arràsta , nf, nm: arràstiu,
arrastru,
arrastu,
rasta Definizione
sa capacidade de ndhe bodhire is fragos cun su nasu; fragu, ma fintzes singiale, òpera o cosa chi abbarrat de comente si passat o s'istat in su logu, in sa vida; fintzes singiale de is cropos chi abbarrat in sa carre, de postas de pei o àteru deasi
Sinonimi e contrari
abbentada,
fiacu 1,
frusa
/
arrancu
/
addromu,
arrestallu,
frata,
ilmina,
peada,
trata
/
iscringada
Modi di dire
csn:
essiri de s'arrastu, foras de s'arrastu = essíreche fora de su chistionu, de s'argumentu; s'arrastu de sa pedhe = pedhutu, arroghedhu de petza chi abarrat atacau a sa pedhi comenti si ndi tirat iscroxendi un'animali
Frasi
no at lassau mancu arrasta ◊ fatzais arrastu de marxani! ◊ s'arrastu de sa peta arrustindhe ch'essit atesu ◊ margiani portat càrigas finis po s'arrastu ◊ si nci ant fatu mangiucu, dhu connòsciu de s'arrastu
2.
ancu fatat un'abba chi sa capra lesset s'arrastu in sa pranedha! ◊ me is bias dhoi fiant is arrastus de is lamonis de carru ◊ a pè cun sas iscarpas bullitadas, bi fit s'arrastu in donzi caminera (A.Liori)◊ passendi no lassat arrastu mancu in s'arena
3.
s'ómini si depit istreletzai de is àterus, deghinò no lassat arrastu de sa vida sua ◊ no lassat arrasta, che a su bentu passanne subra de su màrmaru ◊ ant agatau grutonis cun arrastus de genti bívia in simanas antigas ◊ sunt andaus avatu de s'arrastu ma no ant agatau su tallu
4.
aciotendidhu, dónnia corpu lassàt un'arrastu arrúbiu ◊ in s'arena dhoi at arrastu de peis ispollincus
5.
at cummentzau bèni a chistionai, ma apustis nc'est essiu de s'arrastu ◊ guai a dhi narri s'annomíngiu ca nci essiat luegu foras de arrastu
Traduzioni
Francese
flair,
trace
Inglese
track,
scent
Spagnolo
olfato,
husmo,
rastro
Italiano
odorato,
fiuto,
órma,
imprónta,
tràccia
Tedesco
Geruchssinn,
Witterung,
Spur.
atratàre , vrb Definizione
pigare sa trata, s'ormina, s’arrastu de animales o àteru chi at passau
Sinonimi e contrari
arrastai,
atrataritzare,
orminare,
ormizare,
trateare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
suivre à la trace
Inglese
to follow in s.o.'s tracks
Spagnolo
rastrear
Italiano
cercare seguendo le tràcce
Tedesco
jds. Spur verfolgen.
ilmína , nf: immina 1,
irmina,
olmina*,
urmina Definizione
s’arrastu chi abbarrat in terra coment’e singiale chi at passau gente o animales, o fintzes cosa chi orruet a terra comente si andhat o si passat
Sinonimi e contrari
addromu,
apeicu,
arrasta,
arrestallu,
frata,
frusa,
iltiga,
peada,
peita,
peuta,
trata
Frasi
s'immina frisca de sos pes umanos giughes ancora crara, o Luna
Traduzioni
Francese
trace
Inglese
footprint,
track
Spagnolo
huella
Italiano
órma,
tràccia
Tedesco
Spur.
iltíga , nf: istiga Definizione
su singiale chi abbarrat (pruschetotu in terra) de comente at passau ccn. o ccn. cosa; totu su chi abbarrat de su chi at fatu sa gente in is tempos passaos
Sinonimi e contrari
apeicu,
ilmina,
sémida
Frasi
as lassadu sas istigas in su caminu ◊ sos carros ant lassadu istigas de paza ◊ at sighidu s'istiga de s'ebba ◊ as caminadu subra de s'abba ma su pè tuo no bi at lassadu istiga
2.
sunt chirchendhe sas istigas de sos nuraghes ◊ tripiadu mi as pro chimbant'annos ponzendhe fatu a s'istiga de sos mannos! (M.Dore)◊ sighi s'istiga de s'arte! ◊ ue passas tue lassas istigas de amore ◊ inue est passadu, Pedru at lassadu istiga luminosa de sas préigas suas ◊ si no coitat, de a nois no ndhe agatat ne umbra e ne istiga!
Etimo
crsn.
vistiga
Traduzioni
Francese
trace,
empreinte,
vestiges
Inglese
footmark,
vestige
Spagnolo
huella,
vestigio
Italiano
tràccia,
órma,
vestígia
Tedesco
Spur.
màcru , nm: malcu,
marcu Definizione
tretu de diferente colore, fintzes su singiale, genia de cosidura chi abbarrat de una segada, de una freadura in sa carre
Sinonimi e contrari
frincu,
leidora,
libidore,
lidigori,
pistadura,
sambellutau
Frasi
acantu arribbant, cussus peis lassant sempri unu bellu marcu biaitu ◊ chin sos ocros at sichitu sos macros biancos de sas erveches in turvontzu ◊ su sole de martu ponet marcu
Cognomi e Proverbi
smb:
Marcu, Marcus
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
marque,
signe,
trace,
plaque,
tache
Inglese
stain,
mark
Spagnolo
marca,
mancha
Italiano
màrchio,
ségno,
imprónta,
chiazza
Tedesco
Zeichen,
Marke,
Spur,
Fleck,
Mal,
Striemen.
olmína, olmínu , nf, nm: ilmina,
olminu,
ormina,
urmina Definizione
s'arrastu chi abbarrat in terra coment'e singiale chi at passau gente o animales, o fintzes cosa chi orruet a terra comente si andhat o si passat; s'arrancu chi lassat su lèpere comente passat / andhare a ormina = andendi e lassendi arrestallus, andendi e perdendi sa cosa chi si portat
Sinonimi e contrari
addromu,
apeicu,
arrasta,
arrestallu,
frata,
iltiga,
peada,
peita,
peuta,
trata
Frasi
s'abe e sa mariposa ant sighidu onzuna s'olminu sou ◊ l'ant connotu a s'ormina chie fit su chi est intradu a furare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
trace
Inglese
track,
trail,
footprint
Spagnolo
huella
Italiano
órma
Tedesco
Spur.
orminàre , vrb: urminare Definizione
andhare aifatu de is peadas, cricare s'arrastu de bestiàmene, de gente, o fintzes cricare àteru; istare a su passa passa lassandho s'arrastu, catzigandho o imbrutandho su logu, andhare a giru fintzes chentza un'iscopu precisu, tanti po girare
Sinonimi e contrari
addromare,
arrestallai,
atratare,
ormizare,
trassigiai,
trateare
/
chilcare,
girai
Frasi
e ite bi sunt orminendhe, cussos, in su cunzadu nostru?
2.
no istes orminendhe ca apo samunadu in terra comogomo! ◊ apo àpidu totu s'ortu orminadu de bestiàmine ◊ finas in sa Luna che ant orminadu ◊ proite no ti assélias, cantu chi istas orminendhe chentza cabu?
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
traquer,
laisser la trace
Inglese
to leave marks
Spagnolo
rastrear,
dejar huellas
Italiano
ormare,
lasciare le órme
Tedesco
der Fährte folgen,
verfolgen,
Spuren hinterlassen.
sémida , nf: sémita Definizione
passadórgiu, genia de camminu; singiale lassau o abbarrau de calecuna cosa, fintzes sa spétzia o mota de comente unu si sentit in s'ànimu
Sinonimi e contrari
àndara,
andhamenta,
caminu,
guturinu,
mòri
/
apeicu,
ilmina,
iltiga,
indíscia,
ségiu,
signale,
sinzolu
Frasi
agato sémidas de tràvigu ◊ sa frommija andhendhe e torrendhe a su frommijalzu faghet sas sémidas ◊ atraessamus sa sémida olvidada ◊ medas intrant traitos in cussas sémidas chi giughent a sa ruina ◊ siazis veneitos e fatatos sichinne sa sémita de sos mannos!
2.
oras oras li pompiabat sa cara in s'isperàntzia de li bíere sémidas de bida ◊ l'ant buscadu in dogni logu, ma de su marroculone no ndh'esistiat sémida ◊ sas sémidas de su fumu si che andhant cun su bentu
Etimo
ltn.
semita
Traduzioni
Francese
sentier,
trace
Inglese
path,
trace
Spagnolo
senda,
camino,
huella
Italiano
sentièro,
tràccia
Tedesco
Pfad,
Spur.
tràssa 1 , nf Definizione
disegnu, forma, figura chi si faet a pinna o cun àtera aina de iscríere
Sinonimi e contrari
síngia
Modi di dire
csn:
donai bella t. a una cosa, pònnere una cosa in t. = adderetare, fàgherela galana, de piàghere, bella fintzas a bídere, de pòdere andhare bene; torrai, torrare in t. o a t. una cosa = acontzàrela, arranzàrela, torràrela a comente fit, de si pòdere impreare torra (nadu de su cumportamentu, de su pessare), chircare de cumprèndhere, torrare in bonas, istare a su piaghere de s'àteru; (nadu de unu pro su istonzu) torrare de si sentire menzus, sanare; a sa trassa…= a su chi paret…; a trassa de… = a zisa de…
2.
candho fipo pitzinnu mi bastabat un'ammiada de babbu pro mi pònnere in trassa ◊ bastat un'annada bona pro nos torrare in trassa
3.
at agatau su lambicu, dh'at ispruinau e torrau a trassa ◊ si cheries chi custa fémina torret in trassa zuchíela a sos bagnos de Benetuti ◊ li at ghetau a bufare duos tzichetes de "filiferru" pro lu torrare in trassa ◊ no ndi depit torrai in trassa de s'atzíchidu chi dhu fatzu pigai! ◊ si che fit ammustérchidu ma est torradu in trassa ◊ e chissai sos zòvanos no torrent in trassa e bivant mezus de nois!
4.
a sa trassa, no dhi at fatu iscí nudha ◊ aundi passat issu lassat s’arrastu, a trassa de sirboni in monti!◊ in bidha ant fatu una piscina a trassa de corropu, est unu perígulu a dhoi acostai!
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
plan,
tracé
Inglese
trace
Spagnolo
traza
Italiano
tràccia
Tedesco
Entwurf.