Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

ciàe , nf: ciai 2 (sa ciai = nr. "saciài") clae, crae, crai, giae Definitzione genia de aina po apèrrere o serrare su craedhu de un'apertura; aina de tantas genias po istrínghere o illascare bullones, girare tubbos e àteru; foedhu giustu po cumprèndhere o agatare comente si faet una cosa; nau in cobertantza, àtera aina de fàere intrare in calecunu istampu, podere de fàere una cosa / min. craita, craixedha, craedha / sa crae de su codhu = arcu de petorras, s'ossu chi andhat dae sa punta in artu de s'ispíciu, in mesu de petorras, a s'annugradorzu de su codhu: itl. clavìcola; crai de muru = a) ferru chi s'intrat in carchi muru perigulosu cun àteru ferru bullonadu a parte e àtera pro dare fortza a su muru, b) pedra de contonada lassada prus in fora pro tènnere carchi muru de sighire a fàghere; is guàrdias de una crai = sas dentes; crae fémina = crae istampada pro intrare in d-una zenia de agu chi la ghiat; su nasedhu de sa crae = sa tupa, istampu inue in su criedhu s'intrat sa crae Maneras de nàrrere csn: fàghere a bídere una crae, a unu = dàreli, fàghereli a bídere carchi proa manna; apicai mali is crais = fàghere contos irballados, fadhíresi faghindhe carchi contu (mescamente pessendhe de aprofitare de carchi cosa o de ccn.); pigai in dónnia crai = nadu de ccn., atacare in donzi cosa, pònneresi a fàghere de totu, donzi faina; no ndhe poder fàghere ne crae e ne tzou (de unu) = no pòdiri arrennèsciri a si ndi pònniri meri, a dhu cumandai a nudha; èssere sas… (ora) in crae = una tzerta ora in puntu; sas craes de su coro = su poderi chi benit de s'istima chi si tenit pro unu; meri de crai = mere de domo, massaja; èssere a ciae e a frísciu = nadu de fémina, àere maridu contaredhu, chi li contat fintzas s'úrtimu sodhu, no li daet fide e li friscat sa cosa; èssere o istare cun sas manos in crae = cun sos pódhighes de una manu intrados apare cun sos de s'àtera Frases no zughet crae e no podet abbèrrere sa zanna ◊ at lassadu sa crae in sa tupa ◊ tanca bèni a crai! ◊ l'at dadu is ciais pro intrare in sa porta ◊ a s'amicu li est dandhe sas crais de sa domo ◊ ant picadu sa crai e ant apertu ◊ boso teneis as clais de su lampu, as clais de su celu 2. a su muru tzumbosu si li podet intrare una crae pro no che rúere 3. no po mi vantai, ma si mi arremangu dhi ammostu una crai! ◊ tocant e dhi imponint una crai e dhi domandant una cosa credendi chi no dha iscièt ◊ de custu no fait a ndi fai ni crai e ni aciou ◊ as apicau mali is crais si ses aspetendi chi dha fatza dèu cussa cosa! ◊ pómpio s'ora e fint sas duas in crae ◊ si est bona meri de crai at a fai domu ◊ si sos tuos no mi volent, cun tegus restant sas crais!◊ boso mi furrieis sa crae de su coro a forte, Signore! Terminologia iscientìfica ans Ètimu ltn. clave(m) Tradutziones Frantzesu clef Ingresu key Ispagnolu llave, clave Italianu chiave Tedescu Schlüssel.

friscàdu , pps, agt: frischiau Definitzione de friscare; frisciadu, chi est serrau a friscu, a crae Sinònimos e contràrios frilciadu, serradu | ctr. abbeltu Maneras de nàrrere csn: terra friscada = tropu tosta, mala a triballare; aeras friscadas = chi no sunt postas in abba, chi no bi cheret pròere; mudu che càssia friscada = chi no iscóbiat nudha 2. s'apusentu est frisciadu a giae Tradutziones Frantzesu fermé à clef Ingresu locked Ispagnolu cerrado con llave, atrancado Italianu chiuso a chiave Tedescu verschlossen.

friscàre , vrb: afriscare*, frischiare, frisciare Definitzione serrare is gennas a crae e a friscu; serrare, sidhare is dentes a forte Sinònimos e contràrios acràere, creari, ifriscare 1, imbarcionai, serrai | ctr. abbèrrere Frases fríscio sa gianna e t'intrego sas giaes ◊ si cheres frisciare fríscia: si times a ti furare ponebbei tentadore! ◊ aiant lassadu sa domita frisciada ◊ candho mi corco pagos minutos mancu sa zanna mi frisco ◊ apo serradu e friscadu, in domo, ca so essindhe 2. ses piàghida a mie e ti che apo frisciadu intro de s'intragna ◊ s'àinu candho móssigat frísciat sas barras Tradutziones Frantzesu fermer à clef Ingresu to lock Ispagnolu cerrar con llave Italianu chiùdere a chiave Tedescu verschließen, zuschließen.

giàe , nf: ciae* Definitzione genia de aina po apèrrere o serrare su serràrgiu de un'apertura; foedhu giustu po cumprèndhere o agatare comente si faet una cosa; nau in cobertantza, àtera aina de fàere intrare in calecunu istampu / min. giaita Maneras de nàrrere csn: istampa o àidu de sa g. = tupa; istare a manos in g. = istare chentza fàghere; esser g. bona = bona o bonu meri de domu Frases Sónia aiat lassadu s’aposentu e torradu sas giaes a sa mere 2. sa giae… l'apo: mi mancat su frísciu, su… sias bona: imbòlami su bucu!… ◊ sas giaes de su coro a tie apo intregadu! 3. peri sos tzilleris, in donzi dadaolta, bi at zente meda a manos in giae… Terminologia iscientìfica ans Tradutziones Frantzesu clef Ingresu key Ispagnolu llave, clave Italianu chiave Tedescu Schlüssel, Schlüsselwort.

giavèta , nf: ciaveta*, gioveta, graveta Definitzione genia de cotza, cantighedhu de linna o de ferru a punta ladita e prus fine po firmare calecuna cosa, mescamente sa chi si ponet in d-unu fusu de carru po no ndh'essire s’orroda Tradutziones Frantzesu clavette, cale Ingresu spline Ispagnolu cuña, llave Italianu chiavétta, biétta Tedescu Keil.