acinnài 1, acinnàre , vrb: atzinnare,
tzinnare Definizione
fàere a acinnos, cun is ogos o fintzes cun sa manu o sa conca, po bòllere nàrrere o fàere a cumprèndhere calecuna cosa; fintzes fàere una móvia coment'e po bòllere fàere calecuna cosa, o cumenciare a foedhare
Sinonimi e contrari
ammiare,
atzinnire
/
schichiai
Frasi
mi at acinnau cun is manus a benni
2.
babbu mi at acinnau una sparuara ◊ pentza ca su saludu mi dh'at feti acinnau! ◊ ndi dh'apu acinnau dèu de sa cosa chi m'iast nau tui
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
faire signe
Inglese
to make signs
Spagnolo
hacer señas
Italiano
accennare,
far cénni
Tedesco
winken.
acínnidu , nm: acinnu,
atzinnu Definizione
genia de móvia chi si faet mescamente cun s'ogu o cun sa manu, sa conca, coment’e bolendho nàrrere o inditare calecuna cosa; acinnu est fintzes sa lampada de is lampos atesu chentza chi s'intendhat su tronu
Sinonimi e contrari
acinnira,
ammiada,
chinnida,
cinnu
/
lampada
Frasi
no mi fetas atzinnos ca no isco a tzinnare ◊ dhi fait acínnidu cun su didu a su sartitzu apicau
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
signe,
cligner de l'oeil
Inglese
nod,
wink
Spagnolo
ademán,
seña
Italiano
cénno,
accénno
Tedesco
Zeichen,
Wink.
ammiàda , nf: armiada,
miada Definizione
su ammiare, genia de abbaidada fintzes fata cun severidade, coment’e ammeletzu
Sinonimi e contrari
acínnidu,
manigiada,
móvida,
ocrada
Frasi
mi bastabat solu un'ammiada, un'ingrisada de babbu pro mi pònnere in trassa! ◊ apenas ti bidesi s'ammiada mi abbandhonei in bratzos de sa sorte ◊ no fago mancu s'ammiada, ca isco chi si tratat de dare fune longa a su patire
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
signe,
geste
Inglese
nod,
sign
Spagnolo
ademán,
seña
Italiano
cénno
Tedesco
Wink.
ammiàre , vrb Definizione
giare a cumprèndhere una cosa cun calecuna móvia de conca, de manu o àteru
Sinonimi e contrari
acinnai 1,
atzinnire,
chinnire,
oghidare
Frasi
ponzei su pódhighe afaca a su nasu e ammiei in manera misteriosa (N.Falconi)◊ su babbu si tirat de cinta e lia ammiat a su fizu (N.Rubanu)
Etimo
ltn.
ad + micare
Traduzioni
Francese
faire un clin d'œil,
faire signe
Inglese
to make gesture,
to wink
Spagnolo
hacer un ademánseña
Italiano
ammiccare,
far cénno
Tedesco
winken.
annótu , nm Definizione
sa capacidade de castiare; sa cosa deasi comente si arregodat, cosa chi s'iscriet po dh'arregodare; su chi unu paret castiandhodhu a cara; totugantu su chi si agatat, a distintu, de nàrrere asuba de calecuna cosa o chistione
Sinonimi e contrari
annoríciu
/
notu
/
aerada
/
asserva
Modi di dire
csn:
connòschere a unu a s'a. = a s'aerada, a cara; tènniri a a. = marcare; èssere de a. = àere sa capatzidade de ammentare bene cosas bidas fintzas apustis de tempus meda
Frasi
deo, privu de s'annotu, cun làgrimas mi mantenzo (M.Murenu)◊ est cardulinu iscioberau cun annotu pagu innòi e pagu inní
2.
sos chi perdent s'annotu e s'identidade primedotu perdent sa limba ◊ est dae meda chi no lu bido: ndh'apo pérdidu fintzas s'annotu ◊ solu sos canes ndhe lesint s'annotu ma si fuesint
3.
s'annotu piús de importu tra totu su chi narat cust'iscritore est candho ponet a cunfrontu sos poetes a taulinu cun sos cantadores a bolu (P.Pillonca)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
signe
Inglese
view
Spagnolo
vista
Italiano
vista
Tedesco
Augenblick.
arràja , nf: arraxa,
ràgia* Definizione
prus che àteru, síngia fata a pinna / essire de s'arraxa = essire dae sos límites
Sinonimi e contrari
línia,
raina,
ràglia,
sinnale
Frasi
passai de sa raja
Traduzioni
Francese
ligne,
signe
Inglese
line
Spagnolo
raya
Italiano
lìnea,
ségno
Tedesco
Linie,
Zeichen.
assummadúra , nf Definizione
cantidades diferentes betadas a unu, pònnere impare cantidades diferentes
Sinonimi e contrari
suma
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
signe sommatoire
Inglese
sum
Spagnolo
sumatoria
Italiano
sommatòria
Tedesco
Summenzeichen.
atzinníre , vrb Definizione
fàere tzinnos
Sinonimi e contrari
acinnai 1,
ammiare
Traduzioni
Francese
faire signe
Inglese
to make signs
Spagnolo
hacer señas
Italiano
accennare
Tedesco
Zeichen geben.
chílciu 1 , nm: chísciu 1 Definizione
cosa chi si narat o chi si faet a ingestu po fàere a cumprèndhere calecuna cosa, po iscontroriare, fàere asseliare
Sinonimi e contrari
tzinnida
Frasi
su cane meu li móssigat a sa tzega airadu e no intendhet mancu sos chíscios chi l'imbio
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
signe,
geste,
clin d'œil
Inglese
sign,
nod
Spagnolo
seña (f),
ademán
Italiano
cénno,
ammicco
Tedesco
Wink.
chinnída, chínnidha , nf: cinnia,
cinnida Definizione
móvia de is ogos, ma fintzes de una css. parte de sa carena coment'e in s'idea de fàere calecuna cosa
Sinonimi e contrari
acínnidu,
móida,
tzinnida
/
chínnita,
cinnita
Frasi
inoraona, ajó, ischida: apena apena a sa boghe supentis, betas su túnciu ma… mancu una chinnida faghes! ◊ at fatu una chínnida de conca ◊ s'uricra mi est drinnendhe e apo a chínnidhas s'ocru ◊ de ogu una cinnia si potzu ti fatzu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
signe,
cligner de l'oeil
Inglese
nod,
wink
Spagnolo
seña,
ademán (m)
Italiano
cénno,
mòssa
Tedesco
Wink.
indíscia , nf, nm: indísciu,
indíssiu,
indítziu,
inditzu Definizione
su chi si narat o chi si faet po ammostare cosa, calecuna cosa chi, mancari in parte, ndhe podet fàere a cumprèndhere un'àtera o ponet in su camminu giustu po dh'ischire totu; cosa, singiale chi faet pentzare a sa neghe de unu in calecunu dannu
Sinonimi e contrari
àrviu,
inditu,
ingitu,
insinzu,
intzínniu,
sémida,
signale,
sinzolu
Modi di dire
csn:
àere, dare, tènnere i.; bogare inditzu = nàrrere su proite de una cosa o chistione, nàrrere sa resone
Frasi
sa ruga cheret ispérdida apenas si ndhe at indíscia ◊ si tue as proas o indíscias fàghelu presente ◊ faghindhe indíscias de su mancamentu iscoberit sos porcos immandrados ◊ dogni iscadrúsciu pariat s'indítziu de una gherra ◊ sorre mea no teniat un'indíssiu de nos dare ischindhe chi tue benias a domo mea? ◊ cheriat calchi indísciu pro cumprènnere a ue sa fémina podiat àere leadu
2.
a s'arrestadu ndhe l'ant bogadu ca no tenent indítzios de su chi li ant imputadu
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
signe,
indice
Inglese
clue
Spagnolo
indicio
Italiano
indìzio
Tedesco
Zeichen,
Indiz.
iscónchinu , nm: iscónchiu Definizione
móvia de sa conca a cropu, mescamente candho unu no est de acórdiu cun su chi est intendhendho
Sinonimi e contrari
conchinada,
isconchinada,
isconchizada,
isconchizu,
sconchiada
Frasi
cudhu andai pistabista, feriveri, arrósciu oi de custus, cras de cudhus, a iscónchius, a murrúngius ◊ candho dhi narant cosa istat a iscónchios de conca ma no arrespondhet
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
désapprobation d'un signe de tête
Inglese
headshake to dissent
Spagnolo
negación con la cabeza
Italiano
mòssa del capo per dissènso
Tedesco
mit dem Kopf ablehnen.
màcru , nm: malcu,
marcu Definizione
tretu de diferente colore, fintzes su singiale, genia de cosidura chi abbarrat de una segada, de una freadura in sa carre
Sinonimi e contrari
frincu,
leidora,
libidore,
lidigori,
pistadura,
sambellutau
Frasi
acantu arribbant, cussus peis lassant sempri unu bellu marcu biaitu ◊ chin sos ocros at sichitu sos macros biancos de sas erveches in turvontzu ◊ su sole de martu ponet marcu
Cognomi e Proverbi
smb:
Marcu, Marcus
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
marque,
signe,
trace,
plaque,
tache
Inglese
stain,
mark
Spagnolo
marca,
mancha
Italiano
màrchio,
ségno,
imprónta,
chiazza
Tedesco
Zeichen,
Marke,
Spur,
Fleck,
Mal,
Striemen.
manigiàda , nf: manizada Definizione
su manigiare; sa móvia de sa manu po fàere calecuna cosa, fintzes chentza dha fàere de abberu
Sinonimi e contrari
ammiada,
ingestu,
mesurada,
movitada,
tramesada
Frasi
ti ses che colora ischirchinadu ebbi'ebbia pro sa manizada de duas "capas" e duas "tizetas"
2.
si li fato sa manizada, cussu cane si che fuit ◊ ti bastet sa manizada! ◊ sa gente fut totu a manigiadas e a boghes po su piciochedhu a cuadhu ca fut binchendho
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
signe,
geste de la main
Inglese
wave (of the hand)
Spagnolo
ademán,
seña con la mano
Italiano
cénno della mano
Tedesco
Handzeichen.
micàda , nf Definizione
ingestu, móvia de una parte de sa carena o àteru po fàere a cumprèndhere calecuna cosa
Sinonimi e contrari
acínnidu,
manigiada,
miada,
móvida,
ocrada,
tzinnida
Frasi
l'at cumpresu a sa micada ◊ at fatu sa micada de si sinnare ◊ a sa micada de sa chintolza su puzone est fuidu a perdijinu ◊ su mudu mustrat sa cosa a micadas ◊ Pone! - narat fatendhe de micada cun su pódhighe a cúcuru in giosso a su tzilleralzu pro pienare sas tatzas
Traduzioni
Francese
geste,
signe
Inglese
sign
Spagnolo
ademán,
seña
Italiano
gèsto,
cénno
Tedesco
Wink.
míngula , nf Sinonimi e contrari
ammiada,
ingestu
Frasi
aimus istudiadu sas míngulas de fàghere pro nos cumprèndhere chentza faedhare: s'ojitu, unu tuscitu, duos tuscitos, e gai ◊ a mossas e a míngulas mi at fatu a cumprèndhere chi m'isfidaiat a duellu
Traduzioni
Francese
signe,
geste
Inglese
sign
Spagnolo
ademán
Italiano
cénno
Tedesco
Wink.
signàre , vrb: sinnai,
sinnare Definizione
fàere su singiale de sa grughe; fàere is sinnos a su bestiàmene in is origas; pònnere o lassare singiale, marcu de calecunu cropu o istrúpiu, fintzes sestare sa tula arandho o semenandho
Sinonimi e contrari
malcare
Frasi
a su mortu l'ant bestidu e sinnadu a corpus fritu ◊ candho s'intrat a crésia si sinnat ◊ m'imbenujo e mi ponzo a mi sinnare ◊ tràtalu cun pitzinnas, ca s'ides nuda a mie ti ndhe sinnas! ◊ eo ti sinno in lúmene de su Babbu, de su Fizu e de s'Ispíridu Santu!
2.
s'anzone fit sinnatu: zuchiat una grunninina in sa punta de s'oricra ◊ sas anzonedhas pesadas cherent sinnadas ◊ depiant aproillai unus cantu cumpàngius ca depiaus sinnai is angionis
3.
in su sentidu meu sa bértiga de s'istadea àsciat e falat ca no lu sinnat su pesu de sas dudas! (F.Múrtinu)◊ li fit assénnita chin su chicaju e si no si fit reminata a nche brincare sa gianna l'aiat sinnata male
Etimo
ltn.
signare
Traduzioni
Francese
faire le signe de la croix,
marquer le bétail au feu rouge
Inglese
to countermark,
to cross oneself
Spagnolo
persignarse,
santiguarse,
marcar
Italiano
fare il ségno della cróce,
contrassegnare
Tedesco
das Kreuzzeichen machen,
kennzeichnen.
signifícu , nm: sinníficu Definizione
su chi bolet nàrrere una cosa, s'inditu chi giaet unu sínniu, unu singiale
Sinonimi e contrari
indicu,
indíscia,
signale,
significadu
Frasi
fit unu giogu, ma teniat unu granne significu pro un'amore chi fit naschinne ◊ malu significu a ojare a unu chin d-unu fiadu moltu a pala! ◊ su sinníficu de cussa paràgula est custu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
signe,
symptôme
Inglese
sign
Spagnolo
síntoma,
indicio
Italiano
indìzio,
sìntomo
Tedesco
Zeichen.
síngia , nf, nm: sinna,
sinza,
sinzu Definizione
css. singiale, pruschetotu longu coment'e una línia, chi lassat una cosa passandho, arrasigandho, fintzes fatu apostadamente; làcana intremesu de is propiedades, s'acabbu de sa vida; fintzes tzacadura
Sinonimi e contrari
sígnala,
signale,
sinneba
/
sinnera,
sinzolu
/
làcana
Modi di dire
csn:
bogare o dare cosa a sinza = a mindigu, a pagu a pagu; èssere a sinza posta = susuncu, de manu afissa; sos sinzos = cantu de peta o de matímine chi si daet candho si bochit su mannale
Frasi
sa síngia de s'arroda ◊ at lassadu una sinza ◊ comente sos oberajos si ndhe sunt leados dai sa sinza, Portolu iscapat a cúrrere e lompet su primu ◊ dh'iat atacau is peis aici bèni chi no si bidiat mancu sinna de atacadura ◊ ereditei un'aradu de linna e gai dai s'edade pitzinna apo sempre sa terra isforrogiadu e assulcadu cun pretzisa sinna (Pazzola)◊ si bit una sinna luxenti aundi is montis parit chi atumbint a su celu
2.
sa sinza narant chi l'at posta Deu ca est Isse su mere de sa vida
3.
sos inzemos los vogades a fiotos e su dinari a sinza: a èssere cumpridos siat!
Etimo
ltn.
signa
Traduzioni
Francese
signe,
limite
Inglese
sign,
limit
Spagnolo
señal,
límite
Italiano
ségno,
lìmite
Tedesco
Zeichen,
Grenze.