Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

bídhu , nm Definitzione sa parte prus bona de sa lana, de su linu Sinònimos e contràrios istàmene Frases sighiat su pistighinzu de s'incràs carissianne su bidhu de una fàuna a ranedhu ◊ de bidhu si faghiant bértulas bonas e bestimentas Ètimu ltn. villus Tradutziones Frantzesu étamine Ingresu stamen Ispagnolu estambre Italianu stame Tedescu Faden.

fibài 1 , vrb: filai 1, filare 2, filari Definitzione trebballare o trochigiare lana o àteru po dha fàere a filu de impreare in tessíngiu: si narat fintzes de cosa chi essit grussa; nau in cobertantza, cuncordare calecuna cosa de malu po ccn.; essire coment'e a filos; nau de fémina, abbarrare bagadia Maneras de nàrrere csn: filare a bambu = filare chentza profizare sas enas; filare a crispu = filare profizendhe forte, afissu; filare una fune de zuncu, de cànnau, filare una trobea; filàrela bene (una brulla, un'ingannu, una trampa) = trogai una farrassa manna, fata bèni; filare sa corda a unu = andai a tinu po alcantzai o po isciri ccn. cosa secreta; filai sonnu = drommire Frases po fàere bella e longa sa soga filaiant totu a sa prantada ◊ in domu biviat fibendu ◊ nendhe nendhe filàt sa betzighedha pubadas mannas de istupa o lana ◊ custas sunt funes de pramma filadas a dópia manu 2. su casu nou filat, daghi lu ponent in su fogu 3. ocannu sos de su comitadu bos l'ant filada bene: custa borta a bois de sa fae s'iscorza! ◊ cussos funt filandho… mancari si che filent fintzes sa frisciura! 4. ti bollu agatai istinghiritza, cara de luna, fibada, allinzada in is pius de trigu Ètimu ltn. filare Tradutziones Frantzesu filer Ingresu to spin Ispagnolu hilar Italianu filare Tedescu spinnen, planen, Fäden ziehen.

fílu , nm: fiu Definitzione genia de materiale finivini e longu fatu a trochigiadura (segundhu de ite) o fintzes a filiera; genia de síngia a longu a longu, fintzes de cosas postas o chi parent una aifatu de s'àtera; bandha, parte a ue si andhat o faet a andhare e po cussu etotu fintzes isperàntzia in calecuna cosa / min. filichedhu, fiuxedhu; genias de filu: filu a duas pillas = a dópiu, filu de cosire biancu, niedhu, brau, fine, grussu, forte, débbile, pudre, nodosu, pranu, de cotoni, de seda, de lana; comente si podet tènnere: cambu o cabu, soga (itl. gugliata, su tanti de f. chi s’intrat in s’agu po cosire), lómburu, madassa, lóturu de filu; f. de currente: de ràmine, de allumíniu, nudu, isoladu, téteru, a tritza; f. de terra = in is impiantos de currente, filu mai in cuntatu cun is àteros de línia e chi si faet finire interrau po iscarrigare elétricu a terra po seguresa de partes de metallu chi si no funt isoladas bene podent pigare currente e fàere dannu a chie dhas tocat; àteras genias de f.: de oro, de prata, de ferru, zingadu, ispinosu; f. bambu = pagu o male profizadu; su f. de sa linna = su betu de comente sa linna isperrat o si tzacat, de longu comente andhat su truncu; f. de resorza o de àtera aina segante = atza; f. de sa limba = su pitu de sa limba, itl. frènulo; f. de s'ischina = sos ossos de s'ischina pro comente si parent postos ifilu, itl. crésta spinósa; filos de úngia = fiuncu, pilisungra; f. de bide = órdine, giuali de bíngia; f. de àcua = vena de abba, abba chi essit in carchi tretu / zenias de erba parassita: filu grogu (Cuscuta australis), filu biancu (Cuscuta epithymum), itl. cùscuta; erba de cincu filus = Plantago major (nerviàdile) Sinònimos e contràrios fia / filada / ispera Maneras de nàrrere csn: filuvilu = avb., a filu, bene (nadu de abba o àteru de gai, fintzas a pagu a pagu, a tírulu); a filu a filu = unu ifatu de s'àteru, innantis unu poscas un'àteru, apustis; a filu apare = totus a una borta, deunuotu; èssere a filupendhe = a tilipéndhiu, male meda (nau de sa manera de campai o de istai); èssere in filu de… = èssiri a sa própiu parti, ananti de…, postu de una manera chi castiendi s'unu agiummai no si bit s'àteru; andhare a f., fàghere sa cosa a filu = a dovere, comente si tocat, bene; torrare a f. (nadu de su fàghere, de su cumportamentu de unu) = torrai a èssiri onestus; andai a f. e debressi = andhare deretu, coitendhe; rispòndhere o faedhare a f. = a tonu; pònnere a f. e a sinnu = bene in órdine una cosa ifatu de s'àtera; no bi àere f. de prèndhere = (fuedhendi) nàrriri cosas sentza de fundóriu, chi no tenint sétiu, chistionu chentza cabu e ne coa; leare f. a una cosa = pònnere imprastu o incuru a fàghere una cosa; batire (a unu) a f. de cosire = torrai o torraisí agiummai a nudha de sa timoria, de su disprexeri; no ischire cale f. de leare = no isciri própiu comenti fai, èssiri disisperaus; unu filedhu de umbra = unu pagu de umbra; unu f. de lughe, de isperàntzia = unu filicitu, unu pagu de luxi, de isperu; unu f. de bestiàmine = assumancus centu pegus, unu tallu de dhoi pòdiri campai una famíglia; unu f. de olia = unu pagu de olia (me is matas) Frases comente no bido no so bona a ifilare unu cabu de filu! ◊ a cosire robba bi cheret su filu ◊ s'impiantu de sa currente si faghet cun filos isolados ◊ fibàt e tessiat ma fiu no ndi aciungiat 2. débbiles sas isperas sunt coment'e unu filu de lughe in su giannile a s'interighinada 3. cussu logu est in filu de cudhu monte ◊ a su zustu conduide sos chi sunt a filu tortu ◊ su prus artu fit intrau a modhe bocàndheche a filu una soca ammorgodhada 4. sas ideas no ant totu unu filu ca como o poi essimus de pare ◊ faedha, si lu podes, e no essas dae filu! ◊ cantandhe bisonzat de ischire picare su filu, de ischire campianare ◊ fit giradu de carvedhu e candho faedhaiat no bi aiat filu a prèndhere (S.Patatu) 5. no ischia su filu de leare ◊ fizu meu, lea filu e chirca de ti fàghere unu bellu postu! ◊ no agatat filu de sighire de chie podet èssere istadu a che li furare sas iscarpas ◊ bois sezis andhendhe a diferente filu ◊ acò chi un'arveghe si chírriat dae s'ama e leat filu a s'ala de sos anzones ◊ onzunu est in su filu sou: sa manna est triballendhe, su minore istudiendhe, su babbu pensionadu 6. ocannu bi at unu filu de olia: nessi s'ozu pro nois bi at a essire! ◊ proamus, si bi at carchi filu de isperàntzia! Sambenados e Provèrbios smb: Filigheddu / prb: no ghetes gurpa mai a sa fortuna: semper filu bi at de falta tua ◊ chie cun filu anzenu tela tessit a peus de bogare mala fama mancu a si ndh'estire no resessit Terminologia iscientìfica ts Ètimu ltn. filum Tradutziones Frantzesu fil Ingresu thread Ispagnolu hilo Italianu filo Tedescu Faden.

sogàre , vrb Definitzione essire o fàere a sogas, a bisura de filu, nau mescamente de su casu modhe iscagiau orrostindho o fintzes postu in sa padedha a cundhire macarrones (casu furriadu) Frases si su casu no sogat no est rassu ◊ bi aiat restadu maigantos macarrones, totu chin cudhu casu soghendhe! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu filer Ingresu to spin Ispagnolu derretirse Italianu filare Tedescu Fäden ziehen.