aràdu , nm: aratru,
aratu,
arau Definizione
aina po mòvere e furriare sa terra de prènnere a laore, tirada cun animales o a màchina / min. aradedhu, araixedhu; in s'a. si podent distínghere tres partes principales: a) po segare e mòvere sa terra, sa dentale, orrugu grussu chi cicit in terra e portat s'abrada in sa punta o limbata, totu a unu o fintzes a frochidha a desegus ue intrat s'isteva e segundhu sa genia portat is origras o oricrale, duas tauledhas chi, allobadas impare a denanti, si aperint e portant in mesu s'isteva apalas, allobadas cun su traessile o arredrau, e agiuant a covecare sa terra; b) po manigiare, sa isteva o istantarile, sa parte chi pigat s'aradore, orrugu prantau in sa dentale e ue a pagu tretu de custa, prus in artu, intrat sa timona: acabbat in artu cun su manale o manunta o manissa intrada a istúturu, po dha pòdere leare; c) po tirare, sa timona o canna, aguri, orrugu grussu e longu chi cun sa punta intrat in sa sesuja o ajone de su giuale e cun sa coa intrat in s'isteva o, segundhu sa genia, impare cun s'isteva intrat in sa dentale; d) àteras partes funt: sa crabiga o carícia po arrèschere sa timona in sa sesuja, su tallione, orrugu de ferru a bisura de ispada firmau in sa timona prus ainnanti de s'abrada e puntau a terra, su nérbiu o ispada, intrada tra sa dentale e sa timona po regulare s'apertura de s'arau a manera de pigare unu pígiu de terra prus fine o prus grussu, su piatu in is araos de ferru, genia de lamone largu allachedhadu, cun duas puntas ananti, firmau cun assaedhu de si pòdere fintzes furriare a covecare terra a una parte o a s'àtera e portat un'abrada in cada punta
Sinonimi e contrari
alladru,
aràdula
Frasi
s'aradu fit divisu in deghe petzos: sa cogiana, s'isteva, sa entale, sa cabígia, s'ispada, sa timona, ladrau, ambas orígias, chi atretzos sunt importantes cantu su manale (Pazzola)◊ s'alvada de s'aradu che falat in terra piús de prammu ◊ unu tempus s'arau fut de linna
Cognomi e Proverbi
smb:
Arau
Terminologia scientifica
ans
Etimo
ltn.
aratrum
Traduzioni
Francese
charrue
Inglese
plough
Spagnolo
arado
Italiano
aratro
Tedesco
Pflug.
arài , vrb: arare,
arari Definizione
mòvere o furriare unu pígiu de terra cun s'arau po dha semenare o prantare
Modi di dire
csn:
arai a coa de margiani = fai muredhas, cradigas, arare a indróvigu lassendhe carchi crista chentza arada, comente s'aradu ch'essit chentza de leare terra; arai una primu borta sa terra lassada a cortura = brabatai; arai sa de duas bortas = torrai in manu; arai sa de tres bortas = retròciri; arai a sèmini = prenare; arai a ingruxadura = arare (una segundha borta) de rugadis; arai a faci = betare innantis su sèmene e arare apustis, carrarzare su sèmene arendhe etotu; arai una terra a trigu = po dhue semenare trigu
Frasi
candu fia piciochedhu benestis a innòi po arai ◊ e candu mai eus biu un'arricu arendu?! ◊ ara sa terra, ca est de arare! ◊ tanno si araiat chin sos zuvos e si semenaiat a manos
Terminologia scientifica
mssr
Etimo
ltn.
arare
Traduzioni
Francese
labourer
Inglese
to plough
Spagnolo
labrar
Italiano
arare
Tedesco
pflügen.
assulcài, assulcàre , vrb: assurcare,
assurcae,
assurcai,
sulcare Definizione
fàere is surcos, passare coment'e faendho surcos, lassandho una síngia
Sinonimi e contrari
issucrare
/
abbarzare,
atulare,
costialvare
Frasi
prammas de fogu assulcant s'aera ◊ at assulcadu sas pumatas e sas milinzanas ◊ dogna tanti su celu dh'assurcant is lampus ◊ sa nae chi assulcat s'undha no lassat istigas ◊ su massaju assurcat sa terra chin s'aratru
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
sillonner
Inglese
to plough
Spagnolo
surcar
Italiano
solcare
Tedesco
durchfurchen.
barbatàre , vrb: abbalvatare,
barvatare,
brabatai 1,
brabatari,
varvatare Definizione
arare sa terra sa primu borta, pruschetotu in beranu, a manera de dha cumenciare a aprontare po s'atóngiu (e púdrigat s'erba)
Sinonimi e contrari
iscolturare
Frasi
seu brabatendi su cungiau, cida chi benit
Terminologia scientifica
mssr
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
premier labourage au printemps
Inglese
to plough in
Spagnolo
abonar en verde
Italiano
sovesciare
Tedesco
einackern.
rebbegliàre , vrb: ribbegliare,
ribbellare Definizione
fàere barbacana, arare o segare a fundhu meda sa terra, bogare a ràglia
Sinonimi e contrari
scassare
Frasi
torra a sa terra de babbu tou, rebbègliala bene a funnu cun s'aradu! ◊ est finindhe de ribbellare unu terrinu pro lu pastinare
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
défoncer
Inglese
to plough up
Spagnolo
desfondar
Italiano
diveltare,
scassare
Tedesco
umpflügen.