Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abbiabbía , avb Definition a bortas, a bias, a borta a borta, una borta deosi una borta deasi Sentences ndi essiat unu filóngiu abbiabbia grussu e afinigau Etymon srd. Translations French alternativement English alternately Spanish una vez… y otra vez Italian alternativaménte German abwechselnd.

abbuciconài , vrb: buciconare Definition pigare a bucicones, a cropos de púngiu Synonyms e antonyms acatzotai, apugnigosai, apuinare, apunzare, burtzigare Sentences si funt abbuciconaus paribari Etymon srd. Translations French donner des coups de poing English to punch Spanish pegar una piña Italian cazzottare German mit Fäusten schlagen, boxen.

acodulàre , vrb: acudulare Definition tragare, iscúdere a pedra; fàere grae?, fàere a códulu?, fàere coment'e a cude, téteru che pedhe? Synonyms e antonyms apedriai, intellai 2. sas fardetas comintzabant a s'acudulare dae sa saghina de sas matas allentorias Etymon srd. Translations French lapider English to throw stones Spanish arrojar una pedra Italian lanciare sassi German Steine werfen.

afastiài , vrb: afastiare Definition passare su fàmene papandho, tzatzare de no ndhe tènnere prus gana; asseliare o passare fintzes un'àtera gana o bisóngiu de s'intèndhere coment'e tzatzaos, orróschios Synonyms e antonyms apastamare, apastare, arrosci, cascaviare, sassai / abbolotai, aconare, agrungiai, ascamare, colloviare, ilvilire, isbolotiare, iserare, istomacare, tolocare Idioms csn: no si ndi pòdiri afastiai de… = sighire a…, chentza si pòdere catzare su disizu, sa gana de…; fuedhai a boxi afastiada = coment'e chentza pòdere faedhare, comente faedhat s'imbriagu Sentences cussus drucis ti afàstiant de su tzúcuru chi portant! ◊ seu fintzas afastiau de sa tropu cosa chi apu papau ◊ nci nd'at duas sempri bufendi impari: pustis afastiadas si tirant s'istrexu! 2. dha miru sempri: no mi potzu afastiai! ◊ fiat afastiau de su chi fadiat e de comenti dhu fadiat ◊ no si afastiaus mai de biri cussa bellesa de logu! Translations French dégoûter English to bore, to feel queasy Spanish cansarse de una comida Italian stufare, provare nàusea German satt sein, Übelkeit empfinden.

aforài, aforàre , vrb Definition giare s'aforu, cabarras, antibitzare una parte de su prétziu po una cosa chi si bolet comporare Synonyms e antonyms acabarrare Sentences cussu at aforadu su bestiàmine meu ca lu so bendhindhe Etymon srd. Translations French accaparer English to hoarn Spanish dar una señal Italian accaparrare German einen Handel durch eine Anzahlung abschließen.

afrontànte, afrontànti , nm Definition chie tenet sa propiedade o su possessu a làcana in mesu cun calecun’àteru o cun calecuna cosa (es. istrada) Synonyms e antonyms lacanante, lacanarju Etymon srd. Translations French riverain English frontager Spanish propietario de un inmueble que da a una calle o a un río Italian frontista German Anlieger.

ammolàre , vrb Definition fàere una pedra a mola de molinu; fàere a mola, ingrussare in s’arraighina, nau de erbas e tupas, e de sa carre in su sensu de fàere a gurone, betare o crèschere in tita (nau de animale fémina candho est acanta a angiare); cuare in calecuna mola de matedu, fintzes pònnere asuta de calecuna mata in s'umbra comente faet su bestiàmene, pinnigare o aunire totu impare Synonyms e antonyms afundhare 1 / abbusare 1, ammagare, atupare, intupai Sentences s'antunna est ammolada ◊ sas berbeghes zughent sa tita ammolada ◊ bi at raighina de s'àrbure chi si ammolat 2. sas berbeghes si sunt ammoladas meriendhe Etymon srd. Translations French enjaler English to tie to the anchor stock Spanish hacer una muela, encepar Italian acceppare German einen Anker stocken.

ammuntàre 1 , vrb: ammutai 1, ammutare Definition fàere sonnos lègios, sufrire pesadíglia Sentences l'ant ammuntadu, dh'ant ammutau ◊ mi ndi seu iscidau totu atzicau ca m'iant ammutau in su sonnu (S.A.Spano) 2. candho che apo bidu su pitzinnu subra de campanile mi est ammuntadu su coro! Translations French faire des cauchemars English to have nightmares Spanish tener una pesadilla Italian avére, destare ìncubi German Alpdrücken haben.

anninniài, anninniàre , vrb: niniare Definition cantare s'anninnia, dormire su pipiu Synonyms e antonyms ammutare 1, ciannigare, nanniai Sentences su pipiu in su bartzolu bolit a dh'anninniai Etymon srd. Translations French endormir en chantant une berceuse English to lullaby Spanish acunar, cantar una nana Italian ninnare German einlullen.

annoicàre , vrb: annoigare, annoigrare, annojare Definition fàere sa nògia, a nodu, nau de un’ossu segau chi si torrat a aciúnghere e fintzes de cosa chi si acàpiat Synonyms e antonyms annodricare* | ctr. innoigare Translations French cicatriser English to cicatrize Spanish recomponer una fractura Italian annodare una frattura òssea, cicatrizzare German einen Knochenbruch verknoten, vernarben.

arrepiàre , vrb: repiare Definition su si pigare un'arrépiu, firmare un'iscuta a pausare, arreare Synonyms e antonyms tasire / abarrai, aturai Sentences s'ómine no arrépiat mai 2. in domo sua isse non bi arrepiaiat prus ca totus lu chircaiant Translations French arrêter, faire halte English to stop, to grant a rest Spanish hacer una pausa Italian sostare, concèdersi una trégua German rasten.

arretàe , vrb: arretare, arretai, retai Definition nau de sa natura de su mascu, su si fàere tostada, chíbbera, tètera Synonyms e antonyms arrintzonare, arritzare Sentences cussu est ómine chi no arretat ◊ est arretendhe, comente at bidu féminas Etymon srd. Translations French être en érection English to have the erection, to be in erection Spanish tener una erección Italian avére l'erezióne, èssere in erezióne German in Erektion sein.

atanài , vrb: atanare 1 Definition intrare, cuare in sa tana Synonyms e antonyms abbuare, abbusare, acuae, ammacionai, ammagare, atupare, cuerrai, impercusinare, incalancare, infoxinae, intanae, intupai, intuvedhare, istichire, tudai Sentences in cussu arruaxu si atanant is margianis ◊ su mergiani si est atanau atesu de sa genti 2. candu s'ant cracau a bombas fuaus atanaus in d-una forada Etymon srd. Translations French se terrer, se cloîtrer English to go back to one's den Spanish esconderse en una guarida Italian rintanarsi German sich verkriechen.

cabidiànu , agt: cabudianu Definition chi benit o andhat prus a innanti de un'àteru, de un'àtera cosa, chi est in primu pupa; nau de frutuàriu, chi benit o lompet a presse, lompet cabudàrgiu / màsciu cabidianu, berbeghe cabidiana = mascu, brebei de ghia Synonyms e antonyms cabidraxu, premediu | ctr. regadiu, coàinu Sentences sos tronos sunt cabidianos de sos lampos Etymon srd. Translations French précédent, chef de file English previous, leader Spanish batidor, que precede, primero de una fila Italian guidaiòlo, precedènte, che precede, capofila German Leit…, vorige, erste, Erste.

chiriellàre , vrb Definition nàrrere chiriellas, brigare a unu, abbarrare a chistionu 2. sa mama si est posta a chiriellare pedindhe de dhi mutire su dotore ◊ sa giustíscia los chiriellet a issos ebbia! Etymon srd. Translations French réprimander English to rebuke Spanish reprender, echar una bronca Italian rampognare German Vorwürfe machen.

dortímine , nm: trotímene Definition su èssere trevessos, trotos, su no èssere bonos o no bòllere cunsiderare e ne fàere is cosas giustas e giare arrexone a chie dha tenet Synonyms e antonyms arrevesciori, dortidúdine, tortíghine | ctr. giustidadi Etymon srd. Translations French injustice English injustice Spanish terquedad, s.t. de una persona torcida Italian ingiustìzia German Unbilligkeit, Unklugheit.

frustatzàre , vrb: afrustatzare Definition agiummai coment'e pigare a cropos, in su sensu de giare trummentu a foedhos, brigandho a unu Synonyms e antonyms isballai, istrabatzare, stravaciai Etymon srd. Translations French rudoyer, réprimander English to ill-treat Spanish echar una bronca Italian strapazzare German strapazieren.

incalèschere , vrb Definition nau de unu male, impeorare, tirare a tempus longu chentza sanare Synonyms e antonyms incruai, incrudèschere Etymon ltn. incalescere Translations French aggraver, devenir chronique English to aggravate Spanish volverse crónica una enfermedad Italian rincrudire, diventar crònico German sich verschärfen.

ischeàre , vrb: ischejare, ischiare 1 Definition pigare e bogare de sa chea, o fintzes fàere su fossu coment'e a iscartadura po ndhe bogare una mata de fundhu; fàere coment'e unu fossu segandho a tundhu (de s'orrobba, de sa pasta téndhia o àteru) coment'e intrandhoche a mesu e torrandho a s'oru po dhi giare una forma, coment'e a cuidu, a curva (es. po fàere s'inghíriu de su tzugu, de su codhu, in bestimentu: is malloredhos – macarrones tundhos – s'ischeant a istrecadura cun su pódhighe mannu)/ i. un'imbreaghera = scexiai Synonyms e antonyms incheare, ischifire, scotai Sentences s'ischeat su carbone ◊ si li est alluta sa piatza belle e pronta a ischejare ◊ est andhau a ischejare sa chisina, in sa piatza brusiada 2. su tretu de su suircu e de su trugu s'ischeat, in sa robba, pro chi su traste potat rúere menzus ◊ su piu cheret ischeadu a rodilla pro lu fàghere a bicos ◊ amus fatu macarrones tundhos ischeados a manu ◊ pisedhos, deo los ischio, sos macarrones, e bois los abberides e los cumponides chi no essat s'unu dae s'àteru! ◊ sos macarrones tundhos s'ischeant cun sa mata de su pódhighe mannu Etymon srd. Translations French creuser, donner une forme English to hollow out, to shape Spanish ahuecar, cortar dando una forma Italian incavare, sagomare German aushöhlen, modellieren.

ispérdidu , pps, agt: ispérdiu, spérdiu Definition de ispèrdere; chi no si agatat prus; a logos, guastu, malu, totu andhau male, abbandhonau Synonyms e antonyms ispéirtu, isperevunniu Sentences su logu irbandhonadu, chentza bi colare prus neune a bi triballare, si ch'est ispérdidu 2. assimbillat a una bidha ispérdia 3. cussu casu non fut ispérdiu, ansis fut peri bonu! (G.C.Mameli) Translations French disparu, ruiné English lost, destroyed, gone to ruin Spanish desaparecido, destruido, estar echo una ruina Italian scomparso, distrutto, andato in rovina, desolato German verschwunden, zerstört, verfallen.