annaelócu, annaelógu , nf Definizione
genia de erba
Sinonimi e contrari
atandha,
babaoi,
pabàiri,
papàile,
papaiu,
papaosu,
paparre,
pitzirilloi,
pupusa 1,
tzantza
Terminologia scientifica
rba
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
coquelicot
Inglese
corn poppy
Spagnolo
amapola
Italiano
rosolàccio
Tedesco
Klatschmohn.
atàndha , nf: atanna,
atzandha,
tandha* Definizione
genia de erba chi faet meda in mesu de is laores, faet unu frore prus che àteru orrúbiu (ma fintzes in colore de orrosa): cumprit su sèmene (a granighedhos niedhos minudos) in d-una genia de calighedhu tupau (dormidera)/ a. bera = pabauli de potecàriu, bonu po mexina (Papaver somniferum var. hortense)
Sinonimi e contrari
annaelocu,
babaoi,
pabàiri,
papàile,
papaiu,
papaosu,
paparre,
pitzirilloi,
pupusa 1
Frasi
atandha, gesminu e àteros fiores ◊ badhes frorias de atandhas de focu ◊ est ruju che atandha
Terminologia scientifica
rba, Papaver rhoeas
Traduzioni
Francese
coquelicot
Inglese
corn poppy
Spagnolo
amapola
Italiano
rosolàccio
Tedesco
Klatschmohn.
càllu 1 , nm: càgliu 1,
gadhu Definizione
corgiolu de lardu, de porcu o de sirbone; carre intostada, in manos o in peis, fata a corgiolu mortu a fortza de dha suíghere trebballandho, camminandho, tocandhodha cun cosa tostada / erba de callus (Aeonium arboreum)= chi faghet bene pro sos gallos
Sinonimi e contrari
badhu 2,
càgiu 1,
sidhu
/
corgiolu
/
cdh. cadhu
Frasi
a chini portat callus in is peis no si pòngiat mòri mòri! ◊ lah ca a fai custu trabballu ti fait is callus! ◊ portu unu càgliu in su pei
Etimo
ltn., itl.
callum
Traduzioni
Francese
cal,
cor,
croûte,
incrustation
Inglese
corn
Spagnolo
callo
Italiano
callo,
cròsta,
grómma
Tedesco
Hornhaut,
Kruste.
cocoinínni , nm Definizione
bellei de cuadhu (sa sitzia, o pupúntzula froria, groga, si ponet a fàere collanas a is boes e a is cuadhos, in festas de beranu) e fintzes cagarantzu masedu, prus piticu de su pudésciu e bonu a papare (su coromedhu de su cambu, ispuligau)
Sinonimi e contrari
concuda,
pabarantzolu
Terminologia scientifica
rba, Glebionis segetum
Traduzioni
Francese
chrysanthème des blés
Inglese
crysanthemum,
corn daisy
Spagnolo
corona de rey,
mohino,
santimonia
Italiano
ingrassabùe
Tedesco
Chrysantheme,
Saat-Wucherblume.
labòre , nm: laore,
laori,
lavore,
leori 1,
liòri,
loi,
lori Definizione
totu is erbas chi si sèmenant po su granu bellu chi faent, de grandhe valore alimentare e de resa manna: si dhis podet nàrrere de candho funt a erba a candho funt lómpios, cumprios de arregòllere o fintzes incungiaos in magasinu; is terras semenadas a laore; trebballu, pelea / genias de laore: loris cumunus (totu is laores, foras su trigu), loris a semenadura o a messadura (trigu, órgiu, avena, linu), loris a ghetadura o a tiradura (fae, chíghere, prisuche, lentígia, pisedhu), loris de brovenda (o de musúngiu, po su bestiàmene), loris de biranda o coxibis (a còere po sa gente: fae, prisuche, chíghere)
Modi di dire
csn:
betare, iserbare, tzapitare, contivizare, messare, triulare, incunzare su laore; su lori podit èssiri cabudraxu, coàinu, fertu o aflachilau, a erba, cumpriu, istrumpau; fughire a labor'e pedes = fuire chentza s'ídere mancu sos pes, a tota fua, a palafua; sos laboredhos = su nènniri
Frasi
su laore s'est fintzas rutu de cantu est imbénnidu ◊ custu labore est bellu paret pintau ◊ aviat piutu meda e in su lavore sa zente afungavat a ghinúcios ◊ in s'istiu su lavore fit a messare ◊ su campidanu est terra de leori ◊ sunt pesaus a su solàriu a cumpudai in mesu de su liori ◊ unu granu de leori apu cun fidi a seminai
2.
chie at carchi sodhu si est fughindhe a labor'e pedes
Cognomi e Proverbi
smb:
Loi, Lori
/
prb:
àcua e soli annada de lori
Etimo
ltn.
labore(m)
Traduzioni
Francese
grains
Inglese
corn
Spagnolo
semillas de cereales
Italiano
granàglie,
mèsse
Tedesco
Getreide.
olzàle , nm: orgiabi,
orgiali,
orxabi,
orxali,
orzale Definizione
orgiali de denti o cincirri a dentes, una genia de pigione; orgiali de is cannas, de is mostassus, orgiau cannaca, àtera genia de pigione chi si assimbígiat
Sinonimi e contrari
cincirri,
tzichirriadori
/
moretina,
morinata,
trinedha
Frasi
in sa tébida noti de beranu est billendi s'orgiali cantadori
Terminologia scientifica
pzn, emberiza calandra
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
proyer,
bruant
Inglese
corn bunting
Spagnolo
triguero
Italiano
strillòzzo,
zìgolo comune
Tedesco
Grauammer.
pabaói, pabaóli , nm: pabaui,
pabàule,
pabaule,
pabauli,
pabauri,
papaule,
papàule,
papaulu,
prabaule Definizione
arrosa pisciagani, de porcu, rosa putzinosa, duas genias de erba chi, po su prus, bogant unu frore orrúbiu e faent meda in mesu de is laores, faent su sèmene in d-una genia de calighedhu tupau (dormidera)/ àteras calidades: papaule ladu o a foza lada = Papaver integrifolium; pabauli de potecàriu = atandha bera, bona po meighina (Papaver somniferum var. hortense); pabauli corrudu = Glaucium corniculatum; pabauli grogu = Glaucium flavum
Sinonimi e contrari
atandha,
babaoi,
bibiriboi,
pabàiri,
papàile,
papaiu,
papaosu,
paparre,
papaurru,
pitzirilloi,
pupusa 1,
tzantza,
zizia 1
Frasi
in su trigu bi est su pabauri paret prantau! ◊ arregollie su pabauri ca che dhu leo a sos procos
Terminologia scientifica
rba, Papaver rhoeas, P. hybridum
Traduzioni
Francese
coquelicot
Inglese
corn poppy
Spagnolo
amapola,
amapola mestiza
Italiano
papàvero selvàtico
Tedesco
Klatschmohn.
pabarantzólu , nm: papanzolu Definizione
bellei de cadhu (sa sitzia, o pupúntzula froria, groga, posta fintzes a fàere collanas a is boes e a is cuadhos, in festas de beranu) o cagarantzu masedu, prus piticu de su caragantzu, ma bonu fintzes a papare (su coromedhu de sa chima, ispigiolau)
Sinonimi e contrari
cacarànciu,
cocoininni,
concuda,
criallei
Terminologia scientifica
rba, Glebionis segetum
Traduzioni
Francese
chrysanthème des blés
Inglese
chrysanthemum,
corn daisy
Spagnolo
corona de rey
Italiano
ingrassabùe
Tedesco
gelbe Margerite,
Saat-Wucherblume.
tèrga , nf: aterga,
tzerga (sa t. = satèrga) Definizione
capa de trigumoriscu, genia de fògia (upm) larga meda, longa e craca chi imbodhigat a tantos pígios s'ispiga de su moriscu; bestimentu chi is meres giaiant a is tzeracos in dies de festa o a sa fine de s'annu; genia de pane a corona, a chimbe o sete 'melas', chi si faet a Pasca po dhu donare
Sinonimi e contrari
impanna,
palliatza
/
buata 1,
fòdera,
raga
Frasi
a su moriscu si che li catzat sa terga pro lu irranare ◊ colliant sa terga assoliada a ndhe prenare sos sacones a su letu ◊ sa terga frisca si la mànigat su bestiàmine
Terminologia scientifica
rbr
Etimo
ltn.
terga
Traduzioni
Francese
bractée
Inglese
corn bract
Spagnolo
bráctea
Italiano
bràttea del granturco
Tedesco
Deckblatt des Welschkorns.
trigaíndiri , nm: trighigna,
trighíndele,
trighíndia,
trighíndille,
trighínnia,
trigosíndias,
triguíndia,
triughíndia Definizione
trigu de Índia (benit de is Américas), genia de laore chi faet a canna grussa, prena, arta prus de metro, a fògias mannas longas e ladas e bogat coment'e ispigas a cannone imbodhigadas a cracu in sa terga a tantos pígios: s'ispiga (cozorotu, cucuta o pannucra), chi bogat (una o de prus) in is nodos de sa canna, est fata de un'ossu o cau (trútiri o tutuàciu a bisura de trunchigiolu curtzu, grussu ma prus fine in punta), su granu (totu a fileras a inghíriu de s'ossu, in colore grogo, de forma a bisura de dente), sa terga o capa (genia de fògias chi imbodhigant a istrintu a tantos pígios s'ispiga), sa seda (genia de filos longos finedhedhos chi bogat in punta a matzu comente at fatu su granu); est su laore chi móliu faent a pulenta, ma candho portat su granu ancora modhe modhe si faet s'ispiga fintzes a orrostu
Sinonimi e contrari
cicilianu,
moriscu,
tridicumoriscu,
trighéndia,
trigulianu,
trigumoria
Frasi
portat is pius caori de trigaíndiri ◊ dhu rósigas su turàtzulu de trighínnia arrustidu!…◊ dhue at una calidade de trighigna po fàghere sas rosas
Terminologia scientifica
lrs, Zea mays
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
maïs
Inglese
indian corn
Spagnolo
maíz
Italiano
granoturco
Tedesco
Indianischer Weizen.