconatos
3.
nachi at triballadu: sete frios…, tenet totu chentza fatu!
Translations
French
instant
English
moment,
only a little
Spanish
instante
Italian
istante,
pochino
German
Augenblick.
gradixédhu , nm: gredixedhu Definition
min. de gredu: un'apenas de tempus
Synonyms e antonyms
grei,
iscuta,
mamentu,
pódhixi,
tanchixedhu
Sentences
iscurtant unu gredixedhu e intendendi boxis nci passant deretus ◊ aspetimí unu gredixedhu, gei torru illuegus! ◊ apustis de unu gredixedhu si est postu a isconchiai
Scientific Terminology
tpc
Translations
French
instant
English
moment
Spanish
instante
Italian
àttimo
German
Augenblick.
iscampiàda , nf Definition
su bíere o su si fàere a bíere (e fintzes su andhare a bíere, a compidare) impresse impresse, un'iscutighedha, giustu su tanti de nàrrere chi s'est bistu o est andhau
Synonyms e antonyms
acerada,
acherada,
acrarada,
incarada,
incrarada
/
acostada,
lómpia
/
iscuta,
istraviara
| ctr.
cuada,
iscumpàssida
Idioms
csn:
èssere a iscampiadas, a s'iscampiada = a bicuacas, a tretus, a iscutas; fàghere css. a s'i. = in su mamentedhu chi unu si agatat chentza abbaidadu, chentza tentadu
Sentences
at fatu un'iscampiada a una de sas bidhas de su fúrriu ◊ semus triballendhe umpare ma nos vidimus a iscampiadas
2.
l'apo bidu un'iscampiada
Etymon
srd.
Translations
French
en passant,
instant
English
glimpse,
moment
Spanish
de pasada,
instante
Italian
sfuggita,
àttimo
German
Augenblick.
iscàmpiu , nm Definition
pagu pagu de tempus, su tanti de si fàere a bíere, coment'e una lampada / fàghere ccs. a s'i. = apenas chi fait
Synonyms e antonyms
àchiu,
fria,
iscuta,
paterefíliu,
ratu 2
Sentences
aiseto sa note pro un'iscàmpiu de vida (L.Mele)◊ àpiu s'iscàmpiu, curriat a graminare pacos frochedhos ◊ si apo iscàmpiu benzo a ti agatare ◊ no apo iscàmpiu de nudha! ◊ cussu trabballu no mi lassat atzicu de iscàmpiu
Etymon
srd.
Translations
French
petit moment
English
bit
Spanish
ratito,
instante
Italian
attimino
German
kleiner Augenblick.
maméntu , nm: mementu,
momentu Definition
pagu pagu de tempus, un'iscuta, tempus chi durat pagu
Synonyms e antonyms
àchiu,
iscuta
Idioms
csn:
in d-unu mamentu = in d-unu sinnu, in d-unu patrefíliu; unu mamentu est = bi cheret pagu, bi cheret nudha a…
Sentences
chi intendha su mementu de su dolore chin su gustu de s'amore! ◊ candho ant bidu su Cristos de Gartedhi si lis est astrintu su coro: pariat chi lu aiant cravau in su mamentu ◊ su gosu durat solu unu mementu ◊ Gesummaria, ite mamentu feu: e comente cherides chi la orda?! (Farina)
2.
est unu mamentu a rúere in logos goi, ca iscàdrias che nudha!
Scientific Terminology
tpc
Etymon
itl.
Translations
French
moment
English
moment
Spanish
momento
Italian
moménto
German
Moment,
Augenblick.
paterefíliu , nm: patifíliu,
patinefillu,
patrefígliu,
patrefíliu,
patrefíriu Definition
iscutighedha de pagu tempus, unu sinnu, una furriada de ogos, su tempus de si fàere su sinnale de sa grughe
Synonyms e antonyms
fria,
iscàmpiu,
iscuta
Sentences
no parit beru, in d-unu patrefígliu totu custu scarcàsciu! ◊ ant ispedhadu su fiadu in d-unu patrefíliu ◊ arregortus duus panis, in patinefillu si dhus at iscatasciaus!
Scientific Terminology
tpc
Etymon
ltn.e
Pater et Filius
Translations
French
moment
English
moment
Spanish
instante,
rato,
momento
Italian
àttimo
German
Augenblick.
ràtu 2 , nm: arratu 1 Definition
si narat de tempus: unu pagu / avb., a ratus a ratus = a iscutas, a pasias
Synonyms e antonyms
amenzesu,
fria,
iscàmpiu,
paterefíliu
Sentences
si no podes unu ratu bizare cun megus, biza pro s'inimigu chi la tenet cun tegus! ◊ pagu ratu fait fia cun issus ◊ de inguni a unu ratu si ndi est andau ◊ su ratu est beniu de ti nd'iscidai!
Etymon
spn.
rato
Translations
French
instant,
moment
English
moment
Spanish
rato
Italian
istante,
moménto
German
Augenblick.
tanchédhu , nm: tanchixedhu Definition
min. de tancu, orrugu, tancu piticu, un'apenas; nau de tempus, un'iscuta
Synonyms e antonyms
acodedhu,
arroghedhu,
arróncinu,
bículu,
bucone,
pitzuedhu,
tanconedhu
/
gradixedhu,
iscuta,
pódhixi
2.
pustis de unu tanchixedhu, su fogu fiat allutu e s'àcua giai callenti
Translations
French
morceau,
moment
English
bit,
moment
Spanish
trocito,
ratito
Italian
pezzétto,
moménto
German
Stück,
Augenblick.