acínnidu , nm: acinnu, atzinnu Definizione genia de móvia chi si faet mescamente cun s'ogu o cun sa manu, sa conca, coment’e bolendho nàrrere o inditare calecuna cosa; acinnu est fintzes sa lampada de is lampos atesu chentza chi s'intendhat su tronu Sinonimi e contrari acinnira, ammiada, chinnida, cinnu / lampada Frasi no mi fetas atzinnos ca no isco a tzinnare ◊ dhi fait acínnidu cun su didu a su sartitzu apicau Etimo srd. Traduzioni Francese signe, cligner de l'oeil Inglese nod, wink Spagnolo ademán, seña Italiano cénno, accénno Tedesco Zeichen, Wink.

arràja , nf: arraxa, ràgia* Definizione prus che àteru, síngia fata a pinna / essire de s'arraxa = essire dae sos límites Sinonimi e contrari línia, raina, ràglia, sinnale Frasi passai de sa raja Traduzioni Francese ligne, signe Inglese line Spagnolo raya Italiano lìnea, ségno Tedesco Linie, Zeichen.

atzinníre , vrb Definizione fàere tzinnos Sinonimi e contrari acinnai 1, ammiare Traduzioni Francese faire signe Inglese to make signs Spagnolo hacer señas Italiano accennare Tedesco Zeichen geben.

contrasinnàre , vrb Definizione cambiare is sinnos (mescamente de is animales po dhos cunfúndhere, si funt furaos) Traduzioni Francese modifier la marque du bétail pour tromper Inglese to falsify the signs Spagnolo cambiar la marca de las reses Italiano falsare i ségni Tedesco die Zeichen entstellen.

giogiói , nf Definizione pistadura de un'istrinta Traduzioni Francese pinçon Inglese the sign of a pinch Spagnolo marca de un pellizco Italiano pulcesécca Tedesco Zeichen von Zwicken.

indíscia , nf, nm: indísciu, indíssiu, indítziu, inditzu Definizione su chi si narat o chi si faet po ammostare cosa, calecuna cosa chi, mancari in parte, ndhe podet fàere a cumprèndhere un'àtera o ponet in su camminu giustu po dh'ischire totu; cosa, singiale chi faet pentzare a sa neghe de unu in calecunu dannu Sinonimi e contrari àrviu, inditu, ingitu, insinzu, intzínniu, sémida, signale, sinzolu Modi di dire csn: àere, dare, tènnere i.; bogare inditzu = nàrrere su proite de una cosa o chistione, nàrrere sa resone Frasi sa ruga cheret ispérdida apenas si ndhe at indíscia ◊ si tue as proas o indíscias fàghelu presente ◊ faghindhe indíscias de su mancamentu iscoberit sos porcos immandrados ◊ dogni iscadrúsciu pariat s'indítziu de una gherra ◊ sorre mea no teniat un'indíssiu de nos dare ischindhe chi tue benias a domo mea? ◊ cheriat calchi indísciu pro cumprènnere a ue sa fémina podiat àere leadu 2. a s'arrestadu ndhe l'ant bogadu ca no tenent indítzios de su chi li ant imputadu Etimo itl. Traduzioni Francese signe, indice Inglese clue Spagnolo indicio Italiano indìzio Tedesco Zeichen, Indiz.

màcru , nm: malcu, marcu Definizione tretu de diferente colore, fintzes su singiale, genia de cosidura chi abbarrat de una segada, de una freadura in sa carre Sinonimi e contrari frincu, leidora, libidore, lidigori, pistadura, sambellutau Frasi acantu arribbant, cussus peis lassant sempri unu bellu marcu biaitu ◊ chin sos ocros at sichitu sos macros biancos de sas erveches in turvontzu ◊ su sole de martu ponet marcu Cognomi e Proverbi smb: Marcu, Marcus Etimo srd. Traduzioni Francese marque, signe, trace, plaque, tache Inglese stain, mark Spagnolo marca, mancha Italiano màrchio, ségno, imprónta, chiazza Tedesco Zeichen, Marke, Spur, Fleck, Mal, Striemen.

punciadúra , nf Definizione su punciai; su singiale o marcu chi si lassat in su trastu, fintzes s'istampu chi lassat su bobboi chi ponet a is laores / p. de billete = genia de istampu o timbru chi averat comente unu si ndh'est serbiu (e no balet àtera borta) Sinonimi e contrari bulladura, malcadura Frasi po dónnia punciadura si depit pagai unu tanti Etimo srd. Traduzioni Francese marque, oblitération Inglese stamp, cancelling Spagnolo marca, pinchazo Italiano màrchio, obliterazióne Tedesco Marke, Zeichen, Markierung, Entwerten.

sentína , nf Definizione is singiales de comente unu si sentit, de su male chi tenet Sinonimi e contrari insemia Traduzioni Francese symptôme Inglese sign, symptom Spagnolo síntoma Italiano sìntomo Tedesco Zeichen.

signàle, signàli , nm: singiale, singiali, sinnabi, sinnai 1, sinnale, sinnali, sinzale Definizione css. cosa (iscritura, colore, figura, sonu o àteru) chi si ponet o faet po inditare, distínghere o giare a cumprèndhere calecuna cosa, o chi est indítziu de s'ite o chie (precisu o nono) chi dh'at fatu dipèndhere Sinonimi e contrari arrastu, indíscia, intzínniu, macru, sémida, síngia, sinneba, sinzolu / símbolu, significu Modi di dire csn: pònnere sinnale a unu = iscudiridhu tanti de dhu lassai cun ccn. guastu; is sinnalis de s'isposu = sos donos, s'oraria chi s'ómine donat a sa fémina cojendhe; po tali sinnali = po cussu motivu; s. istradales = indíssios chi si ponent in oros de istradones e carrelas, de diferentes zenias e colores, mescamente pro chie si moet in màchina; su s. de sa rughe = sa rughe chi si faghet tochèndhesi cun sa punta de sos pódhighes de sa destra in cherbedhos, in mesu de petorras, in su codhu mancu e destru, ma fintzas sos primos duos pódhighes de sa manu (sos inditziales) postos a rughe (e a gantzu) zurèndhesi Frasi si ant fatu su sinzale de sa ruche e si sunt imbrenucadas ◊ chi no alluit est singiali malu ◊ at dau sinzale chi est galu bibu e sanu ◊ mi at fatu sinnai a mi abarrai a sa muda ◊ frebba sentza sidis: signale malu! ◊ ohi pitzinna astrada, ahi malassortada, como mi sunt prus craros sos sinzales! ◊ cun sa Cruxi, agguardada siat sa buca de mali: cun custu santu sinnali tenidha sempri segliada ◊ sinnale malu si no est torradu a como: fossis at tentu istrobbu ◊ s'arroda passendi lassat su signali ◊ is brabeis po sinnali portant is origas ispitzadas 2. s'isposu at mandau is signalis a s'isposa 3. de s'erba in cudha tanca no bi fit mancu su sinnale, mancu tudhu! ◊ chi no ndhe campet unu pro sinnale! ◊ mancu po sinnale bi ndhe at abbarradu! ◊ dhoi fut unu mascu incorradori e po tali sinnali, poita sèmpiri atumbada, unu corru dhi ammancàt ◊ su cómbidu o s'imbiatu sunt sinnales de comente unu càrculat s'àteru Cognomi e Proverbi prb: chini pigat e non ponit, signali dhoi lassat Etimo ltn. signale Traduzioni Francese signal, symbole, symptôme, empreinte Inglese signal, symbol, symptom, mark Spagnolo señal, seña, síntoma, huella Italiano segnale, ségno, sìmbolo, sìntomo, imprónta Tedesco Signal, Zeichen, Symbol, Symptom, Spur.

signifícu , nm: sinníficu Definizione su chi bolet nàrrere una cosa, s'inditu chi giaet unu sínniu, unu singiale Sinonimi e contrari indicu, indíscia, signale, significadu Frasi fit unu giogu, ma teniat unu granne significu pro un'amore chi fit naschinne ◊ malu significu a ojare a unu chin d-unu fiadu moltu a pala! ◊ su sinníficu de cussa paràgula est custu Etimo srd. Traduzioni Francese signe, symptôme Inglese sign Spagnolo síntoma, indicio Italiano indìzio, sìntomo Tedesco Zeichen.

síngia , nf, nm: sinna, sinza, sinzu Definizione css. singiale, pruschetotu longu coment'e una línia, chi lassat una cosa passandho, arrasigandho, fintzes fatu apostadamente; làcana intremesu de is propiedades, s'acabbu de sa vida; fintzes tzacadura Sinonimi e contrari sígnala, signale, sinneba / sinnera, sinzolu / làcana Modi di dire csn: bogare o dare cosa a sinza = a mindigu, a pagu a pagu; èssere a sinza posta = susuncu, de manu afissa; sos sinzos = cantu de peta o de matímine chi si daet candho si bochit su mannale Frasi sa síngia de s'arroda ◊ at lassadu una sinza ◊ comente sos oberajos si ndhe sunt leados dai sa sinza, Portolu iscapat a cúrrere e lompet su primu ◊ dh'iat atacau is peis aici bèni chi no si bidiat mancu sinna de atacadura ◊ ereditei un'aradu de linna e gai dai s'edade pitzinna apo sempre sa terra isforrogiadu e assulcadu cun pretzisa sinna (Pazzola)◊ si bit una sinna luxenti aundi is montis parit chi atumbint a su celu 2. sa sinza narant chi l'at posta Deu ca est Isse su mere de sa vida 3. sos inzemos los vogades a fiotos e su dinari a sinza: a èssere cumpridos siat! Etimo ltn. signa Traduzioni Francese signe, limite Inglese sign, limit Spagnolo señal, límite Italiano ségno, lìmite Tedesco Zeichen, Grenze.

sínnu 1 , nm Definizione genia de segada chi si faet in s'origa po distínghere su bestiàmene (prus che àteru brebès, crabas, porcos) segundhu su mere; cosa o iscritura posta a singiale o chi a dónnia modu est un'inditu; discu de linna o de ortigu chi si ponet in su mojolu de sa mola / is sinnos de su bestiàmene: pertunta (istampu tundhu in mesu in mesu de s'origa, in d-una o in ambas), spissada (ispuntada), giuali (segada a mesa luna: g. de ananti, avatu o de daesegus, trevessus a un'origa addenanti, in s'àtera addaesegus), bogada ’e prana (segada de unu cantu de origa de mesania a sa punta: b. de ananti, b. de avatu), pissu càvana (segada a L de mesania a sa punta: p. c. de ananti, de avatu, trevessus), orrundilina (segada de s'origa in mesu de mesania a sa punta, de resurtare a duas puntas ma bogandhoche una tira a V), nàiri (trapada a mesania de s'origa dae s'oru a mesu, addenanti, addaesegus), crafida (trapada, segada, de mesania a sa punta, in mesu in mesu, chentza che ndhe bogare), ínnida (chentza perunu sinnu) Sinonimi e contrari malcadura, signale, síngia Modi di dire csn: fàghere in d-unu s. = in d-un'artzada de oju, in tempus de fàghere unu sinnu (de rughe); istare unu s. = fàghere impresse meda; totu su bestiàmine de unu s. = tallu, famíllia; segàrendhe su s., fàghere a sega s. = bochire o furare totu su bestiàmine de unu, ispèrdere sa ratza Frasi su pastore si est abbizau dae su sinnu chi s'anzone fit su suo ◊ sa sementusa fut cun su sinnu de is brebeis de s'amigu ◊ dàdemi unu maridu, za no bos chirco ne sinnu e ne pilu! (Limbudu)◊ tenemu crabas e de sinnu dèu fia spitzada e ciuali asegus 2. su vichinatu picat su sinnu dae unu mulinu de tempos anticos ◊ sa limba est su sinnu prus forte de s'identidade (B.Columbu)◊ bisonzat de apompiare sos sinnos, pro cumprènnere! ◊ est sinnu de mente giusta a nàrrere sos faedhos chi bi deghent ebbia (P.Pillonca)◊ milli ojos nos fint servendhe, calculendhe chizas, sinnos, tzinnos e sinnales ◊ bi aiat cosa de sinnos toltos a bessu de colora 4. mi ses iscumparida in d-unu sinnu! ◊ in tempus de unu sinnu che sunt essidos ◊ tenia unu pitzinnu de sos primos de bidha: mi ndhe at segadu sinnu sa morte istinchidha ◊ no si ndhe agatat frutu e ne zenia, chi ndhe ant segadu sinnu dae fundhu! Cognomi e Proverbi prb: a su sinnu si connoscit su pegus Etimo ltn. signum Traduzioni Francese marque Inglese countermark Spagnolo marca, seña Italiano contrasségno, ségno Tedesco Kennzeichen, Zeichen.

sinzólu , nm Definizione cosa chi si faet, chi si ponet o chi s'iscriet a singiale Sinonimi e contrari indíscia, sémida, signale, sinnera, síngia Etimo srd. Traduzioni Francese signe Inglese sign Spagnolo seña, señal Italiano ségno Tedesco Zeichen.

tràta , nf Definizione indítziu (es. posta de pei, sinnale de iscarpa, de peis) chi abbarrat de comente at passau gente, bestiàmene, àteru: fintzes òperas, su chi unu faet e chi abbarrat apustis suo Sinonimi e contrari addromu, arrasta, arrestallu, frata, frusa, ilmina, peada, peita Modi di dire csn: picare sa t. = leare s'ormina, andai avatu de is arrestallus; leare sa t. a…= agatai is arrestallus fintzas a…; cane de t. = cani de cassa, tratiadore Frasi su grodhe si connoschet a sa trata ◊ at dassau sa trata de sos pedes ◊ ti abbizas ch'in su mundhu ses colau chentza lassare trata, che nabiu (B.Filindeu)◊ si ponent in chilca, cun sos canes addainanti, sighendhe sas tratas ◊ no dassamus trata in su colare ◊ che apo leadu sa trata de su bestiàmine meu fintzas a su cuile sou 2. ti afranzo, fizu, pro chi crescas onestu e birtudosu e lasses tratas de ómine galanu Etimo ltn. tracta Traduzioni Francese empreinte Inglese mark Spagnolo huella Italiano tràccia, imprónta Tedesco Zeichen, Spur.

tzinnída , nf: acinnira* Definizione móvia chi si faet cun sa conca, cun sa manu, coment'e bolendho nàrrere cosa Sinonimi e contrari acínnidu, chinnida, manigiada, móida Frasi ti apo cumpresu a sa tzinnida 2. trobeida, travada, abbilandrada e ammurralada, est che anzone pronta a sa tzinnida Traduzioni Francese geste, signe Inglese nod, wave Spagnolo seña, ademán Italiano cénno Tedesco Zeichen.

«« Cerca di nuovo