abiociài , vrb Definition
èssere in fortza, briosu, pònnere brios
Synonyms e antonyms
abbiatzai,
abbibare
Etymon
srd.
Translations
French
se remettre
English
to fit
Spanish
recobrarse,
restablecerse
Italian
rimettersi in fórma
German
bei Kräften sein.
adatài , vrb: addatai,
addatae,
addatare Definition
fàere una cosa a manera chi potzat andhare bene a o cun d-un'àtera, o po un'iscopu, una faina; rfl. cambiare su cumportamentu, s'abbitúdine, is capacidades a manera de pòdere fàere o andhare bene in àteru logu e cunditziones, in calecuna cosa o bisóngiu, fintzes cumprèndhere ite est su prus giustu de fàere in d-una faina
Synonyms e antonyms
aggarbai,
cuncodrai
/
arragnare
Sentences
po bivi impai mairu e mullei tocat a si adatai!
2.
si podis no fatzas sa noti po dí e addatadí sempri a su tempus! ◊ isse za si addatat a totu, a fàghere de mastru de muru e a maniale!◊ deo a totu sos trabàglios mi adato
3.
no mi so addatada e bi apo postu tropu sale, in custu mànigu
Etymon
itl.
Translations
French
adapter
English
to fit
Spanish
adaptar
Italian
adattare
German
anpassen.
adàtu , agt: addatu Definition
chi andhat bene, chi faet po calecuna cosa o iscopu
Synonyms e antonyms
afatenti,
getosu
Sentences
tue puru ses unu 'e sos addatos e deo che a tie so cantendhe! (Màsala)◊ cussa costera no est su locu adatu pro sas binzas ◊ custu est su tempus piús adatu pro fàghere custu giambamentu ◊ cussu trabballu po tui no est adatu ◊ in cuss'arti issu gi est bèni addatu!
Etymon
itl.
Translations
French
indiqué
English
fit
Spanish
adecuado
Italian
adatto,
appropriato
German
passend.
afatènti , agt Definition
chi andhat bene, chi faet po calecuna cosa, chi cunfaet a sa cosa
Synonyms e antonyms
adatu
Translations
French
apte,
adéquate
English
fit
Spanish
idóneo,
adecuado
Italian
idòneo,
appropriato
German
geeignet.
afrisciài , vrb rfl Definition
su si arrangiare male comente si podet, su si adatare a is cosas noas po abbisóngiu, a s'apretu
Synonyms e antonyms
abesare,
arragnare
Sentences
cussa c'est cambiada a càmbera bella e dèu cun su babbu si seus afrisciaus in custu aposentedhu (A.Garau)◊ depit cumpadessi chi s'afrisciaus a cenai innòi ◊ no apu pótziu agatai froris e mi seus dépia afrisciai cun unu brancu de afàbbica ◊ ti ant nau fuedhus de cunfortu po chi t'afriscis a sa passiéntzia ◊ afrisciadí a bivi modestu!
Translations
French
s'adapter
English
to fit
Spanish
adaptarse
Italian
adattarsi
German
sich anpassen.
aggarbài, aggarbàre , vrb: grabbare Definition
giare garbu, fàere a grabbu, bene, giare una forma, trebballare una cosa a manera de dha fàere essire comente si bolet / aggarbai unu bistiri = arranzare unu bestire pro chi ruat bene a chie lu depet pònnere
Synonyms e antonyms
adatai,
bugiardare,
cuncodrai
Sentences
at aggarbadu sas istampas de s'iscala de su carru a berrina e a iscarpedhu ◊ fustes e fustighedhos de su carru fint de linna birde ca si podiant aggarbare chene perígulu de si truncare
Etymon
srd.
Translations
French
adapter
English
to fit
Spanish
modelar
Italian
adattare,
modellare
German
anpassen,
modellieren.
allepuritzàre , vrb: allipuritzare Synonyms e antonyms
allaputzai,
assamodare,
cuncodrai
Etymon
srd.
Translations
French
parer,
pomponner
English
to make fit tightly
Spanish
acicalarse
Italian
attillare
German
aufputzen.
arrennegàda , nf Definition
su si arrennegare, carda de arrennegu, de tzacu
Synonyms e antonyms
imbirdinonzu,
inchestiada,
inchietada,
infellonidura,
chíntera
/
ttrs. arrinigada
Etymon
srd.
Translations
French
colère
English
fit of anger
Spanish
enfado
Italian
arrabbiatura
German
Ärger.
assamodàre , vrb: assemodare Definition
bestire a sa moda, bene
Synonyms e antonyms
allaputzai,
allepuritzare
2.
est una giòvana assemodada
Etymon
srd.
Translations
French
pomponner,
parer
English
to make fit tightly
Spanish
vestir a la moda,
acicalar
Italian
vestire secóndo la mòda,
attillare
German
nach der Mode anziehen.
crosài, crosàre, crosàri , vrb: crusare,
crusiare Definition
acostire una cosa a un'àtera o is oros de duas cosas, intrare apare po serrare impare, torrare apare, nau fintzes de su chi si narat foedhandho coment'e cosa chi dhue deghet, est bene nau; si narat fintzes de una segada sanandho
Synonyms e antonyms
apigiai,
crosodhae,
crujare,
imbasare,
incasciae,
incriedhai,
segliai
/
dèxiri
| ctr.
iscrusare
Idioms
csn:
dhoi crosat = bi istat bene, si li addatat, dhu dexit (e fintzas chi faghet rima); crosai is fuedhus = faedhare, nàrrere duas peràulas
Sentences
in sa carrada is doas de su fundu crosant in su canali de is doas longas ◊ ammentendhe a babbu e mamma, goso cudhos cunfortos chi crusant dogni ferida de su coro (P.Fae)◊ ant crusau un'istampu in su muru
2.
dhi picighit e mai dhi crosit! ◊ naradhu a forti, cussu, ca dhoi crosat! ◊ su pipiu est befianu e su chi narat dhoi crosat puru!
3.
sas malandras si sunt crusiadas: commo su fertu est s'ispíritu ◊ nos azes lassau un'istrópiu mannu chi sa medichina de su tempus at a istentare a lu crusiare ◊ sas brusiaduras sunt crusiadas e sa pedhe noba est torrandhe a issire ◊ no mi toches sa ferida ca no est bene crusada!
Etymon
ltn.
*clusiare
Translations
French
joindre,
cacheter,
suturer
English
to fit together,
to seal,
to suture
Spanish
coincidir,
compaginarse
Italian
combaciare,
sigillare,
suturare
German
zusammenpassen,
versiegeln,
nähen.
ferrài , vrb: ferrare,
ferrari Definition
pònnere su ferru a calecuna cosa, mescamente in is peis a is animales de trebballu (boes, cuadhos, molentes); pònnere sa sonàgia in su tzugu a su bestiàmene (prus che àteru brebès e crabas); nau de cosas chi si podent intostare, fàeresi che ferru / màchina de ferrare = ferrajola, ferrera o trabàgliu, genia de aparatu (telaju) adatu po acapiare is boes a manera chi abbarrent firmos candho funt ferrandhodhos
Synonyms e antonyms
tzoare 1
/
acampanedhai,
apitiolai,
assonazare
/
astrare,
belare,
intostare
| ctr.
iferrare
Sentences
andhabant a sos mastros de ferru a ferrare sos boes ◊ su piciochedhu dhu mandànt a nci portai a ferrai is cuadhus ◊ cadhos, àinos e mulos si ferrant presos a una lóriga ◊ is bòis si ferrant a pinna
2.
allà un'ómini antigu: ses nàsciu candu ferrànt is cabonis a is peis de asegus!
Etymon
ltn.
*ferrare
Translations
French
ferrer
English
to fit with iron,
to shoe
Spanish
herrar
Italian
ferrare
German
beschlagen.