àndara , nf: àndhala,
àndhela,
ànnala,
ànnela Definizione
logu inue si passat, camminedhu po passare; su singiale o peada chi abbarrat in terra de comente at passau gente o pegus
Sinonimi e contrari
andhamenta,
andhaledha,
andhera,
andiredhu,
caminera
/
guturinu,
mòri,
sémida
Frasi
est un'ànnala perdosa ◊ cantu fit bella s'àndhala bianca de su caminu!…◊ su fogu andhat solu in sas àndhalas pienas de foza sica
2.
manzaniles de ghidhighia as a aggrucare in àndhalas de fide
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
sentier
Inglese
path
Spagnolo
vereda,
rastro,
huellas
Italiano
vïòttolo di campagna
Tedesco
Feldweg.
andhalèdha , nf: andharedha,
andheledha,
anneledha Definizione
logu istrintu po passare
Sinonimi e contrari
àndara,
andhamenta,
andhata 1,
andhera,
andiredhu,
caminera
Traduzioni
Francese
sentier
Inglese
path
Spagnolo
callejuela
Italiano
vïòttolo
Tedesco
Feldweg.
botorínu , nm: boturinu,
butorinu,
buturinu,
itirinu,
otoniu,
turinu Definizione
orruga o camminu istrintos meda, a bortas chentza essia
Sinonimi e contrari
izola,
piteraca,
strintu,
terighinu,
urgu
/
caminu
Frasi
in sos buturinos bi colat male fintzas s'àinu, si zughet bàrriu, de cantu sunt astrintos ◊ preparade su caminu de su Segnore, adderetade sos buturinos suos! ◊ intendho passos in s'impredadu de sos botorinos
Terminologia scientifica
bdh
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
sentier
Inglese
path
Spagnolo
callejuela,
sendero
Italiano
vïòttolo,
chiassuòlo
Tedesco
kleine Gasse.
caminèra , nf: camminera Definizione
camminedhu istrintu chi pagu pagu si biet ue passat gente o bestiàmene a filera; passadórgiu istrintedhu
Sinonimi e contrari
àndara,
andhamenta,
andharedha,
andhata 1,
andiredhu,
bizola
/
andhera
Frasi
a su cola cola bi azis fatu sa caminera in mesu s'erba ◊ me in giardinu, passa in sa camminera! ◊ caminu cue no bi ndhe at, petzi bi at una caminera ◊ custa est una caminera de furmigas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
sentier
Inglese
cattle-track
Spagnolo
cañada,
senda,
vereda
Italiano
tratturo
Tedesco
Trift.
camínu , nm: camminu Definizione
prus che àteru, su logu lassau apostadamente po passare fora de bidha, ma a logos dhu narant a is orrugas de sa bidha puru; su camminare, su andhonzu / Caminu ’e Deu = Carru ’e sa paza
Sinonimi e contrari
àndara,
guturinu,
mòri,
pareda,
sémida
/
arruga 1,
bia,
burgu,
carrela
/
viazu
Modi di dire
csn:
forchidhaduras de c., rughe de caminos = imbucadura de duus camminus, gruches, aundi unu mòri si pratzit in duus; andhare, essire caminu caminu = sentza de s'istesiai de su mòri (no a rugadura), mòri mòri; atopare a c. = atobiai a ccn. me in calincunu tretu de su mòri chi est fendi; fadhiri c. = leare su caminu irballadu; no essire dae su c. de s'àinu = fai sempri is própiu cosas, no cambiai nudha nudha; èssere in c. = èssiri ancora caminendi, in viàgiu; a/in mesu c. = a metadi de su tretu de fai, a metadi de un'òpera; fàghere su c. a ludu = sighiri a fai una cosa cun passiéntzia manna; c. bonu, malu = mòri aundi si passat bèni (in paris, deretu, largu), mali (a foradas, istrintu, in artziada); avb. totu su c. = totu s'ora, totu su tempus chi bi cheret, bi est chérfidu o si bi ponet a fàghere su caminu; no andhare mai in caminu = èssere pessone dorta; pònneresi unu logu a caminu = passainci meda, coment'e chi su mori po passai siat cussu e po cussu etotu apitigai e lassai obertu
Frasi
agatu su camminu giustu candu depu andai a Burcei! ◊ su possessu issoro est a oru a caminu ◊ sos caminos, comente bi colat pagu zente, si prenant de malesa ◊ pro andhare a sa cussorza nostra si leat su caminu de montes ◊ sas cosas male fatas ispinghent peri s'ómine berteru a rucrare caminos a sa tzeca ◊ seu furriada de mesu camminu ca mi seu iscaréscia su mucadori de gomai
2.
si at fatu sa dommo chin sa zanna chi essit a caminu ◊ cada massaja mundhabat sa prata sua e gai sos caminos fint sèmpere netos ◊ cun tzia Maria biviamus a caminu zumpau ◊ in tzitade is domos sunt totu mannas e is camminos largos
3.
si che sunt torraos dae caminu ◊ como chi semus in caminu sighimus: no torramus issegus, no! ◊ nois semus assupridos, ca fimus a cadhu: ma cudhos sunt ancora in caminu ca sunt a pè ◊ pro andhare a cussu logu bi cheret un’ora de caminu ◊ su pitzinnu andhaiat a iscola e a s'interighinada atopaiat su babbu a su caminu ◊ che las sighei in mesu caminu e issas mi torreint su cadhu
4.
unu majarzu li at imparadu a connòschere su caminu de sos istedhos
5.
torrendhe a bidha a cadhu, cantaimis totu su caminu
Cognomi e Proverbi
prb:
in caminu si acontzant sos bàrrios
Terminologia scientifica
bdh
Traduzioni
Francese
sentier
Inglese
path
Spagnolo
camino
Italiano
sentièro,
percórso,
tragitto
Tedesco
Weg.
gurútu , nm, nf: gútura,
gúturu Definizione
su tretu de sa carena, a parte de fora e a parte de aintru, tra sa buca e su tzugu; carrela, orruga o camminu istrintedhu, badhigru istrintu; sa trumba de sa geminera / min. gurutinu = boturinu
Sinonimi e contrari
bilguzu,
bula,
búturu
/
caminu,
carrela,
àidu
Modi di dire
csn:
mela de su gúturu = su nodu, o figu, nughe de sa bula, annou de su tzugu o nú de su gúturu; sa canna de su gúturu = garguena; gúturu de monti = tretu astrintu a zisa de badhigru, coladorzu in mesu de duas puntas de monte; gúturu istrintu = nau de ccn., chi manighendhe ndhe sèberat carchi cosighedha prus a físsiu chi no pro bisonzu (es. su sèmene de sa ua)
Frasi
chi bolit papai e bufai apalas mias dh'at a arresci in su gúturu! ◊ no mi est arribbau mancu a su gúturu, de cantu fut pagu! ◊ pro ingurti custa cosa tocat a portai su gúturu che mainga de capotu!…
2.
sos gurutos in bidha fint bódios: no si bidiat ànima ◊ in sa cora aundi finiat su gúturu, Assunta fiat isciacuendu is pannus, in frúmini ◊ sos gurutos fint fatos a impredau ◊ nos poniamus a cúrrere a cantu potiamus in sos gurutinos de su vichinatu
Terminologia scientifica
crn, bdh, slg
Etimo
ltn.
guttur
Traduzioni
Francese
gorge,
sentier,
détroit
Inglese
throat,
path
Spagnolo
garganta,
callejuela
Italiano
góla,
vïòttolo strètto
Tedesco
Kehle,
enger Weg
izòla , nf Definizione
camminedhu istrintu e prenu de malesa in su sartu
Sinonimi e contrari
botorinu,
piteraca,
terighinu
Traduzioni
Francese
sentier
Inglese
muletrack
Spagnolo
vereda
Italiano
vïòttola
Tedesco
Fußweg.
mòri , nm Definizione
logu po passare, po andhare a pei, longu, prus che àteru in campu, in su sartu; logu po andhare bastat chi siat
Sinonimi e contrari
àndara,
caminu,
guturinu,
sémida
Modi di dire
csn:
andai mòri mòri = andhare caminu caminu (dif. de andhare mori mori = fai andendi e morendi, acabbendi, menguendi); fai mòris fadhitus, fallitus = andhare s'unu a cara a s'àteru faghindhe forchidhos, chentza si abbojare, colendhe in caminu o carrela diferente, fàchere caminu irvàriu; stramancai su mòri = pèrdere, fadhire su caminu
Frasi
gi andu ma no passu in su mòri! ◊ si andas in su mòri as a podi fai tesoru de gràtzia e de virtudi ◊ in ciú mòri deretu camminai!
2.
dèu seu andada a iscola e cussu fut torrendi, ma no si seus bius: si bit ca eus fatu moris fadhitus!
Cognomi e Proverbi
smb:
Mori
Traduzioni
Francese
sentier
Inglese
path
Spagnolo
senda,
vereda,
camino
Italiano
sentièro,
vïòttolo di campagna
Tedesco
Feldweg,
Fußpfad,
Fußsteig,
Pfad.
piteràca , nf: pitiraca,
pitiriaca Definizione
mòri, ma fintzes camminu istrintu e prenu de malesa in logu de monte, pruschetotu cun muros o oros artos a parte e àtera
Sinonimi e contrari
caminu
/
botorinu,
izola,
strintu,
terighinu
Modi di dire
csn:
fàghere sa p. = scirrai una cresuri, ispatare unu caminu ischimendhe sa cresura a manera de pòdere passare bene; pitiracas betzas, làgrimas noas
Frasi
fit andhadu a giraolta coment'e piteracas chi falant dae montes ◊ in d-una pitiraca incarrarzada bi est babbu cun sa càvana ◊ unu tempus sa campagna fut tota zente e finas sas pitiracas fint pulidas
Traduzioni
Francese
sentier encaissé
Inglese
enclosed path
Spagnolo
vereda
Italiano
viòttolo incassato
Tedesco
eingeengter Feldweg.
sémida , nf: sémita Definizione
passadórgiu, genia de camminu; singiale lassau o abbarrau de calecuna cosa, fintzes sa spétzia o mota de comente unu si sentit in s'ànimu
Sinonimi e contrari
àndara,
andhamenta,
caminu,
guturinu,
mòri
/
apeicu,
ilmina,
iltiga,
indíscia,
ségiu,
signale,
sinzolu
Frasi
agato sémidas de tràvigu ◊ sa frommija andhendhe e torrendhe a su frommijalzu faghet sas sémidas ◊ atraessamus sa sémida olvidada ◊ medas intrant traitos in cussas sémidas chi giughent a sa ruina ◊ siazis veneitos e fatatos sichinne sa sémita de sos mannos!
2.
oras oras li pompiabat sa cara in s'isperàntzia de li bíere sémidas de bida ◊ l'ant buscadu in dogni logu, ma de su marroculone no ndh'esistiat sémida ◊ sas sémidas de su fumu si che andhant cun su bentu
Etimo
ltn.
semita
Traduzioni
Francese
sentier,
trace
Inglese
path,
trace
Spagnolo
senda,
camino,
huella
Italiano
sentièro,
tràccia
Tedesco
Pfad,
Spur.
terighínu , nm: tirighinu,
utirighinu Definizione
genia de camminedhu istrintu
Sinonimi e contrari
aterighinu*,
botorinu,
izola,
strintu
Frasi
nos la lemis fatu sos terighinos coment'e andhendhe a pirastrare ◊ peri su tirighinu iscarenidu tra pedra e lazu, fossu e cresura, tra multas altas e rú imbuschidu cantat cantones de sa gioventura (S.Casu)◊ sas rodas de sa moto tichirriaiant che lamentu in sa pedrighina de sos tirighinos
Traduzioni
Francese
sentier
Inglese
path
Spagnolo
callejuela,
vereda
Italiano
vïòttolo
Tedesco
Feldweg.