ampiài , vrb: ampuai,
ampuare,
ampulai,
ampulare,
ampullai Definition
andhare o portare de bàsciu a pitzu, pesare in artu, a logu prus in artu, mòvere a forte, iscutulare e avolotare: ampuare si narat fintzes in su sensu de cúrrere a unu logu, de si incarare a bíere
Synonyms e antonyms
acadhai,
alciare,
apicai,
apilicare,
apugiai,
pigai 1
/
isciucai
| ctr.
cabai,
falare
Idioms
csn:
ampulai sa boge = artziare sa boghe, faedhare o leare a boghes coment'e brighendhe; a. a unu a ccn. logu = azuarechelu; ampulai una muneda = imbolare sa muneda in artu lassèndhela rúere a terra a bídere si essit rughe o crastos
Sentences
chi mi nci àmpuat su sànguni a conca, cussu tramasseri mau!… ◊ is prus lébius si ndi ampulànt in artu ◊ àmpula sa cara sentza tímere sas cumpanzas! (I.Porcheddu)◊ s'abba àmpulat dae mare a sas nues ◊ at ampuau is ogus a cara incillia ◊ ampuaminci ca no nci lompu! ◊ cudhu bentu che ampuliàt fintzas sas orrocas! ◊ at saludau a manu ampulada
2.
mi seu ampuada ogus a celu
Etymon
tts
Translations
French
monter
English
to rise
Spanish
subir,
levantar
Italian
salire,
sollevare
German
hinaufsteigen,
aufheben.
apigliài , vrb: apillai 1,
apizare 1 Definition
artzare apitzu, a pígiu, fàere o pònnere su pígiu, nau de cosa in mesu de abba o de cosas deasi; fintzes essire de si pòdere bíere, bogare a pígiu
Synonyms e antonyms
aproghilare,
bènnere
Sentences
no isciat a nadai e po ndi podi apillai fiat is cambas de innòi e de ingudheni ◊ ndi torràt a apillai sa conca assicau timendi de si allupai ◊ su late caentadu si murigat a manera chi no apizet
2.
apilla a domu! ◊ a unus a unus apillant is istedhus ◊ e candu ndi dh'apillat su nòmini de sa santa, su predicadori, in custa prédica?
Etymon
ltn.
applicare
Translations
French
remonter à la surface
English
to surface
Spanish
subir a flote
Italian
venire a galla,
risalire in superfìcie
German
auftauchen.
atzumentàre , vrb: azumentare Definition
agiudare a unu a che artzare a calecunu logu artu, agiudare in calecuna cosa; artzare a unu logu
Synonyms e antonyms
acadhai,
agiuventare
Sentences
su nuscu de su pische e de sos porchedhos arrustu azumentaiat sa gana
2.
sa luche galu iscraricata de s'arvorinu si nche fit atzumentanne in sas palas de sos montes
Translations
French
gravir,
monter
English
to clamber up
Spanish
ayudar a alguien a subir en algún sitio
Italian
inerpicarsi
German
klettern.
pigài 1 , vrb: pigare Definition
andhare a in artu, apitzu: si narat fintzes de s'erba chi naschit, essit e creschet; ingòllere o portare a in artu, apitzu / aus. èssere, àere
Synonyms e antonyms
acadhai,
alciare,
ampiai,
apicai,
apilicare,
apugiai
| ctr.
calai,
falare
Sentences
isse deviat pigare a bidha ue lu fint aisetendhe ◊ su zàganu est pighendhe a campanile a sonare sas campanas ◊ so falendhe a zosso a pigare linna a su fogu ◊ no pighes a su muru, no che ruas! ◊ su late, su brou, s'abba in sa padedha si che pigat si lu faghes budhire a fogu càdriu ◊ su gafè est pigadu ◊ cras pigamus a Montes de Artu
2.
erba ocannu ndh'at pigadu meda ◊ apo fatu s'arzoledha ma depiat èssere sèmene malu ca no bi ndh'at pigadu ◊ betabbila acurtzu, cuss'abba, a s'arburedha, ca sinono no ndhe li pigat!
3.
candho teniat tréighi annos babbu mi che at pigadu a montes ◊ pígache custa cosa a subra!
Etymon
ltn.
picare
Translations
French
monter
English
to rise
Spanish
subir
Italian
salire
German
hinaufgehen,
hinaufsteigen,
heraufkommen,
heraufsteigen,
steigen.