Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

aíscu , nf Definitzione sestu, genia de mógliu tundhu, fundhudu, cun is costaos prus apertos in artu, in s’oru, totu istampau in costaos e in su fundhu, de linna o de allumíniu, ue si ponet su casu piscau de su soru in su cadhàrgiu po dhu fàere a pischedha (pesai su casu); istregighedhu a pònnere cosa po papare / min. aischizone, ischizola, schixedhu Sinònimos e contràrios discuedhu, giscu, piscedha / cícara, discu* Frases ch'est de linna de aera s'aiscu chi cun sa cúrbia est istada fata (C.Longu) 2. chie cheret leare late friscu e tenet pagos sodhos de gastare benzat a domo mia a lu leare: cun unu sodhu pienat s'aiscu! Terminologia iscientìfica csu, stz Tradutziones Frantzesu moule à fromage Ingresu cheese-mould Ispagnolu encella Italianu cascino Tedescu hölzerne Käseform.

casèra , nf: caxera Definitzione logu o istugighedhu a pònnere casu; fintzes istabbilimentu inue si faet su casu Frases bamas paschindhe ant linfas sintzeras, petas gustosas e lanas biancas chi dant vida a telarzos e caseras 2. no che at prus ne caseras e ne butegas Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu petit récipient pour le fromage râpé Ingresu cheese-bowl Ispagnolu quesera Italianu formaggièra Tedescu Käsedose.

casigiài , vrb: casizare Definitzione fàere a casu, fàere su casu Terminologia iscientìfica csu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire le fromage Ingresu to make cheese Ispagnolu hacer el queso, quesear Italianu fare il formàggio Tedescu Käse bereiten.

casósu , agt Definitzione nau de su late, chi rendhet meda a casu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu lait riche en fromage Ingresu rich of cheese Ispagnolu leche que da mucho queso Italianu ricco di formàggio Tedescu reich an Käse.

càsu , nm: caxu Definitzione una parte manna de sa sustàntzia de su late, unu de is méngius alimentos e unu de is incaúngios prus connotos e manigiaos: si faet mòrrere su late cun su càgiu, si murigat e si ndhe piscat a is discos po dhi giare sa forma (pesai su casu), apustis s'iscolat, si ponet in sa múrgia e si faet asciutare e sicare puru; sigomente de casu dhue ndhe at de tantas genias e calidades, custu númene podet pigare su plurale po nàrrere genias diferentes de casu e in cantu calidade distinta podet leare su numeràriu unu Maneras de nàrrere csn: piscedha, pischedhu, punzu de c. = fresa, màtula (ma su "pischedhu" podet èssere fintzas mannu de chilos); c. de criu = fatu de sa colostra; c. friscu = fatu dae pagu, mancu postu in murza; c. modhe = nou, postu in murza e abbentadu, ma no sicu; c. sicu = tostu, betzu; c. matzimodhe = fatu, fatitu; casu faghíndhesi = casu chi si ammódhigat e li ponet unu bermizolu chi lu faghet unu pagu àspidu e prus gustosu; c. cotu = casizolu, fatu a zisa de pira (sa matessi cosa si narat de un'erba: "cambiruja"); c. rabisali = apenas postu in murza; c. mústiu = bogadu de sa murza dae pagu; c. ammurzadu = postu in sa murza; c. acragadu = tastau a cazu, corpadu a cragu, cun tropu cragu; c. renosu = chi no sorbet bene in buca, chi abbarrat unu pagu a zisa de rena; c. azotadu = intradu a sa zota budhida faghíndhelu; zenias de casu segundhu s'animale: berbeghinu, bàchinu, cràbinu; c. porchinu… = zenia de casu chi… no si ndhe faghet e no si ndhe agatat! (si narat a befe); c. martzu = casu fatu, fatitadu, fatitu, giampagadu, cunnitu; c. cherfu = cussu normale, chi no si faghet, chi no essit fatitu o martzu; de sabore su casu podet èssere durche, àspidu o pitziosu; c. schidoni = fresa de casu friscu arrustidu in sa frama; c. turrau = arrustidu; ozugasu = pizu de late, manteca; c. de fita = preta ammurzada e sica; c. furriadu o boltadu, a runcos = pasta impelciada, zenia de mànigu fatu cun macarrones (cotos innantis) cundhidos cun casu friscu imbischidadu postos paris in isterzu torradu a su fogu pro iscazare su casu; babboi de c. = giampaghe; abarrai cument'e macarronis sentza de c. = abbarrare male pro cosa chi unu no s'ispetaiat; comporare c. dae sos sórighes = isperare própiu in debbadas cosa de chie no ndhe daet ca… si che la mànigat isse etotu; èssere de segamigasu (nadu de ccn.)= bellus a fai nudha, mancu àbbilis a si segai casu papendi a su puntu de dhu pediri a is àterus; casus cotus = zenia de marcos biaitos chi si bi faghent in ancas istendhe a tropu acurtzu a fogu Frases su late si faghet a casu ◊ su mànigu prus connotu est su pane e casu ◊ ant carrigau tres piras de pane carasau e tres punzos de casu ◊ a papae aiant chibudha, un'iscata de casu e sorugotu sicau ◊ is pastores chi curriant sa cursa aprontànt unu casu chi pariat unu melone ◊ totu sos casos sunt bonos bastu chi siant fatos bene 2. emu a bòliri crèsciri: seu abbarrau sempri coment'e unu sodhu de casu! ◊ istat bèni coment'e unu topi in una piscedha de casu 3. a ispetare chi a sas cosas de sa Sardinna bi pesset su guvernu italianu est a comporare casu dae sos sórighes Sambenados e Provèrbios smb: Casu / prb: chini circat mellus de pani e casu agatat malu pasu Terminologia iscientìfica mng Ètimu ltn. caseus Tradutziones Frantzesu fromage Ingresu cheese Ispagnolu queso Italianu formàggio Tedescu Käse.

giambàghe , nm: giampaghe, giompagu, giumpaghe, giumpagu, zumpache Definitzione gremighedhu o bobboi chi ponet a su casu martzu, nau deosi ca brínchidat: a logos dhu narant fintzes a su perduvae; casu martzu o giumpagadu Sinònimos e contràrios botabbota, ilbótigu, saltaredhu, sartasarta / cdh. saltaribídhulu Terminologia iscientìfica crp, piophila casei Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu acarus du fromage Ingresu cheese-mite Ispagnolu saltón Italianu larva della mósca del formàggio Tedescu Käsemade, Käsefliege.

piscèdha , nf, nm: pischedha, pischedhu Definitzione mógliu, genia de istrégiu tundhu, fundhudu e prus apertu in artu (segundhu sa forma chi si bolet giare), totu istampau in su fundhu e in costaos, de linna o de allumíniu, ue si ponet su casu piscau de su chedhàrgiu po dhu fàere iscolare e intostare: si narat mescamente cun su significau própriu de casu e si narat pruschetotu aiscu, díscua in su sensu de s’istrégiu; genia de istrégiu de diferente mannària, iscartedhu de pértigas intéssias (ollastu, modhitzi, lumu, sàlighe) po pònnere prus che àteru cosa de sartu: is costaos si faent fintzes cun canna isperrada, is oros si acabbant cun sa pértiga chi lompet de su fundhu, is postas, (e cun cussas de mesania – partes contràrias in su diàmetru – si faet un’asa sola) faendho arresurtare sa buca prus pitica de su fundhu, o cantepare, dipendhet de comente s’intessent is giros – totu cantepare o prus piticos – a manu a manu chi si artzat / min. pischezone, pischizolu, piscedhitu Sinònimos e contràrios aiscu, discuedhu, frussella / coignolu, scartedha / postura 1 Maneras de nàrrere csn: partis de sa pischedha: fundhu, costazos, oros, asa; piscedha de casu = unu pischedhu de casu; sa pischedha de sos ocros = sa calanca de s'ogru Frases dhi at fatu portai una piscedha de casu ◊ dhi giau unu bellu cacòi e una mesu piscedha de casu ◊ cun custu late faghimus bellos pischedhos de casu ◊ pro s'afitu de sa terra li ant dadu cos'e pischedhos de casu ◊ stau bèni meda, coment'e unu topi aintru de una piscedha de casu ◊ pro ratare segamus unu pischedhu de casu betzu 2. prenamus sa pischedha de ua a che la ghirare a bidha ◊ batiant pischedhos de ficumurisca ◊ sas féminas ant aferradu onzuna su pischedhu sou e ant comintzadu a binnennare ◊ su dinari est che una pischedha de figu ’e tríulas: durat pagu! 3. nos intendhimus sa tentascione a múghidas in sas uricras e chin sos istedhos in sa pischedha de sos ocros Sambenados e Provèrbios smb: Piscedda, Pischedda, Pischeddu Terminologia iscientìfica stz Ètimu ltn. fiscella, fiscellus Tradutziones Frantzesu faisselle, forme de fromage Ingresu chesse-mould Ispagnolu encella, formaje, queso Italianu cascino, fiscèlla, fórma di formàggio Tedescu Käseform, Weidenkorb, Käselaib.