Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abbandhàre , vrb: abbandhiare Definition pònnere o lassare abbandha, a una parte (fintzes po chistire) Synonyms e antonyms apaltare, assolae, chirrare | ctr. abbamare, amedhare, aunire Sentences pro èssere segura cussa cosa cheret abbandhada ◊ daghi sas fozas de su fiore si abbandhant, in tzertas àrbures, abbarrat su frutu ◊ oriolos mannos ant ghiadu sa zente marranera e pro cussu, pesso, sunt tucados abbandhendhe sa preítia chena pore de arguais ◊ abbandhatiche! Etymon srd. Translations French mettre de coté, s'écarter English to withdraw to put aside Spanish apartar, poner aparte Italian métter da una parte, appartarsi, estraniarsi German zur Seite legen, sich zurückziehen.

acabbanài, acabbanàre , vrb rfl: aggabbanare Definition pònnere o bestire su cabbanu Synonyms e antonyms acaparronare, acavanai, acucullai, incaparonare, incapotai Etymon srd. Translations French envelopper dans un manteau English to wrap up in a coat (s.o.) Spanish poner el abrigo Italian incappottare German einen Mantel anziehen.

achingiài, achingiàre , vrb: acringare, chingiare Definition pònnere sa cringa o chintórgiu issedhandho is animales Synonyms e antonyms cingrai, inchingiare Sentences est acringhendhe s'imbastu ◊ dh'iant achingiau coment'e unu cuadhu e acapiau is funis a sa màchina po ndi dhu tragai Etymon srd. Translations French ceinturer English to strap, to bandage Spanish poner el cinturón Italian cinghiare, fasciare German festschnallen.

acoài, acoàre , vrb Definition pònnere, andhare o istare s'unu aifatu de s'àteru, acoa, e fintzes abbandhonare; tirare agoa, tirare a longas, acostire cun sa coa a calecunu tretu comente faet unu carru o un'àteru mezu po carrigare o iscarrigare cosa Synonyms e antonyms acodiai / aisetare Sentences cussas pòberas terra sunt acoatas 2. sa zente est acoendhe: pro pagare isetat sas úrtimas dies Etymon srd. Translations French se mettre derrière English to put in line Spanish poner en hilera Italian accodare German hintereinanderreihen.

acoltazàre , vrb: acostazare Definition pònnere is cosas una acanta a s'àtera, a fiancu, acostias apare Synonyms e antonyms afiancai 1, afianzare Sentences est totu bene acostazadu chi no si podet mancu mòere 2. cantos connotu ndh'amus meda mannos, ma sena sa muzere acoltazada! (S.Bertulu) Etymon srd. Translations French flanquer English to place side by side Spanish poner al lado Italian affiancare German Seite an Seite stellen.

acumonài , vrb: acumonare Definition arregòllere o pònnere totu impare, totu a unu (bestiàmene, àteru), a cumone; giare su bestiàmene a contivigiare a mesu pérdia e a mesu badàngiu, a mesapare; su si pònnere impare Synonyms e antonyms aggregare, assotziai Sentences parte de sas abbas de cussu riu est intubbada: su restu est acumonada pro abbare campos e frutales ◊ si boleis guadangiai de prus, acumonaisí in sotziedadi! Scientific Terminology pst Etymon srd. Translations French réunir English to aggregate Spanish juntar, poner en común Italian aggregare, méttere in comune German zusammentreiben, Vieh in Halbpacht haben

afiancài 1 , vrb: afiancare 1 Definition pònnere a costau de calecuna cosa, acanta Synonyms e antonyms acoltazare Translations French flanquer English to put beside Spanish poner al lado Italian affiancare German Seite an Seite stellen.

apariciài , vrb: apariciare, aparitzare Definition pònnere, acostire sa cosa a manera chi bèngiat bene a betu a dha pigare candho e ue serbit, o fintzes su dha fàere, cuncordare a manera chi siat comente serbit; nau de gente, su si cuncordare, bestire, èssere prontos a calecuna cosa / aparitzare sa mesa (pro manigare) = pònnere sos aparitzos, pònniri sa tialla, is pratus, cullieras, tratabbucus, tassas, gortedhus, fruchitas, àcua, binu, pani e àteru Synonyms e antonyms abrontai, allinzare, ammainare, ammanitzare, axilitae, cuncordai | ctr. ispariciai Sentences at apariciau durcis sardus e cosa de bufai ◊ cumentzaus a apariciai sa mesa ca est ora de prandi ◊ ant apariciau sa festa po s'intrada de s'obispu ◊ sas nues fint aparitzendhe abbísciu e abbísciu isteit 2. no ti aparicis ca tanti no ti portu! ◊ so bénnidu aparitzau pro mi chèrrere cunfessare Etymon itl. Translations French apprêter English to prepare Spanish preparar, poner la mesa Italian apparecchiare, approntare German decken, vorbereiten.

apillài , vrb: apillare, apixari, apizare Definition pònnere sa cosa a pígios, a pígiu pígiu, unu in pitzu de s'àteru a muntone, pònnere su pígiu; artzare a pígiu de pitzu; a logos, fintzes isserrare de su corpus Synonyms e antonyms abbigai, acasidhai, acastedhare, ammuntonae, apirare Idioms csn: apillaisí a istrintu = istare o pònneresi in afissu; apillai sardina = pònnere sardina a pizos Sentences su pane de fresa apustis assadu si apizat ◊ sa ní est calandu a tzàpulis abbellu abbellu apixandu… (L.Pirarba) 2. nci afungat in s'àcua e ndi torrat a apillai 3. a papai figamoru meda apillat, ma fintzas su casu fait apillai Etymon srd. Translations French stratifier, entasser English to stratify, to stow Spanish poner en capas, estibar Italian méttere a strati, stratificare, stivare German aufschichten, zusammendrängen.

apostrofài, apostrofàre , vrb Definition iscriendho, pònnere s'apòstrofu, unu singiale ue mancat (o a su postu de) calecuna lítera (prus che àteru vocale) Translations French mettre l'apostrophe English to apostrophize Spanish poner un apóstrofo Italian apostrofare German apostrophieren.

arrengherài , vrb: arringherai, ringherai Definition foedhandho de cosa o de gente, pònnere a ringhera, fàere una ringhera Synonyms e antonyms acarredai Sentences ant arrengherau is sedilis a giru a giru ◊ funta totus arringheraus, messendi, mancai in binti Etymon srd. Translations French disposer en rangées English to line up Spanish poner en hileras, alinear Italian dispórre in filari, in file, schierare German in Reihe aufstellen.

arromalletài , vrb Definition pònnere romaglietes, frores e cambos po bellesa Synonyms e antonyms aflorigiai, florèssiri, infiorizare Etymon srd. Translations French orner English to deck with flowers Spanish poner ramilletes, flores Italian infiorare German mit Blumen schmücken.

atzironàre , vrb Definition pònnere o apicigare tzirones, ligas Etymon srd. Translations French panser English to stick a plaster on Spanish poner un esparadrapo Italian incerottare German ein Pflaster aufkleben.

campaniàre 1 , vrb: acampaniare, acampionare, campianare, campionare Definition pònnere bene, assentare sa cosa a manera de torrare totu giusta cun àteras, agiustare, istesiare o apartare po no giare ifadu o no tènnere dannu; nau de ccn., essire deghile, bellu, creschendho; pònnere de acórdiu Synonyms e antonyms adaretzai, arremonire, assantai, cumpòniri, frànghere | ctr. isordulare Idioms csn: campiànadi! = trocidindi!, istrizi!; beni s'à… no campionas, no?! = (nendhe a s'àinu) a ti adderetas o nono?!, assèntadi, adderètadi!; campianàresi apare = pònneresi de acordu, arranzare una chistione; campianàreche a ccn. = collirechelu, bogarechelu dae su mundhu, bochírelu; campianare a ccn. = atèndiri, contivigiare; campiò!… = atentu, aundi ses passendi!; campaniare un'ofesa = chircare de si fàghere perdonare faghindhe carchi cosa de bonu, pònnere rimédiu a un'ofesa; no bi n'at unu chi campàniat su logu! = funt unu peus de s'àteru, no dhoi nd'at unu bonu Sentences apo campionadu sa linna pro la prèndhere a fasche ◊ si podent campaniare sas fadhinas cun sa tinta, in custa faina ◊ no campionat, no cudha màchina, ancora in s'àtera corsia bidindhe màchinas beníndheli de fronte?! 2. campiònadi, cantu chi ses cun sas ancas istérridas chi no lassas logu! ◊ nos semus campaniados apare ◊ campiana cussa pedra ca nos betat! ◊ campiànadi, chi sunt currendhe sos cadhos! ◊ bi at piantas chi si las tocas paret chi ti timant e chi campionent e chi si doghent (M.Pira)◊ su mortu fit campionadu in su baule 3. cussa zòvana si ch'est campaniada ◊ custu boe est bonu meda e campionat s'àteru ◊ custu zòvanu campionat sa famíllia: sos àteros no ndhe balent a nudha ◊ su pitzinnu paret feutzu: isperamos chi creschindhe campàniet! 4. cantandhe bisonzat de ischire picare su filu, de ischire campianare candho s'arréjonu si cheret imbèrghere pro lu ghirare a tretos suos Etymon srd. Translations French mettre en ordre English to arrange, to tidy up, to reconcile Spanish ordenar, arreglar, poner en orden Italian ordinare, méttere bène in órdine German aufräumen.

cradiadúra , nf Definition su cradiare Synonyms e antonyms apalonadura Etymon srd. Translations French placement de piquets de grève English staking out Spanish poner los piquetes, jalones Italian picchettatura German Absteckung.

criài , vrb: criare, criari Definition fàere s'ou, nau de pudhas e pigiones; nau de àteros animales (ma fintzes de féminas), fàere su fedu, su criu; nau de is sèmenes, tzeurrare; po fàere nou, imbentare, fàere de su nudha, si narat puru, ma méngius, creai/creare, fintzes si est craru chi est su matessi vrb. / no cantat e no criat = nadu de unu, chi no narat nudha, chi est acoment'e nisciunus, fatu e lassadu Synonyms e antonyms agnare, illierare / intzeurrai Sentences sas pudhas sunt totugantas criendhe ◊ sa pudha mia dogni die criat in sa de compare: no ndhe la poto isvitzare de peruna manera! ◊ ite arratza de pudha chi det èssere a criare un'ou goi mannu! 2. si mi est criada sa fémina 3. est una fada chi at criadu Deu ◊ su santu chi l'at criadu, si lu tenzo!… 4. a sas primas abbas, in atunzu, comintzat a criare su pàsculu Etymon ltn. creare Translations French pondre des œufs English to make the egg Spanish poner los huevos Italian fare l'uòvo German Eier legen.

cumbeniàre , vrb: acumbeniare* Definition pònnere is cumbénias, is comodidades, mescamente in sa domo Synonyms e antonyms acumbenentziare Translations French doter un appartement de tous les conforts English to provide with comforts Spanish poner comodidades en la casa Italian provvedére del conveniènte, di comodità German für die Bequemlichkeit sorgen.

cumproàre, cumprobài, cumprobàre , vrb: cumprovai Definition iscumbatare, provare a bíere si una cosa est o coment'est, si est abberu, si arresurtat Synonyms e antonyms controbbare, iscumproare, proare Sentences lu cherzo cumproare a bídere si est abberu su chi narat! ◊ a sa banca bi sunt lómpidos sos cummissàrios pro cumproare sos contos ◊ già chi cumproadu ti apo, est finidu s'istimare! (G.L.Salis)◊ Gesugristu torrendi a biu at cumprobau sa Divinidadi sua Etymon spn., ctl. comprobar, comprovar Translations French mettre à l'épreuve English to put s.o. to the test Spanish poner a prueba, demostrar Italian méttere alla pròva, dimostrare German auf die Probe stellen.

imbaltzài, imbaltzàre , vrb: imbartzare 1, imbratzare Definition pònnere in sa bartza, nau mescamente de sa crachina rude chi si ammesturat cun s’abba po dha pòdere impreare po impastu o àteru; pònnere a modhe in abba in bartza o fintzes in paule / i. sos pes de sa robba = fai passai is brebeis in sa bàrcia cun sa mexina po dhas curai de su mali a is peis Synonyms e antonyms imputare 2, impogiare Etymon srd. Translations French empoter English to pot Spanish poner en un pilón Italian invasare German in ein Gefäß tun.

imbrundèssiri , vrb Definition essire o fàere brundhu Etymon srd. Translations French rendre blond English to make fair Spanish poner rubio Italian imbiondire German blond machen.