abbenturàre , vrb: aventurai,
aventurare Definizione
su si pònnere in arriscos mannos, in perígulu
Sinonimi e contrari
arriscai
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
aventurer,
risquer
Inglese
to venture
Spagnolo
aventurar
Italiano
avventurare
Tedesco
wagen.
aconcàe, aconcài , vrb: aconcare Definizione
decídere de fàere una cosa dificurtosa o perigulosa; pònnere o imbarare sa conca a calecuna cosa o logu, a ccn., istare a conca apare; fintzes pigare a briga a unu
Sinonimi e contrari
acucae
/
aconcalare
Modi di dire
csn:
aconcaisí a contai dinai = istare a conca bassa contendhe; aconcai a… (calecuna parti)= èssere fache a…, a cara a…
Frasi
ómine macu, as aconcadu a leare una fémina impedida! (Daga)◊ dae tempórios so pessendhe a mi cojare: no mi che colat s'istiu chentza bi l'aconcare! ◊ s'est aconcau a fai medas cosas ◊ canno pariat a punta a aconcare s'irvortaiat
2.
ispaciada s'acuadrenti: chi no ti aconcas a sa broca de s'àcua, immoi!…◊ su pipiu si est aconcau in is genugus de sa mama e si nc'est drommiu ◊ fúrrias, no papas, ti aconcas, chen'e chi mai no nci pentzis! ◊ cussu piciochedhu si aconcat a s'istúdiu chi fait prexeri! ◊ cussus funt a tota dí aconcaus a sa televisioni! ◊ sa terra mia cun sa sua aconcant apari ◊ in is arrugas ci funt is màchinas aconcadas
3.
sa mulleri mi dh'at aconcau de mala manera ca nd'est torrau a domu istòntonta istòntona
4.
is montis de Santu Leoni aconcant a Assémini
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
oser,
risquer
Inglese
to hazard
Spagnolo
arriesgar
Italiano
azzardare
Tedesco
wagen.
arrotzàre 1 , vrb Definizione
tènnere atrivimentu, su coràgiu, giare a pitzu, tzucare a fàere cosa; nau de su cane, chi cracat apedhandho e cricandho de mossigare: nau in cobertantza, brigare, istare naendho sèmpere cosa a briga
Sinonimi e contrari
atrevire
/
apedhae
2.
ma cussu catedhu arrotzat, mih!
Traduzioni
Francese
oser
Inglese
to dare
Spagnolo
atreverse
Italiano
ardire
Tedesco
wagen.
atrevíre, atrevíri , vrb: atrivire,
atriviri Definizione
tènnere su coràgiu, pigare s’alidantza de fàere ccn. cosa difícile, cun arriscu; betare is manos apitzu po iscúdere, fàere gherra a unu
Sinonimi e contrari
acèrriri,
afrontí,
aprontai 1,
arriscai,
infíere,
isprontiri,
tramesare
| ctr.
timire
Frasi
a custa averténtzia mi atrivu ca gei iscís chi tengu sustàntzia ◊ no ti atrivas a tocare cussa criadura ca mi ponzo in mesu deo! ◊ su margiani si est atreviu candu in is brebeis mancaiant su meri e is canis! ◊ po s’arrespetu chi teniat a su meri, Barore no si fut atriviu a dhi nai ca no
2.
unu pópulu s'at a atriviri a un'àteru pópulu, unu regnu contras de un'àteru ◊ si fuant atrivius contras de issu, dh'iant bogau a foras ◊ ant a benni in mesu de bosatrus e s'ant a atriviri coment'e canis
Etimo
ctl.
atrevir-se
Traduzioni
Francese
oser
Inglese
to dare
Spagnolo
atreverse
Italiano
osare,
azzardarsi
Tedesco
wagen,
sich erkühnen.
balansàre , vrb: abbalantzai,
balantzai Definizione
pesare cun balantza; arrangiare o pònnere una cosa chi no ispendhentet ne a una bandha e ne a s'àtera
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
équilibrer
Inglese
to balance
Spagnolo
equilibrar
Italiano
bilanciare
Tedesco
wägen.
càrru , nm Definizione
mezu po pigare cosa, càrrigu, tirau a boes: dhu cumponet un'iscala o cardiga (ananti a punta, su píciu, in sa coa larga mancari metro e mesu e chi faghet de fundhu o isterrimentu cun taulones grussos o mesas), is orrodas (prenas o a ràgios), is gerdas o costanas; nau unu pagu in cobertantza, sa carena de su cristianu, su corpus / min. carredhu, carritu, carrixedhu; s'úrtima mesa in coa de carru = maista de asegus; maistedhas = taulones o mesas minores
Sinonimi e contrari
càrrulu
Modi di dire
csn:
unu c. de linna, de cotzina, de laore = unu càrrigu de linna, de lori, su tanti chi dhoi capit in su carru; caminu o ficada de c. = biagarru, logu ue podet colare unu carru; arrèsciri su c. a unu = èssere tupadu, a carru abarrau, no pòdere andhare de su corpus; s'arrisu de is carrus furriaus = su risu chi si faghet po carchi cosa andhada male, dannu; su c. si est arrimanne = so, ses, est, semus imbetzendhe; su Carru ’e sa paza = sa Bia de sa palla, itl. Via Làttea, zenia de ormina de istedhos a meda chi si podet bídere a denote in s'aera, sa galàssia de su sistema solare nostru; su c. de nannai, de Deu, de babbai Cíciu = su tronu; andhare che c. de rena = pàsidu, abbellu
Frasi
fit massaju cun zú e carru ◊ mi deit un'istratolzada e mi fateit subra e suta che bia de carru! ◊ est unu carru cun doxi arrodas, dogna arroda portat cuatru circus, dogna circu seti arrajus ◊ isse fachiat carchi zorronada chin su zubu e su carru
2.
segundu su chi papas ti fait arresci su carru!…◊ si est mortu ca dhi est abarrau su carru arrésciu!
Cognomi e Proverbi
smb:
Carru, Carrus
/
prb:
mezus carru annanne chi no carru abbarradu ◊ su re tenet su lèpere a carru
Terminologia scientifica
msg, trps
Etimo
ltn.
carrum
Traduzioni
Francese
charrette
Inglese
cart
Spagnolo
carro
Italiano
carro
Tedesco
Wagen.
fagòne , nm: fogone,
vogone Definizione
carrotza de trenu, fintzes po ingòllere cosa
Frasi
a ogros a s'incràs colant sas dies che fogones de trenu fatu apare (M.Pinna)
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
wagon
Inglese
wagon
Spagnolo
vagón
Italiano
vagóne
Tedesco
Wagen,
Waggon.
màchina , nf Definizione
css. aina simple chi serbit de agiudu a fàere prus fortza, ma mescamente aparíciu cuncordau a motore a manera de trasformare energia in trebballu; mezu de trasportu a motore, no tanti mannu, pruschetotu po portare gente / genias de màchina: m. a vapori, a elétricu, a binzina, a gasu, a gasóliu = chi dhas movet unu motore a vapore, a elétricu, a binzina, su gasu, su gasóliu
Sinonimi e contrari
machinàriu,
vetura
Modi di dire
csn:
fàghere cosa a m. = serbendisí de ccn. màchina in parti o deunudotu; andhare in o a m. = portaus cun sa màchina; m. pro iscriri = genia de màchina chi incrachendi a pitzus de unu nastru cun tinta lassat su sinnali de is líteras in su paperi postu asuta; m. de ferrare = genia de aparatu pro aguantai is bòis bèni firmus po dhus ferrai; m. de filare = zenia de màchina chi faghet zirare unu fusu ue imbóligat su filu chi azuat a profizare: sa fémina li preparat sa lana (o àteru) coment'e imbuchendhebbila, fintzas a manera chi su filu essat de totunu andhare; picare sa m. = ischire a guidare
Frasi
sos runnadores cracherajos lassadu ant sas fainas eredadas pro cricare in sas màchinas fadadas su tribàlliu isprigu de recreu (S.Are)◊ sas màchinas in pagu tempus finint sas fainas ◊ sa cosa fata a màchina coitat de prus, essit totu de un'andhare ◊ sa computera puru est una màchina
2.
a bíngia dhoi andaus a màchina ◊ at coladu unu in màchina ◊ ira de mortos… sa màchina est una mitràglia in puntu de isparu!◊ como chi tenet sa màchina no si ndh'istat de andhare a carchi logu, sempre andhendhe mancari chentza bisonzu!◊ su logu est prenu de màchinas: po fai centu metrus andant a màchina, in su stradoni a pei no fait mancu a dhui passai!
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
machine,
voiture
Inglese
machine,
car
Spagnolo
máquina,
coche
Italiano
màcchina
Tedesco
Maschine,
Auto,
Wagen.
vetúra , nf: vitura Definizione
prus che àteru, màchina pitica, personale, po viagiare
Frasi
sa guàrdia de sa cumona est marranu de vídere una vetura chi li achicat una contravintzione! ◊ sa mama iscarangiàt sa fentana in abetu de sa vetura chi ndi dha depiat pigai
Terminologia scientifica
trps
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
voiture
Inglese
coach,
car
Spagnolo
coche
Italiano
vettura
Tedesco
Wagen.