Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

basólu , nm: fasolu* Definitzione genia de laore (legúmene) connotu e impreau meda po papare, modhe a friscu, o candho portat granu matucu ma ancora modhe e candho est sicau: faet unu fundhu a sirba o cambigiolu fine meda e longu (segundhu sa calidade) chi bogat in su nodu cun sa fògia unu cambighedhu cun su frore ue faet sa tega longa a tantos granos; su sing. est upm. e si narat de su granu puru, su pl. = is ortos prantaos a b., is iscas de b.; nau in cobertantza a ccn., chi est un'iscimpru / calidades de basolu: biancu, ziziadu, fartzone, a ciuchedha / genias de erba: b. colorinu = assudha; b. cadhinu = lupinu; b. píxaru (o pisibisi, o tres atzas) = pisedhu, denti de béciu; b. tundhu (e a logos fintzas basolu e bastat) = cíxiri Sinònimos e contràrios avisedha, bajolu, faigedha, faiseta, faita, pisu 1 Maneras de nàrrere csn: b. friscu = a tega modhi, gevi; b. de irranare = a ranu maduru, lómpidu ma modhe; b. sicu = de remonire a ranu Frases a su minestrone li deghet meda su basolu ◊ sos basolos ocannu sunt bellos, lieros Sambenados e Provèrbios smb: Basolu Terminologia iscientìfica lrs, Phaseolus vulgaris Ètimu ltn. phaseolus Tradutziones Frantzesu haricot Ingresu bean Ispagnolu judía Italianu fagiòlo Tedescu Gartenbohne, Bohne.

corrónciulu , nm: corrúntzulu Definitzione sa teghighedha modhe de sa fae seberada de pagu, corredha Sinònimos e contràrios basoledhu, corra, corriciolu, corrischedhu, faincione, porrixedhu / cdh. currónciulu Frases sa fae zughet corrúntzulu meda, paret seberendhe bene Terminologia iscientìfica rbr Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu féverole Ingresu very tender broad bean Ispagnolu haba muy tierno Italianu favétta mólto tènera Tedescu sehr weiche Ackerbohne.

fà, fàba , nf: fae, fai, fava Definitzione genia de laore (upm) chi si sèmenat prus che àteru po bestiàmene e, po chie no est fàbbicu, bona meda po sa gente puru (a friscu, a granu e tega, sicada, su granu solu), bogat una tega cun granos chi faent cantu sa conca de su pódhighe, ma laditos, frore biancu ingespiau a niedhu: si narat fintzes de una terra semenada a fae (e deosi no est upm: is fas, sas faes); genia de ufradura tostada, a guronedhu, chi faet a iscrafíngiu, in sa carre (e deosi no est ump: sas faes = is maràndulas); sa conchedha de sa natura de su mascu / pl. a logos fadas (sing. fà)/ In sa fae si podet distínghere: s’arraighina, su cambu o canna (cumpria est buida), sa fògia, su frore, sa tega, su granu (o papu); in su granu si distinghet: su nasedhu o nare (atacau a sa tega, aintru), su pigiolu, is perras, su bichixedhu (ue faghet sa tzeurra); calidades de fae: fae lampósiga, pompósiga = campóliga, fabólica, fà de Moria, calidade de fae chi faet manna meda, fà nanita (faet sa canna curtza), fà bianca, fà niedha, faitu = calidade pitia pitia po animales; a/c.: est unu upm, foras candho un'agt. ndhe precisat sa cantidade: su pl. inditat terras postas a fae o essiduras in sa carre / fà marina = barraluga a ogu de santa Luxia Sinònimos e contràrios babajone, malàndura / colpu Maneras de nàrrere csn: fae nari o nasi niedha = cumprida bene e intostendhe puru; fae arrebisale (a rebisale) = fai cota a budhiu; fava a olla = fae frisca, mescamente modhe, cota a budhidu e pustis frissa cun lardu; dare, leare fae (a rampu) o papai fà (nadu in suspu) = donai, pigai surra; faa cota a sossa = fae cota frisca, melòngia, intro sa tega, posta a bratzadas in una foghilada; fà ’e procus, fae polchina = sa patata de su lepurisposu; faa de mata, o fà de coloras = mammacica, zenia de erba (crepis bulbosa); su mali de sa fà = sa maladia de sa fae, itl. favismo Frases semenare, tzapitare, bogare, bodhire, istegare, irranare, triulare fae ◊ sa mesa fit aparitzada de abba ebbia e fae arrebisale ◊ est bona meda sa fae cun lardu ◊ sa fae lómpida est nasiniedha ◊ s'annu nd'iaus tirau is fas a marra ◊ arribbaus a sa fà, mammai si fiat posta a istegai e a mimi m'iat fatu setzi in su spotedhàriu (B.Carta)◊ mi subèngio ca una note fut bénnia Pretonilla a mi pedie una dusina de fadas e pagu pagu de ollu po fae sa cena ◊ gioghendi ponemus a prémiu dexi papus de fà o dexi biríllias 2. rata rata ti essit sa fae chi dat mandhighinzu dolimalzosu ◊ gei si creit, po èssi tres fais purdiadas!…◊ cossos e bunnedhas de furesi nos faghiant su dossu a faighedhas 3. su mere cropat a fuste, ma s'animale traessu no tzucat, abbarrat prantau arregoglindhe fae a tegas longas ◊ si no mi la finis, oe che leas fae a rampu! Sambenados e Provèrbios smb: Fa, Fa', Faa, Fae, Faedda, Fai, Fais, Fava Terminologia iscientìfica lrs, Vicia faba Ètimu ltn. faba Tradutziones Frantzesu fève Ingresu broad bean Ispagnolu haba Italianu fava Tedescu Feldbohne.

faisèta , nf Definitzione unu de is aligúmines prus connotos, cotu a friscu e a sicau: faet a cannàile longu fine, in terra e mescamente in artu (si est apuntedhau), e bogat tegas longas chi faent su granu Sinònimos e contràrios basolu, faigedha, pisu 1 Terminologia iscientìfica lrs, Phaseolus vulgaris Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu haricot Ingresu bean Ispagnolu judía Italianu fagiòlo Tedescu Gartenbohne.

fasólu , nm: basolu, faxolu Definitzione unu de is alegúmenes prus connotos, cotu a friscu e a sicau: faet a cambigiolu longu e fine, in terra e mescamente in artu (si est arraigau), e bogat tegas longas chi faent unos cantu granos; nau de ccn., chi est un'iscimpru / f. de arreiga = basolu chi faghet sirba longa, chi cheret arraigadu Sinònimos e contràrios faiseta, faita, pisu 1 Frases tui ses sempri coxinendi minestra de fasolu a brenti niedha ◊ apu fatu s'arreiga po su fasolu ◊ dhoi tengu s'indívia, s'àpiu, su fasolu e sa patata 2. petz'e fasolu, baidindi! Terminologia iscientìfica lrs, Fhaseolus vulgaris Ètimu ltn. phaseolus Tradutziones Frantzesu haricot Ingresu bean Ispagnolu judía Italianu fagiòlo Tedescu Gartenbohne.

«« Torra a chircare