Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

capiòla , nf Definitzione unu chi est badhinosu, pagu giustu de conca Sinònimos e contràrios carvedhera, capiabi, concadroxa / cdh. capichedhu Ètimu itl. capo Tradutziones Frantzesu cerveau fêlé Ingresu queer fellow Ispagnolu chiflado, tocado Italianu cervèllo balzano Tedescu verrückter Kopf.

carbédhu , nm, nf: calvedhu, carvedha, carvedhu, chelbedhu, chelvedhu, cherbedhu, chervedhu, cravedhu, crebedhu, crevedhu Definitzione sa parte principale de su sistema nervosu de un'organísimu animale, a ue lompent totu is sensatziones de dónnia sentidu e arremu o tretu de sa carena e de ue partint totu is cumandhos chi movent e régulant sa carena: su crebedhu de su cristianu est su prus isvilupau e a créschia fata pesat de 1300 a 1500 grammos, est su prus organizau e erricu de céllulas e nerviaduras chi si dhue manígiant s'ammentu, sa fantasia, su pentzamentu, e si cunsiderat sa funtzione sua coment'e mente e atuamentos; su crebedhu est aintru de sa corròcia, aprigau cun is ossos e imbodhigau in tres pígios de pedhutu (che a totu su meudhu de s'ischina) chi narant medhighinas o mentes fines (piamadre, napa, duramadre), ispartziu in duas perras aunias asuta, e coment'e surcau a parte de fora a pígiu de si dhue pòdere distínghere is tòrronos; est fatu de milliardos de céllulas nervosas agganciadas apare cun is sinapsis chi faent comunicare dónnia síngula céllula cun medas àteras, cuncordadas in centros segundhu s'impreu o funtzione chi tenent (vista, oidu, foedhu, e àteru); una parte distinta est su cherbedhu minudu o de asegus, de forma a bisura de coro, ispartziu in duas metades, postu in gatzile in artu, cun s'impreu de arrecire is sinnales de sa posidura de sa carena, mantènnere s'echilíbbriu e cumandhare is movimentos; in su sensu de conca coment'e médiu e 'logu' de su pentzamentu e de su sentidu si narat prus che àteru su plurale / min. carvedhutzu / sos cherbedhos de dainanti, sos cherbedhos = sa parti de ananti de su crebedhu; sos cherbedhos de segus = is crebedhos de fatu, sa parte de apalas de su crebedhu, fintzes gatzile o pistidhu, sa parte de fora Sinònimos e contràrios cerbedhu, tzelembros Maneras de nàrrere csn: èssere in chervedhu = zustu de conca; firmare in chervedhu = callai de ciorbedhu, cussentire, cumprèndhere e cambiare cumportamentu; carvedhi manigadu = macu, istoladu; carvedhi boltuladu = istrambótigu; chelvedhi fine = chi tenet capatzidade manna de pessare a fundhu sas cosas; chelvedhi russu = chi pentzat pagu e mali; èssere de chentu carvedhos = no tènnere frimmesa; tènnere sos carvedhos in brou = no ai callau a ciorbedhu; boltare, boltulare, zirare, furriare sos cherbedhos = irbariare, ammachiaisí; èssere furriadu, girau de cherbedhu = irbariadu, macu, ammachiau; no dhi pasat crebedhu = no si ndhe podet istare, no si ndi podit aguantai (de fai calincuna cosa) Frases si at postu una manu in petorras e s'àtera in crevedhos ◊ cun sos médios de oe faghent operatziones a su cherbedhu ◊ depes zúghere sos cherbedhos in abba, a fàghere custos machines! ◊ su dannu chi at tentu li depet àere tocadu su cherbedhu e irbariadu ndh'est 2. cantu mi fit simpàtica Maria: ndhe fia a ndhe girare su chervedhu! ◊ est un'ajanedha bella, ma lezeredha de chelvedhos ◊ sas cosas chi narat ti faghent ibbandhare sos carvedhos ◊ pensas chi cussu at firmadu in chervedhu?! ◊ si at gratatu sos chervedhos de daisecus 3. cantu apo a èssere in chervedhu meu, a fémina no do piús presente Sambenados e Provèrbios smb: Cherveddu Terminologia iscientìfica crn Ètimu ltn. cer(e)bellum Tradutziones Frantzesu cerveau Ingresu brain Ispagnolu cerebro Italianu cervèllo Tedescu Gehirn.

cerbédhu , nm: cervedhu, ciobedhus, ciolbedhu, ciorbedhu, gerbedhu Definitzione sa parte principale de su sistema nervosu de un'organísimu animale, a ue lompent totu is sensatziones de dónnia arremu de sa carena e de ue partint totu is cumandhos Sinònimos e contràrios carbedhu, tzelembros / cdh. tzalbedhu Maneras de nàrrere csn: is cerbedhus = sa parte de dainanti de su cherbedhu (e de sa conca, subra de sos ogros: s'ossu est sa "tàula de su cherbedhu"); callai de ciorbedhu = cussentire, essire zudissiosu, sàbiu, crèschere, mediare de cumportamentos, arrexonai e fai de mannu; giogai su ciorbedhu = fàghere brulla su cherbedhu, furriare sos cherbedhos; tocau a ciorbedhu = irbariadu; èssiri flacu de cerbedhu = èssere tocadu a conca Frases chi dh'iscípiant in dónnia logu ca est essia de is ciorbedhus tuus custa imbentzioni! ◊ messendi, cudhu soli pariat ca ispacàt is ciorbedhus! ◊ s'ómini chi portat ciorbedhu depis castiai! ◊ su biri is prendas fatas a befa m'intristat su coru e is ciobedhus ◊ baidinci de aranti miu, ciorbedhu de àcua cota! ◊ mariru miu portàt ciorbedhu in conca e at iscípiu ponni a parti 2. candu mai in dí de oi ghetant sa grida: a tui megat de ti giogai su ciorbedhu! ◊ cessu it'arrori, girendu is ciorbedhus a tui puru funt! Terminologia iscientìfica crn Ètimu ltn. cer(e)bellum Tradutziones Frantzesu cerveau Ingresu brain Ispagnolu cerebro Italianu cervèllo Tedescu Gehirn.

isbatizài, isbatizàre , vrb: sbatillai, sbatizai Definitzione àere segamentos de conca cun ccn. cosa o chistione, iscúdere o atumbare a ccn. logu, pigare múngia, carda Sinònimos e contràrios aciapuai, atapai 1 / atormentai, imbatijare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se creuser la cervelle Ingresu to bang, to rack one's brain Ispagnolu devanarse los sesos Italianu sbatacchiare, lambiccarsi il cervèllo Tedescu sich den Kopf zerbrechen.

istelevràre , vrb Definitzione istare pentzandho e torrandho a pentzare a sa cosa chentza arrennèscere a cumprèndhere o lòmpere a un'arresurtau Sinònimos e contràrios immaginai, immelmedhare, istorronare, penciai, scimingiai Frases no t'istelevres, tantu dai su meu no mi bogas! ◊ comintzeit a istelevrare cun atentzione subra de sa natura de cussu cristianu (M.Bua)◊ candho est ammurrionadu m'istelevro deo pro cuntentare a isse! Ètimu spn. descerebrar Tradutziones Frantzesu se creuser la cervelle Ingresu to rack one's brain Ispagnolu comerse el coco Italianu lambiccarsi il cervèllo Tedescu sich den Kopf zerbrechen.