aizarédhu, aizédhu, aizighédhu , nm, avb Definitzione
unu tanti pagu pagu, un'apenedha
Sinònimos e contràrios
agigu,
atzítzigu,
izedhu,
pachedhu,
pachitzedhu,
talighedhu,
tzúniu
| ctr.
meda
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
un petit peu
Ingresu
only a little
Ispagnolu
un poquito
Italianu
pochino
Tedescu
wenig.
azichédhu , nm Definitzione
pagu pagu, un'apenedha
Sinònimos e contràrios
agigu,
atzítzigu,
izedhu,
pachedhu,
pachitzedhu,
talighedhu,
tzúniu
Tradutziones
Frantzesu
assez peu,
un petit peu
Ingresu
only a little
Ispagnolu
poquito
Italianu
pochino
Tedescu
bißchen.
ebbía, ebbíe , avb: ibbia Definitzione
nau de sa manera o de sa cantidade de ccn. cosa, chi est cussa e nisciun'àtera e ne de prus, foras dónni'àtera: si ponet sèmpere apustis de su foedhu chi avalorat / bellu, bonu e. = própiu bellu, bonu meda, de sa mellus calidadi
Sinònimos e contràrios
betzi,
feti,
isceti,
segi 1,
soletante,
solus
Frases
su male chi superat onzi male l'ischit ebbia chie l'est proendhe ◊ deo ebbia l'isco cantu mi est costadu a fàghere cussa domo a sa sola! ◊ maleitu siat, isse ebbia! ◊ apesint duos fizos ebbia ◊ tandho ebbia bi apo ziradu, cue ◊ goi ebbia andhat bene a fàghere custa cosa
2.
fit una balentia bella ebbia su àere fatu cussu triballu!
Ètimu
itl.t.
e via!
Tradutziones
Frantzesu
seulement
Ingresu
only
Ispagnolu
sólo,
solamente
Italianu
solaménte
Tedescu
nur.
féti , avb: fetzi,
veti Definitzione
foedhu chi faet pentzare a una possibbilidade o cosa ebbia / fetzi chi no pigo! = de seguru, no poto fàghere che gai
Sinònimos e contràrios
betzi,
ebbia,
isceti*,
segi 1
Frases
donniunu iat tentu cosas suas de contai, salvu Luisicu chi fiat feti pregontas ◊ po mimi andat bene: fetzi chi no pigo! ◊ podiat andhare a agatare s'isposa fetzi una borta sa chida
Tradutziones
Frantzesu
seulement
Ingresu
only
Ispagnolu
solamente,
sólo
Italianu
soltanto
Tedescu
nur.
fría , nf, nm: friu Definitzione
orrughedhu piticu de cosa; un'iscutighedha, apenas de tempus / in sa nada: sete frios!... = pagu puru!... (pagu diaderus!); unu friedhu = un'iscutighedha
Sinònimos e contràrios
chilivrida
/
amenzesu,
iscàmpiu,
iscuta,
patrefíliu,
ratu 2
/
pacu
Frases
ancu lu facant a frias!◊ si nc'est iscutu in costas de unu monte e fatu s’est in centu milla frias
2.
in s'oltu meu solu bido a tie, iscalzurúgiu, cantas calchi friu ◊ custos pipios sunt sanos, allegros e bonos e paret chi a frios mi calment sa ferida ◊ tempus ci arribbas e fuis, firmadí unu friu! ◊ est istatu unu friedhu a sa muta ◊ unu friu, li sont colatos in conca totucantos sos anneos de sa vita ◊ unu friedhu solu totus si fint assuconatos
3.
nachi at triballadu: sete frios…, tenet totu chentza fatu!
Tradutziones
Frantzesu
instant
Ingresu
moment,
only a little
Ispagnolu
instante
Italianu
istante,
pochino
Tedescu
Augenblick.
impésci , cng, avb: impessi,
impessu,
impissu Definitzione
luego apustis, un'iscuta como
Sinònimos e contràrios
apenas,
comogomo,
tandho tandho
Frases
sos pitzinnos ant traballau dae impessu ant caminau a sa sola ◊ su manzanu, impessu chi si nche pesabat, la mutiat ◊ s'anzone impessu nàschiu ponet fatu a sa mama ◊ impessu ghirau mi so indiosau ◊ sas labras tuas sunt friscas che frores impessu bodhios ◊ impissu ammaniaos sos papiros, sa pitzinna l'ant allezitimada ◊ impesci los at vistos est curtu a los topiare ◊ a manzanu tenes impesci impesci su tempus de ti sapunare!
2.
candho pranghendhe impessu t'intendhia deretu ti picabo ◊ est intrighinandhe: galu impessu si biet ◊ fit impessu ghirandhe e no aiat galu leau oru de sas cosas
Tradutziones
Frantzesu
à peine
Ingresu
only just,
as soon as
Ispagnolu
apenas
Italianu
appéna
Tedescu
kaum.
iscéti , avb: scerti Definitzione
foedhu po inditare límite de calecuna cosa pentzada sèmpere coment'e paga o no prus de cussa
Sinònimos e contràrios
betzi,
ebbia,
feti,
segi 1
Frases
Sa Pratzita no fut isceti sa pratzixedha de Bidhanoa ma una pimpirida de su mundu ◊ isceti in sa parti costera dhoi fiat una bidhixedha (S.Chiappori)
Ètimu
ltn.
exceptis
Tradutziones
Frantzesu
seulement
Ingresu
only
Ispagnolu
sólo,
solamente
Italianu
soltanto
Tedescu
nur.
péci , avb: betzi,
etze,
peti,
petzi,
petzis Definitzione
foedhu chi faet pentzare a una possibbilidade o cosa ebbia (a bortas si narat fintzes in su sensu de foras, esclusione); si narat fintzes po fàere a cumprèndhere comente una cosa benit o faet de unu prontu, totinduna, a s'ingrundha
Sinònimos e contràrios
detzi,
ebbia,
feti,
isceti*,
segi 1
/
totinduna
Maneras de nàrrere
csn:
petzi chi… = cibetis, isceti si…, setzicantu (ma fintzas "no prus de…"); si petzi tantu chi… = si no est a nàrrere chi… (itl. a meno che…); petzi chi siat = bastus chi siat; bi cheret petzi…, no cheret petzi… (+ númene de carchi cosa) = bi cheret tot'àtera cosa!; petzi bi cheret chi… = ammancat isceti chi… (no nci bollit própiu!); petzi… (vrb) = si no est a nàrrere chi…
Frases
nois no abamus petzi marrones e farches ◊ prima no b'aiat petzi acasazu: commo sas boches paret chi ndhe isperdent! ◊ mi nci mancat peti cussu, no bastat s'àteru!…◊ tessiant e cantànt, filu no ne segànt, peci dh'aciugniant ◊ petzi l'ischis tue!…◊ petzi bi cheret, como, chi fetas fogu puru, cun custa calura! ◊ no ischis petzi a nàrrere "cocodè"
2.
petzi chi m'intendho male, si nono mi ndhe peso chito ◊ petzi chi bi andho deo, sinono a sa sola isse no bi la faghet ◊◊ Marta adduraiat incaragolada in domo, no essiat petzi chi una bolta a sa chida
3.
unu babbu teniat tréichi fizos, totu sanos e mannos, petzi su prus minore ◊ nisciunu faedhat, petzi s'abbadessa
4.
petzi mi ndhe l'apo sapidu intradu a domo! ◊ comente apo allutu su luminu petzi mi so agatadu in mesu de su fogu!
5.
bi cheret petzi loros o funes a prèndhere s'abba!…◊ bi cheres petzi tue, a fàghere cosa gai!…◊ no cherzo petzi mustitzolu pro mi còghere!…◊ betannosidha una tassighedha, petzi chi siat!
6.
petzi bi cheret chi comintzes a minore a pessare a cussas cosas!…◊ petzi bi cheret chi còmpore fintzas su chi tenzo, como, ca no bastat s'àteru!…◊ at combidau a totus, petzi a tue!
7.
petzis apo cumpresu male, sinono est gosi! ◊ no dudo chi poto aer sa risposta: petzi chi non lu fetas a s'aposta!(Moretti)◊ dae subra su palcu no ti ch'etant si petzi tantu chi no ti che falas (Màsala)
Tradutziones
Frantzesu
seulement,
sauf
Ingresu
only
Ispagnolu
sólo,
excepto
Italianu
soltanto,
eccètto
Tedescu
nur,
es wäre denn,
daß.
pibidédhu , nm: pipidedhu Definitzione
tipidiu, genia de lanighedha de su linu (o de sa lana etotu), sa parte prus fine de su linu; apen'apena, unu tanti paghedhedhu
Sinònimos e contràrios
biculedhu,
filchinida,
palfaruza,
pimpidalla,
pimpirinalla,
pitzuedhu,
uchedhu
Frases
a chie fut tepenandhe lana o pipidedhu, calicuna allatandhe, candho no fut isciapunandhe (A.Marceddu)
Tradutziones
Frantzesu
petit peu
Ingresu
only a little
Ispagnolu
poquito
Italianu
pochettino
Tedescu
ein bißchen.
soletànte, soletàntu , avb: solintantu Definitzione
avb. chi giaet s'idea de cunsiderare su foedhu chi acumpàngiat a sa sola, foras dónnia e css. àtera cosa
Sinònimos e contràrios
ebbia,
feti,
isceti,
petzi
Frases
est istada soletante sa mancàntzia de tempus chi mi at impediu de bènnere ◊ sa bellesa chi bidei est alta tantu no solu subra a nois, ma cumbintu so chi la gosat Deus soletantu ◊ a una santa mi as paragonadu solintantu pro mi bídere galana
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
seulement
Ingresu
only
Ispagnolu
solamente,
sólo
Italianu
solaménte,
soltanto
Tedescu
nur,
allein.
sólu , agt, avb: sou 1 Definitzione
chi est chentza cumpangia, chi est unu ebbia, chentza nemos àtere; segundhu de ite si narat, chi no est ammesturau cun nudha de àteru; nau de logu, chi no dhue at gente, chi no dhue abbitat o trebballat nemos; coment'e avb., foras dónni'àteru: a bortas si ponet po giare prus fortza a su chi si narat, coment'e po tzacu, si acumpàngiat unu prn. de persona / f. fintzes soba
Sinònimos e contràrios
ebbia,
isceti,
soletantu,
solus
| ctr.
acumpagnadu
Maneras de nàrrere
csn:
fizu solu = chi no tenit ni fradi e ni sorri; solu/a, solu solu, a solu, a sola = desesi, itl da sé; de solus, a solos, a su solu, a solu a solu = a sa sola, a solis (chentza sa cumpanzia de ccn. e pro cussu si narat fintzas de prus de unu: maridu e muzere sunt a sa sola, cun sos fizos totu in aterue); solu che = petzi che…, sceti; solu no siat… = salvu chi siat…
Frases
siscuru a chie est solu, si tenet apretu! ◊ no nc'est peus cosa de su cristianu solu! ◊ in campu fit a istare tota die solu ◊ in monti su pastori fiat solu che pedra ◊ mellus solu chi no mali acumpangiau ◊ nci fiat unu fiudu chi teniat una filla soba ◊ cussu at isceberau a Gràtzia, fortzis poita est filla sola
2.
custu est àrculu solu, gafé solu
3.
sa domo sola no la lasso, ca est malu fidare no b'intret zente ◊ su logu solu si che derruet, ca no si bi faghet betada de manu a nudha
4.
cun cussu no solu triballas ma imparas puru ◊ conta solu fintzas a tres! ◊ sa limba pro una zente no podet èssere una bastu chi siat: podet èssere solu sa sua ◊ non semus solu borricos orriànculos, ma ómines ◊ so bufendhe, solu chi s'abba est unu pagu caente ◊ solu su ci bivi in cussu logu est una brigúngia ◊ teniat solu trinta tres annus ◊ sos muros bi los ant lassados solu che unu sero ◊ sa zustíssia l'iscazet, a isse solu! ◊ isperdissiadu l'agatent, a isse solu, malafatore!
5.
su fogu fuidu si ch'est mortu solu ◊ s'àinu si frimmat solu, candho assuprit a ue ischit ◊ mi ndi fuedhu sola: ita bellesa est custa?!
6.
fit fitzu únicu, éniu, solu che sa preta secata ◊ a solis o totu paris ◊ dormiat in campu a su solu ◊ in sa vida bi at mamentos chi depes èssere a sa sola ◊ bos azis a pònnere de acordu a sos solos ◊ s'annomíngiu "Eremitanu" fait pentzai a unu chi bivit a solu ◊ mesanote… e semus zeo e tue a sa sola ispetandhe sos pitzinnos (S.Fancello)
7.
a pedire est bilgonza, solu no siat un'istropiadu
Sambenados e Provèrbios
prb:
bòi solu no tirat carru
Ètimu
ltn.
solus, solu(m)
Tradutziones
Frantzesu
seul,
seulement
Ingresu
alone,
only
Ispagnolu
solo,
sólo,
solamente
Italianu
sólo,
solaménte
Tedescu
allein,
allein,
nur.
unicàrju , agt, nm Definitzione
fígiu solu, fígiu chi no tenet frade e ne sorre
Tradutziones
Frantzesu
fils unique
Ingresu
only child
Ispagnolu
hijo único
Italianu
fìglio ùnico,
unigènito
Tedescu
Einzelkind.