aíssu , nm: aito,
aitu Definizione
su frore de su lidone / mele de aitu = mele ranchitzu, marigosu, su chi s'abe faghet de su fiore de su lidone
Sinonimi e contrari
eritzàmene pruma 1
Terminologia scientifica
rbr
Etimo
srdn.
Traduzioni
Francese
fleur d'arbousier
Inglese
the flower of the strawberry-tree
Spagnolo
flor del madroño
Italiano
fiore del corbézzolo
Tedesco
Blume des Erdbeerbaums.
cacarallài , nm Definizione
genia de cagarantzu o ziziu grogo de sa calidade mala, unu pagu pudéscia, prus manna de sa calidade chi si papat: faet una sitzia manna, de unu bellu colore grogo
Sinonimi e contrari
cacarànciu,
cucurilata,
cucurudhua
Terminologia scientifica
rba, Glebionis coronaria
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
chrysanthème à couronne
Inglese
Crown Daisy
Spagnolo
antimano,
manzanilla de flor dorada,
mirabeles,
ojo de buey
Italiano
bambagèlla
Tedesco
gelbe Margerite.
cacarànciu , nm: cacaratu,
cagarànciu,
caragansu,
cagarantu,
cagarantzu,
caragànciu,
caragantu,
caragantzu,
caregànciu,
caregantzu Definizione
genia de pabarantzolu de sa calidade mala, unu pagu pudéscia, prus manna de sa calidade chi si papat: faet una sitzia manna, de unu bellu colore grogo
Sinonimi e contrari
cacarallai,
cacarànciulu,
cucurilata,
chirielle,
fundurussu
Frasi
est grogu che caragantzu
Terminologia scientifica
rba, Glebionis coronaria
Etimo
grc.
khálkanthon
Traduzioni
Francese
chrysanthème à couronne
Inglese
Crown Daisy
Spagnolo
antimano,
manzanilla de flor dorada,
mirabeles,
ojo de buey
Italiano
fiór d'òro
Tedesco
gelbe Margerite.
cúcu 4 , nm Definizione
su frore de s'arenada
Terminologia scientifica
rbr
Traduzioni
Francese
fleur du grenadier
Inglese
pomegranate flower
Spagnolo
flor del granado
Italiano
fióre del melograno
Tedesco
Blume des Granatapfelbaums.
cucuníu , nm Definizione
su frore de su samucu, nau deosi ca su frutu faet a pibionedhos tundhos
Sinonimi e contrari
pibirimou
Terminologia scientifica
rbr
Traduzioni
Francese
fleur du sureau
Inglese
elder flower
Spagnolo
flor del saúco,
sayuguina
Italiano
fióre del sambuco
Tedesco
Blume des schwarzen Holunders.
fiòre , nm: flore,
flori,
frore,
frori Definizione
parte de un'erba o de una mata, inue s'ingendrat su frutu e faet su sèmene: est sèmpere unu upm (si no dhu precisat un'agt.); genias de erba chi si prantant po bellesa (deosi faet sèmpere su pl.: is frores prantaos, segaos); mutu, pesadedha de poesia, parte de una moda chi depet arretrogare cun s'istérria / min. frorichedhu, froixedhu / is partes de su frore: su cambu, su càlixi, is follas, sa bussa de su sèmini, s’ena (itl. pistillo, genia de cambu filivili chi de s’overa artzat e in punta portat su podhinedhu), su podhinedhu; fiore de binu = genia de mufa bianca, napa chi faet su binu aghedandho (Mycoderma vini); flori de mari = genia de gremighedhu de mare chi giughet coment'e unu matucone de tzudhas e istat in tubbighedhu de carcàriu / fitónimos meda tenent a númene fiore: fiore de passione (Nigella arvensis), de fiuda (Sixalix atropurpurea ssp. maritima), flores de Spàngia (Polygala vulgaris), flori de passioni (Passiflora coerulea), de spadoni (Gladiolus italicus), frore de cada mese (Calendula officinalis), de santa Maria (Tuberaria guttata, Hypericum perforatum), de santu Giuanne (Achillea ligustica, Helichrysum italicum), frori de àcua (Epilobium hirsutum), de Àfrica (Vinca rosea), de aràngiu o de fragu bellu (Pittosporum tobira), de fragu malu (Orbea variegata), de mari (Limonium cordatum), de spina (Euphorbia milii), f. niedhu (Limodorum abortivum)
Sinonimi e contrari
brore
Modi di dire
csn:
fiore ispartu = obertu, essiu de su butoni; iscúdiri flori = si narat de sa mata chi at manténniu su frutu (e lassat arrúiri su frori); èssiri a frori (cherindhe nàrrere sempre su contràriu)= èssere a malu puntu, mali pigaus de poberesa, trascuradesa o àteru (gei ses a frori!… = za ses allichidu!, a bellu puntu ses!…); Pasca ’e frores = Pascarosada; su frori de s'areu = su menzus de totu sa parentella; èssere in su menzus fiore = in su prus tempus bellu de sa vida; gomais, gopais de froris = comaria, comparia gai, de santu Zuanne (chentza bi àere s'ozusantu)
Frasi
s'àrbure s'est barriada de fiore ◊ est bellu su fragu de su frori de is aràngius! ◊ ocannu sas méndhulas ant bogadu fiore pagu ◊ un'istídhiu de luxi imprassat su frori de leunaxi (T.Piredda)◊ frores de amarantu ndhe tèngio in su giardinu cun lígios de oriente…
2.
lillus, arrosas, giatzintus, gravellus, is froris prus bellus chi Deus at criau ◊ ndi at bogau s'isciallu bellu de Olíana totu ricamau de froris ◊ a sa fémina li at batidu unu màtulu de fiores ◊ s'isfozit che fiore rugadu ◊ custos fiores sunt totu butonindhe pro fiorire ◊ su bànniu est fragósigu de arrancu de froris
3.
candho fiat isposa dh'iant cantau custu frore ◊ at sonau su pitariollu oras e oras apustis de is cantadores a frores ◊ is frores chi apo incungiau andhandho a pedire a is bècios sunt medas
4.
su fizu chi li naschesit fit bellu che flore ◊ est un'ajanedha bella che unu fiore ◊ gei ses torrau a frori a no èssi bellu mancu a t'isciacuai!…◊ za ses a frore: no ti ndhe faches sa birgonza?! ◊ l'ant morta in su mezus fiore, candho teniat deghennoe annos!
Cognomi e Proverbi
smb:
Fiore, Fiori, Flore, Floreddu, Flores, Flori, Floris
Terminologia scientifica
upm, rbr
Etimo
ltn.
flore(m)
Traduzioni
Francese
fleur
Inglese
flower
Spagnolo
flor (f)
Italiano
fióre
Tedesco
Blume,
kurzes Liebeslied.
passionèra , nf Definizione
genia de frore chi faet a cannàile longu e bogat unu frore asulu o sambíngiu
Frasi
sa passionera est ingespiada de su asulu de su celu
Terminologia scientifica
fr, passiflora coerulea
Etimo
ctl.
passionera
Traduzioni
Francese
fleur de la passion
Inglese
passionflower
Spagnolo
flor de la pasión
Italiano
passiflòra,
fiór di passióne
Tedesco
himmelblaue Passionsblume.
pódhine , nm Definizione
sa parte prus bianca e fine de sa farra de su trigu; su pane chi si ndhe faet (si distinghet de su crivàgiu – chi no est civraxu –, prus niedhudu e prus pagu gustosu de sabore)/ pane pódhine (grussu) = ispianada, cogone
Sinonimi e contrari
boledu,
podha 1,
scèti
Frasi
zughiat unu bículu de casu, de pane pódhine e unu ticu de binu ◊ su sacerdote depiat picare unu punzu de pódhine e de ozu, chin s’incensu, e lu depiat brujare in s’artare
2.
babbu e mamma lis cheriant pònnere calchi pacu chin casu, sartitza, pódhine e àteras cosas a manigare in viazu
Cognomi e Proverbi
smb:
Poddine, Poddini
Terminologia scientifica
pne
Etimo
ltn.
polline(m)
Traduzioni
Francese
fleur de farine
Inglese
superfine flour
Spagnolo
harina de flor
Italiano
fior di farina
Tedesco
Auszugmehl.
zinzíu , nm, nf: ciciu 1*,
zizia 3,
ziziu Definizione
orrugu de istrégiu de terra o de ghisu; frorighedhu de campu e fintzes frocu o àtera cosighedha po bellesa / ziziu grogo = caragànciu
Sinonimi e contrari
cicia 1,
zínzili
/
ghísciu
/
fioredhu,
zizioli
Frasi
cussu curustu no cúmbidat a nemmos mancari lu facant a zizios! ◊ in su presépiu bi aiat berveghedhas de zinziu
2.
sos zizios de su campu cherent abba e sole pro èssere bellos ◊ za si ndhe at postu de zizios e de fetas, cussa!…◊ pintat che zizios totu su chi acatat
Traduzioni
Francese
débris de terre cuite,
petite fleur
Inglese
shard,
small flower
Spagnolo
trozos,
flor pequeña
Italiano
còccio,
fiorellino
Tedesco
Scherbe,
Blümchen.
zizióli , nm Definizione
frorighedhu de campu, mescamente sa sitzia
Sinonimi e contrari
fioredhu,
sisia,
ziziu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
petite fleur,
pâquerette
Inglese
small flower,
daisy
Spagnolo
flor pequeña,
maya
Italiano
fiorellino,
margheritina
Tedesco
Blümchen,
Margerite.