Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

bisongiài , vrb: abbisongiai, bisonzare, bissonzare, bisungiai Definitzione tènnere bisóngiu, serbire calecuna cosa chi mancat; èssere necessàriu, doverosu a fàere una cosa Sinònimos e contràrios bòlliri, chèrrere, selvire, tocae Frases inoghe che bisonzat zente ◊ su pisedhu est andhendhe cun su babbu ca li bisonzat ◊ nos bisonzat una cosa chi no podimus agatare ◊ li bisonzat bestimenta noa ◊ a ti bisonzo? a frimmo? 2. bisòngiat a giai atentzioni ◊ bisòngiat a pregai chi acabbit custu delúviu ◊ bisonzat chi bi andhemus luego Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu avoir besoin, falloir Ingresu to be necessary Ispagnolu ser necesario Italianu bisognare, necessitare, occórrere Tedescu brauchen.

bisonzíle , agt Definitzione chi est in s'abbisóngiu, chi no bivet tanti bene Sinònimos e contràrios abbisongiosu, abbisonzidu, netzessitosu, pòberu | ctr. arricu Frases ca sunt bisonziles no ndhe podent a mandhare sos fizos a istudiare ◊ biados cudhos chi sa cosa intregant a tantos bisonziles! ◊ ocannu so bisonzile ca mi est andhada male s'incunza Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu besogneux Ingresu necessary Ispagnolu necesitado Italianu bisognévole Tedescu bedürftig.

chèrrere , vrb: cherri Definitzione tènnere sa volontade, su disígiu (nau fintzes de forma cund. o ind. imp.), su bisóngiu de calecuna cosa, de ccn. o de fàere ccn. cosa (fintzes de cosa chi iant a bòllere is àteros) e s'impreat meda po cambiare unu pagu su significau de is àteros verbos; foedhandho de ómines e féminas, disigiare a pobidhu, a pobidha, istimare; su dhue èssere su bisóngiu, sa necessidade, s'óbbrigu de ccn. cosa, acetare / pps. chélfidu, chertu 1, créfiu, chérziu; ind. imp. 2ˆ p. sing. cheristi; cong. 1ˆ p. sing. cherfa, 2ˆ p. sing cherfas, 3ˆ p. sing cherfat; ger. cherfendhe, cherfindhe, cherindhe; aus. èssere, àere Sinònimos e contràrios abbisongiai, ammancai, bolli, dèpere, selvire, tocae | ctr. soberare Maneras de nàrrere csn: cheret chi… = tocat a…, bi at bisonzu de…, itl. è necessàrio…; cheret + pps = tocat a… + inf. pres. (cheret fatu, batidu, acontzadu, comporadu e gai = tocat a fai, portai, aconciai, comprai); chèrreresi, no si chèrrere (+ pps. de àteru vrb) = bòlliri, no bòlliri a…; chèrrere una cosa a morte segada = chèrrere una cosa a css. costu, a bonas o a malas; no cheret bidu = est unu grisu, fait piedadi; no bi chèrrere ccn. a… = ccn. no bi la faghet a…, no bi est bonu, no bi est capatzu a…; no ndhe chèrrere medas (si cumprendhet: de brullas, afrentas, isfortzus) pro… = aguantai pagu Frases si cheres gai, gai faghimus ◊ mamma no cheret a mi ch'essire a ziru ◊ in domo ant chérfidu a istudiare, deo ◊ Deus cherfat! ◊ no cherfat Deu! ◊ cherzo ch'istúdies! ◊ cherzo a manigare, si est fatu ◊ sa criadura minuda cheret a súere ◊ a merendha cherzo pane e casu ◊ no est su chi cheriavamus nois 2. Cristos at créfiu salvare su mundhu ◊ cheleus continuare in su limbazu sardu ◊ mi aia chérfidu samunare sos trastes ◊ bi fia chérfidu andhare deo, si faghiat ◊ ant chérziu andhare a víere ◊ custu est su logu innui mi cheriu atzapai 3. cun su binu no cheret chi si bi búgliet ◊ dimandha ca ndhe cheret ischidu! ◊ cussa cosa cheriat fata, ca l'irmentigamus! ◊ su mànigu cheret sanu e saboridu ◊ sa peta no cheret tropu rassa ◊ sos brujadores che diant chèrrere postos in presone ◊ mazadu cherias tue, ca ndh'as curpa, e no cussa criadura!◊ cherizis cundennados ca faghides lezes bellas pro sos ladros! 4. sos pastores no sont sos primos chi cherent sas pitzinnas de como ◊ semus istaos duos macos: deo a ti chèrrere, tue a mi lassare! ◊ cussu zòvanu cheret a Caderina ◊ paret chi custos duos si cheriant meda ma si fiant lassaos ◊ pro s'acontzu a sas iscarpas su mastru no mi at chérfidu nudha ◊ pro custa faina no ti cherzo dinari: dàemi s'ozu! 5. cantu bi cheret a che finire cussa cosa? ◊ bi ndhe cheret a chentu!…◊ bi cheret àteru dinari pro agabbare su triballu ◊ nudha bi cheret, unu, a s'iscollare! ◊ bi cheret pagu a fàghere cosas gai fàtziles ◊ a comporare cussa tanca bi cheret unu sensale ◊ a su postale dhue cheriat meda e mi dh’apo pigada a pè a pè 6. za bi ndhe cheret a ti fagher mòere!…◊ pro betare anca a mie no bi cheret otieresos! ◊ petzi bi cheret de m'ifúndhere puru, no bastat chi so a tússiu! ◊ baedindhe: tue puru bi cheres, como?!…◊ che cheret mastru e pratighesa a fàghere cosa goi! 7. zughet sa camisa bruta no cheret bida! ◊ est totu istropiadu no cheret bidu, de su dannu chi at tentu! 8. currendhe no bi cheriat isse a mi sighire! (N.Pianu)◊ no bi cheres tue a mi la fàghere murghindhe! ◊ no bi cheret unu betzu a sighire unu zòvanu triballendhe! ◊ Bantine est abbistu chi no bi cheres tue! 9. isse no si cheret busigadu meda, no, ca si arrennegat deretu! ◊ pregadu ti cheres pro fàghere sa faina?! ◊ làssami in pasu: no mi cherzo chircadu! ◊ faghe abbellu ca est cosa díliga e no ndhe cheret medas! Sambenados e Provèrbios prb: àinu no morit candho cheret colvu ◊ s'ómine in su chi cheret resessit ◊ iscuru a chie faghet cantu cheret! Ètimu ltn. quaerere Tradutziones Frantzesu vouloir, falloir Ingresu to want, will, to need, to be necessary Ispagnolu querer, necesitar, ser necesario Italianu volére, accettare, bisognare (èssere necessàrio), occórrere Tedescu wollen, annehmen, notwendig sein.

foltzàdu , agt: fortzadu Definitzione chi andhat desesi, chi est naturale deasi, chi tocat a fàere deasi, necessàriu, chi no dipendhet de sa decisione de unu ma de una fortza chi no si podet bínchere Frases fortzadu mi benit chi bi andhe deo etotu: so solu! ◊ custa partida fortzada mi benit, bella Núgoro! (A.G.Solinas)◊ pro no dare a totu motivu de brigare, fortzadu istesit sufrire e cagliare (P.Pisurzi)◊ custu est foltzadu chi si diat a totus Tradutziones Frantzesu nécessaire, obligé Ingresu necessary, forced Ispagnolu necesario, forzoso Italianu necessàrio, obbligato, giocofòrza Tedescu nötig, genötig, not sein.

necessàriu , agt, nm: netzessàriu Definitzione chi o cosa chi no si ndhe podet fàere de mancu, chi dhue bolet própriu, chi no est in prus Sinònimos e contràrios netzessitosu Frases aite faghias cussu, como? netzessàriu!…◊ acabideit sos trastos netzessàrios in sa búscia ◊ est necessàriu chi allueas sa làntia! ◊ s'operaju est sèmpere in lamentu ca no tenet su tantu necessàriu 2. cussu fiat su necessariedhu po agiudai cudhu pobiritu ◊ custas dies, siat po sas festas siat po su tempus rigorosu, si limitant a atèndhere a su netzessàriu Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu nécessaire Ingresu necessary Ispagnolu necesario Italianu necessàrio Tedescu nötig.