fòdhe , nm, nf: fodhi Definizione
pígiu de orrobba o pedhe cosiu a manera de fàere coment'e a busciaca a pònnere cosa (fodhe de bértula) o fintzes agiummai serrau de pòdere suspire o incubare ària de surbare a su fogu (fodhe de su ferreri); aina po betare meighina a pruine a sa bide noa; su pigighedhu de su pibione de s’àghina, de is tamatas; genia de imbodhigu cun su bobboi aintru; su pígiu de carre chi ammontat s'ogu / partes de su fodhe de su ferreri: su portellitu (inue intrat s'ària, vàlvola, fatu a manera chi comente su fodhe si calat, tupat e no ndhe torrat s'ària a fora ma ch’essit in sa tuvera), tuvera (istampu e tubbu ue s'ària essit a surbare su fogu), sa cadena (apicada a una parte o puntu de fortza de una leva firma in mesu – puntu de arrimu – e acapiada a s'àtera bandha a sa coa de su fodhe o puntu de agguantu); tirare sas fodhes, su fodhe = tirai sa màrcia, tirai artziendi e calendi su fodhi a manera de fai sulai ària a su fogu; ràndhine de sa fodhe = itl. granulòma della pàlpebra
Sinonimi e contrari
sciodhi
/
màcia 1
/
fodhone
/
cocheta
/
pabarista
Frasi
candho tenio pagos annos andhaio a li tirare sa fodhe, a babbu, in su fraile ◊ beni, piciochedhu, ca mi tiras sa fodhi! ◊ si at leadu su fodhe cun tzúrfaru e chinisa pro curare sa binza
2.
arregolli e gheta a su fodhi ◊ portat unu portafógliu a sonetu chi parit sa fodhi de una bértula
3.
s'espe petzi bi est lassendhe su fodhe, de sa ua, in binza!
4.
est cumpriu che fodhi de bértua isciundada! ◊ fit unu cane cun duas origras pendhulones chi pariant fodhes de bértula!
5.
fiant pudhas chena de chighirista e chena de fodhis asuta de su pitzu
Cognomi e Proverbi
smb:
Fodde, Foddi, Foddis
Terminologia scientifica
ans, rbr, crp
Etimo
ltn.
folle(m)
Traduzioni
Francese
soufflet
Inglese
bellows,
grape-skin
Spagnolo
fuelle,
hollejo
Italiano
màntice,
soffiétto,
fiòcine
Tedesco
Blasebalg,
Weintraubenschale.
gàja , nf Definizione
in sa camisa, aciunta a is coedhas de ananti; dhu narant fintzes a is lobos chi si parent a fora in su crebedhu: in s’orrobba o bestimentu, piega
Sinonimi e contrari
gajedha,
nésiga 1
/
tórronu
/
incrispa,
pínnica
Frasi
poni is nàdias e tessi a gajas!
Cognomi e Proverbi
smb:
Gaia, Gaias
Etimo
ctl.
gaya
Traduzioni
Francese
soufflet de chemise
Inglese
gusset
Spagnolo
nesga
Italiano
gheróne della camìcia
Tedesco
Zwickel am Hemde.
ghilòne , nm: ghiroe,
ghirone,
ghironi Definizione
s'oru in is coas de sa gunnedha; pinniga manna chi de chintzu calat a coas, in sa gunnedha de unos cantu costúmenes (ma nau fintzes in cobertantza po cosa mala a cumprèndhere, unu pagu cuada); foedhandho de istradas, errios o àteru deasi, furriada manna, badhe istrinta, a canale
Sinonimi e contrari
poja,
rodeu
/
camedhu,
gajone
/
furriada
2.
dae chitu li falabat sa túnica iscura de furesi a ghirones ◊ abbarro in intro de suspos chi parent pranos e chene ghirones mentras chi sunt a medas pizas (M.Columbu)
Cognomi e Proverbi
smb:
Ghironi
Etimo
srdn.
Traduzioni
Francese
soufflet (cout.)
Inglese
gusset
Spagnolo
nesga
Italiano
gheróne
Tedesco
Zipfel,
Pliseefalt.
màcia 1 , nf: mància 1,
màrcia 2 Definizione
genia de aparatu de su ferreri po sulare su fogu in sa forredha
Sinonimi e contrari
fodhe
Modi di dire
csn:
tirai sa m., as màcias = tirare su fodhe; sonetu a mància = sonete manu a manu, a tastos
Frasi
is maistros de ferru imperànt sa màcia po atzitzari su fogu ◊ a su ferreri dhi portamu is gortedhus de acutzai e a bortas tiramu sa màrcia
Etimo
ctl.
manxa
Traduzioni
Francese
soufflet
Inglese
bellows
Spagnolo
fuelle
Italiano
màntice
Tedesco
Blasebalg,
Balg.