afetuàre , vrb Definition
giare atentzione e fàere capia de una cosa, pentzare a sa cosa; fintzes pregontare
Synonyms e antonyms
abberguare,
assagumare,
atinai,
atoare
/
precontare
Sentences
it'errore: no as afetuadu e rifletidu e as mortu un'innossente! ◊ nos poniavamus chin Zosepe a ascujare e isse mi contavat su chi aviat afetuau
2.
afétua si ant batidu cudha cosa!
Translations
French
réfléchir
English
to reflect
Spanish
reflexionar
Italian
riflèttere
German
nachdenken.
atinài , vrb: atinare,
atinari Definition
èssere in tinu, portare tinu, atuare, àere presente sa cosa in sa mente, pentzare, cunsiderare is cosas
Synonyms e antonyms
atibbire,
atoare,
penciai,
supentire
| ctr.
irbariare
Sentences
cun cussos issudhos in conca sa mama no est atinandhe mancu a fàchere un'acasazu a sos pitzinnos ◊ peus pro chie no atinat! ◊ atina a camminari! ◊ s'ómine si no est in tinu no atinat a nudha e a bortas fachet machíghines (M.Canu)
Etymon
spn.
atinar
Translations
French
comprendre
English
to include
Spanish
reflexionar
Italian
comprèndere,
riflèttere
German
verstehen,
überlegen.
atoàre , vrb: atuai 1,
atuare Definition
fàere atentzione e fàere capia de una cosa, pentzare o fintzes fàere pentzare a una cosa o chistione; cunsiderare, carculare, fàere contu de is cosas e chistiones
Synonyms e antonyms
afetuare,
assagumare,
atinai,
atuire,
cunsentire,
penciai,
supentire
/
ammentare
| ctr.
irbariare
Idioms
csn:
atuare a una cosa = pentzai a una cosa; atuare una cosa a unu = arregordai o nàrriri una cosa a unu a manera de si ndi acatai; atua! = dona atentzioni!, dae tentu!
Sentences
una cosa ebbia fit atoandhe bene como: issa cheriat leada in bonas pro l'azuare ◊ si no bi atoas tue chi ses una fémina, a cosas goi, deo prus pagu puru! (M.Danese)◊ bidet sas cosas, ma no bi atuat: in cussu est pessendhe!…◊ sos pisedhos sunt pessendhe a zogare, si no bi lis atuant sos mannos su dovere ◊ atuendhe fis a su chi at nadu su notaju? ◊ ohi, mancu atuendhe bi fia: setzide a bos combidare! ◊ atuabbilu, cussu cumandhu, a babbu tou, no si ndhe irméntighet! ◊ si unu lezet chentza bi atuare no cumprendhet nudha
2.
bastat de pensare a sa mannària de custos terrinos e si podet atuare cantu podent rèndhere
Etymon
itl.
attuare
Translations
French
comprendre par intuition,
réfléchir
English
to sense,
to be conscious,
to reflect
Spanish
intuir,
ser consciente,
reflexionar
Italian
intuire,
èssere cosciènte,
riflèttere
German
intuitiv erkennen,
bewußt sein,
überlegen.
cunsentíre , vrb: cussentire Definition
pònnere a conca, fàere su sàbiu, giare una regulada a is cumportamentos imparandho de is ibbàllios o de is cossígios, portare atuamentos; pònnere a coro una cosa, sentire una cosa
Synonyms e antonyms
atinai,
atoare
Idioms
csn:
èssere unu malu a cussentire = testarrudu meda, chi sighit a fai su mali fintzas biendi ca est mali, chi no callat a ciorbedhu; cussentire una cosa = fàgherendhe contu in su sensu de si chessare, de si abbizare chi faghet carchi efetu, dolet, e gai
Sentences
proendhe a fumare, dego so abbarrau dirmajau, chene cunsentire, e poi abbellu abbellu so torrau in trassa ◊ candho li faedho de su maridu, si cussentit de sas disauras suas e cumintzat a bemire
2.
arratza de ómine malu a cussentire: l'at bidu chi custa cosa li faghet male ma no bi cazat! ◊ sas pedras no cussentint, ma su cristianu emmo, ca zughet sos atuamentos! ◊ su fiadu malu a cussentire bidet su male ma lu sighit a fàghere
3.
mi so istropiadu, ma no cussentia su dolore cantu s'istropiadura chi mi restaiat ◊ su pisedhu no cussentit ne fritu e ne calura ◊ a ghirare gai a bidha la cussentiat coment'e una birgonza ◊ sa pisedha fit in tertza média s'annu chi fit morta sa mama e sa mancànsia sua l'aiat cussentida meda
Translations
French
réfléchir,
se repentir
English
to reform,
to reflect
Spanish
reflexionar,
enmendarse
Italian
riflèttere,
ravvedérsi
German
nachdenken,
sich bessern.
penciài, penciàre , vrb: apensare,
pensae,
pensai,
pensare,
pentzai,
pentzare,
pentzari,
pesciare,
pessare Definition
cunsiderare una cosa chi si portat presente in sa mente (pentzare in se, in sèi, prnl: mi seu pentzendi, s'est pessadu, ti pessas), atuire a is cosas; su àere o si fàere un’idea, arrexonamentu, fàere una cosa a intzertu, a immaginatzione fintzes chentza dha connòschere o chentza ndh'èssere seguros (e in custu sensu fintzes supònnere, àere dúbbiu); tènnere contivígiu, incuru, fintzes interessamentu a tropu
Synonyms e antonyms
immaginai,
meledai,
pentzamentai,
tramesare
/
crèdere
Idioms
csn:
pessàresi = torrare a pessare a una cosa, istare in pessos, cussiderare a tantas bias una cosa, istare a su tanta tanta chentza leare una detzisione; pessàresi unu (àteru, diferente de su chi si est) = crèresi un'àtera cosa, pessàresi e cumportàresi coment'e chi siat un'àteru, fàghere su chi faghet un'àteru (pessone de importu, mescamente); ite ti pessas?!, ite bos pessaes?! = ite cres?, ite creides?; pessare in àteru = pentzai a ccn. àtera cosa; pessare in su malu, in tropeas = dudai, tímiri chi ccn. cosa siat mala, bandit mali, fatzat mali, tengat dannu, o chi ccn. cuncordit trassas; pessare a… (+ vrb.) = inditat iscopu, bòlliri… (+ vrb.); pessare de…= pensai ca…, chi…; pessare chin ccn. = timire, supònnere chi siat ccn. cussu chi at fatu sa cosa
Sentences
prima de fàghere pensa! ◊ no ischiat prus in ite pensare ◊ no sunt istados pensa pensa: sunt andhados ◊ pència eite bellas poesias! ◊ pensendhe in cussa die de passare sas oras in paghe acanta a tie (A.Casula)◊ no so pessendhe in àteru!…◊ lassa su pensare in cue! ◊ ndhe resto de su dolu atrallarada candho penso in sos males cantos sunt! ◊ pro como in cogiare deo non so pensendhe! ◊ mi seu pentzendi chi a fai de aici bandit mali! ◊ s'est pessadu e a fine de un'iscuta at rispostu ◊ apo pentzau in se mia ca ocanno no faet a nosi cojare
2.
si no mi la naras, sa cosa, ite mi la depo, pessare? ◊ mi dhu pensu comenti at a fai! ◊ si l'at pessada chi fit gai ◊ pèssadi unu númeru! ◊ ti lu podes pessare comente est andhada sa chistione! ◊ che li ant furau su boe e issu est pessandhe chin Zirodha!
3.
abberi sas orixas, atua bene e pensabbei prima de faedhare! ◊ pessa e pesa bene su chi depes nàrrere o fàghere!
4.
ma ite ti pessas?!, ite bos pessaes?! ◊ no azes àteru de bos pessare? ◊ sa cosa est goi: no pesses, no! ◊ pessàdebbos bene innanti de la fàghere, sa cosa! ◊ pessendhe ti ses?! ◊ sa dumínica, candho ses in bidha, no istes pessandhetilu a andhare a missa! ◊ innantis de rispòndhere si est pessadu
5.
su pisedhu zoghendhe si pessat mastru, babbu ◊ pro su bene de sa festa lu semus faghindhe, mih, ite ti pensas?! ◊ forte meda ti pessas!…
6.
deo in malu no bi apo pessau ◊ candho at bidu chi su maridu fit istentendhe a torrare at pessadu a su malu e at mandhadu a bídere ite aiat tentu
7.
oe solu pro mòrrere si est arressu: mancu su note soliat arreare, sempre pessendhe a fàghere interessu
Surnames and Proverbs
prb:
chie bene pensat pagu s'ingannat ◊ chie male la pensat peus la faghet
Etymon
ltn.
pensare
Translations
French
penser,
concevoir,
imaginer,
supposer
English
to think (up),
to imagine
Spanish
pensar,
idear,
suponer,
poner
Italian
pensare,
ideare,
concepire,
immaginare,
opinare,
riflèttere,
suppórre
German
denken,
vorhaben,
sich vorstellen.