architetài, architetàre , vrb Definition
dissinnare, progetare fàbbricos, òperas a fràigu o fintzes de àtera genia; fàere aprontamentu de calecuna cosa
Synonyms e antonyms
altimizare,
oldinzare,
ordimignare
Translations
French
concevoir
English
to plan
Spanish
proyectar
Italian
architettare
German
einen Bauplan entwerfen.
ideài , vrb: ideare Definition
cuncordare calecuna cosa in sa mente, pentzare, imbentare calecuna cosa de fàere
Synonyms e antonyms
imbentai,
immaginai,
meledai,
penciai,
tramesare
Sentences
s’assúconu chi at leatu sa mascaredha bidenne cudha tzerpe non si potet mancu ideare!
Translations
French
concevoir,
inventer
English
to conceive
Spanish
idear
Italian
ideare
German
ausdenken.
ingendrài , vrb: ingendrare,
inzendrare Definition
giare princípiu a sa vida biológica, nau mescamente de s'ou, de sa céllula fémina chi intrandho apare cun sa céllula mascu cumènciat sa vida de su fedu nou chi si format; nau de css. cosa, pentzare, immaginare, fàere naschire, cumenciare calecuna cosa noa
Synonyms e antonyms
ingenerai
/
clocire,
grogonire
/
penciai,
immaginai
Sentences
pabilu no s'iscriet chena pinna, no ingendrat sa fémina perissa, ne podet betza torrare a pitzinna (Còntene)◊ su pudhighinu est inzendradu candho sa pudha at crochidu s'ou ◊ Nostra Segnora est ingendrada sentza pecadu ◊ sa Vírgini at meréssiu de ingendrai a Gesugristu in is intragnas suas
2.
sas limbas sunt inzendradas dae su coro de sa zente (C.Puddu)◊ sos pessos illàcanant che mariposas in tancas de fiores e inzendrant peràulas
Etymon
spn.
engendrar
Translations
French
concevoir,
engendrer
English
to beget,
to conceive
Spanish
concebir
Italian
concepire,
generare
German
empfangen,
zeugen,
hervorbringen.
oldinzàre , vrb: ordingiai,
ordinzare Definition
cricare de fàere ccn. cosa, de pònnere apostu, de pònnere impare cosas o gente (fintzes a ingannu) po un'iscopu; odringiai a logos dhu narant po ordire / ordingiai su cuadhu = parai su cuadhu, pònniri is aderetzus a su cuadhu a dhu cuncordai po èssiri prontu a sètziri
Synonyms e antonyms
abrontai,
altimizare,
aprontai,
archimingiai,
arminzare,
cossiminzare,
cuncodrai,
imminzare,
ordimignare
Sentences
e cantas catzas oldinzaiat in cussas costeras s'allegra gioventura!…◊ mi ant tentadu in ora adata, sendhe in chéjia preghendhe: sunt istados ordinzendhe finas chi mi l'ant fata! (C.Marruncheddu)◊ cue si cuaiat s'inimigu pro ordinzare sa note orrore e morte
2.
is féminas craminànt, filànt, odringiànt e tessiant
Etymon
ltn.
*ordiniare
Translations
French
concevoir,
organiser
English
to organize,
to draw up plans
Spanish
proyectar,
maquinar
Italian
architettare,
organizzare
German
sich ausdenken,
ersinnen,
schmieden.
ordimignàre , vrb: ordiminzare,
ortomingiai Definition
fai e fateriai, aprontare calecuna cosa ma chentza nudha de precisu; cricare de cuncordare trassa o ingannu a ccn.
Synonyms e antonyms
altimizare,
archimingiai,
arminzare,
atrapaciare,
conziminare,
imminzare,
intelare 1,
oldinzare,
ordivinzare,
ordoliare,
organare
Sentences
ite as ordiminzadu a chenare? ◊ ite ses ordiminzendhe totu su manzanu a martedhu e serracu? ◊ custa faina dh'apo ordimignada in tres tentighedhas ◊ fuat ferenau po s'ingannu chi dh'iat ortomingiau su fradi!
2.
no bi at ànima in ziru: colat petzi una bardana ordiminzandhe disacatos ◊ cussos sunt ingannos bene ordiminzados
Etymon
ltn.
*ordiniare (+arminzare)
Translations
French
concevoir,
ourdir
English
to plot,
to prepare
Spanish
proyectar,
urdir
Italian
architettare,
ordire,
preparare
German
ausdenken,
schmieden,
anzetteln.
penciài, penciàre , vrb: apensare,
pensae,
pensai,
pensare,
pentzai,
pentzare,
pentzari,
pesciare,
pessare Definition
cunsiderare una cosa chi si portat presente in sa mente (pentzare in se, in sèi, prnl: mi seu pentzendi, s'est pessadu, ti pessas), atuire a is cosas; su àere o si fàere un’idea, arrexonamentu, fàere una cosa a intzertu, a immaginatzione fintzes chentza dha connòschere o chentza ndh'èssere seguros (e in custu sensu fintzes supònnere, àere dúbbiu); tènnere contivígiu, incuru, fintzes interessamentu a tropu
Synonyms e antonyms
immaginai,
meledai,
pentzamentai,
tramesare
/
crèdere
Idioms
csn:
pessàresi = torrare a pessare a una cosa, istare in pessos, cussiderare a tantas bias una cosa, istare a su tanta tanta chentza leare una detzisione; pessàresi unu (àteru, diferente de su chi si est) = crèresi un'àtera cosa, pessàresi e cumportàresi coment'e chi siat un'àteru, fàghere su chi faghet un'àteru (pessone de importu, mescamente); ite ti pessas?!, ite bos pessaes?! = ite cres?, ite creides?; pessare in àteru = pentzai a ccn. àtera cosa; pessare in su malu, in tropeas = dudai, tímiri chi ccn. cosa siat mala, bandit mali, fatzat mali, tengat dannu, o chi ccn. cuncordit trassas; pessare a… (+ vrb.) = inditat iscopu, bòlliri… (+ vrb.); pessare de…= pensai ca…, chi…; pessare chin ccn. = timire, supònnere chi siat ccn. cussu chi at fatu sa cosa
Sentences
prima de fàghere pensa! ◊ no ischiat prus in ite pensare ◊ no sunt istados pensa pensa: sunt andhados ◊ pència eite bellas poesias! ◊ pensendhe in cussa die de passare sas oras in paghe acanta a tie (A.Casula)◊ no so pessendhe in àteru!…◊ lassa su pensare in cue! ◊ ndhe resto de su dolu atrallarada candho penso in sos males cantos sunt! ◊ pro como in cogiare deo non so pensendhe! ◊ mi seu pentzendi chi a fai de aici bandit mali! ◊ s'est pessadu e a fine de un'iscuta at rispostu ◊ apo pentzau in se mia ca ocanno no faet a nosi cojare
2.
si no mi la naras, sa cosa, ite mi la depo, pessare? ◊ mi dhu pensu comenti at a fai! ◊ si l'at pessada chi fit gai ◊ pèssadi unu númeru! ◊ ti lu podes pessare comente est andhada sa chistione! ◊ che li ant furau su boe e issu est pessandhe chin Zirodha!
3.
abberi sas orixas, atua bene e pensabbei prima de faedhare! ◊ pessa e pesa bene su chi depes nàrrere o fàghere!
4.
ma ite ti pessas?!, ite bos pessaes?! ◊ no azes àteru de bos pessare? ◊ sa cosa est goi: no pesses, no! ◊ pessàdebbos bene innanti de la fàghere, sa cosa! ◊ pessendhe ti ses?! ◊ sa dumínica, candho ses in bidha, no istes pessandhetilu a andhare a missa! ◊ innantis de rispòndhere si est pessadu
5.
su pisedhu zoghendhe si pessat mastru, babbu ◊ pro su bene de sa festa lu semus faghindhe, mih, ite ti pensas?! ◊ forte meda ti pessas!…
6.
deo in malu no bi apo pessau ◊ candho at bidu chi su maridu fit istentendhe a torrare at pessadu a su malu e at mandhadu a bídere ite aiat tentu
7.
oe solu pro mòrrere si est arressu: mancu su note soliat arreare, sempre pessendhe a fàghere interessu
Surnames and Proverbs
prb:
chie bene pensat pagu s'ingannat ◊ chie male la pensat peus la faghet
Etymon
ltn.
pensare
Translations
French
penser,
concevoir,
imaginer,
supposer
English
to think (up),
to imagine
Spanish
pensar,
idear,
suponer,
poner
Italian
pensare,
ideare,
concepire,
immaginare,
opinare,
riflèttere,
suppórre
German
denken,
vorhaben,
sich vorstellen.