bochí , vrb: bochire,
bociri,
vochire Definition
leare sa vida a unu, a un'animale; istudare sa lughe, su fogu; giare carda, múngia o ifadu mannu / pps. bociu, mortu (custu, de mòrrere)
Synonyms e antonyms
assessenai,
bochíere
/
studai
Idioms
csn:
s'est bociu = s'est mortu de manu sua etotu; (zoghendhe a ballinas) bochire sa ballina de s'àteru = fèrrere sa ballina de s'àteru, binchindhe
Sentences
bochire su porcu, sos anzones, sa musca, sa títula ◊ apo fatu giura de no bociri prus unu cerbu ◊ cussu si est bociu, poboritedhu!
2.
bóchiche sa lughe, za est intrendhe su sole! ◊ bocindi sa luxi! ◊ bóchiche su fogu no torret a tènnere chentza nos ndhe abbizare!
3.
custas espis sunt bocendumí, maladitas siant! ◊ Sara s'iat a èssiri bocia po mantenni sa família!
Etymon
ltn.
occidere
Translations
French
tuer
English
to kill
Spanish
matar
Italian
uccìdere,
ammazzare
German
töten,
umbringen.
bochíere , vrb: bocíara,
bocie,
bocíere,
botzíere,
buchíere,
ochídere Definition
leare sa vida a unu, a un'animale
Synonyms e antonyms
assessenai,
bochí*,
igerbedhare,
mociri,
scerbedhai
Sentences
a bochíere tocat a Deus
Translations
French
tuer,
abattre
English
to kill
Spanish
matar
Italian
uccìdere
German
töten,
umbringen.
fulminài , vrb: fulminare,
furminare Definition
betare fúlmines, lampos, fèrrere a fúlmine, abbasciare arrajos; bochíere comente faet su lampu in tempus de unu sinnu; foedhandho de lampadinas, abbruxare, segare su filighedhu chi s'inchendhet candho passat sa currente, ispaciare, no allúere prus
Synonyms e antonyms
bochire
Sentences
lampos e tronos fúlminat s'aera
2.
mi fúlminet su chelu si mai l'apo connotu cust'ómine chi nades!
3.
no che at lughe ca s'est furminada sa lampadina
Translations
French
foudroyer
English
to strike with lightening
Spanish
fulminare,
fundirse
Italian
fulminare,
folgorare
German
blitzen,
auf der Stelle töten,
durchbrennen.
matànsa, matàntza, matàntzia , nf Definition
bocimentu, nau pruschetotu de su chi si faet piscandho sa tunina
Synonyms e antonyms
degógliu,
stragu
Scientific Terminology
pscd
Etymon
spn.
Translations
French
"mattanza" (pêche des thons dans les madragues)
English
tunny killing
Spanish
matanza de atunes
Italian
mattanza
German
Töten der Thunfische im Meer.
mòrre, mòrrede, mòrrere, mòrri, mòrriri , vrb Definition
ispaciare o acabbare de bívere, bènnere mancu, ma fintzes leare sa vida o bochíere: in poesia, fintzes morre; dhu narant fintzes de cosas allutas, abbruxandho (lampadinas, fogu) in su sensu de dhas firmare de fàere lughe, de abbruxare / ind. pres. 1ˆp. sing. mòrgiu, morjo, morzo; cong. 3ˆp. sing. morjat, 2ˆp. pl. morgiais, morzedas; ger. morindhe, morindho, morinno, morzendhe
Synonyms e antonyms
abbusinare,
bochí,
bochíere
/
studai
/
acragare
Idioms
csn:
morririsí = morreresiche (si funti mortus, s'est mortu = si che sunt mortos, si ch'est mortu: nadu de su late, chi no at rézidu a lu còghere, chi s'est acasadu); s'est mortu = s'est bociu (= leàresi sa vida de manu sua etotu); mòrrere de… = mòrriri po nexi de…, dispraxirisí meda; mòrrere a peuncu, a cadéliu = m. de maladia longa, a pagu a pagu; mòrrere de isténiu = a irbalesiadura, de fàmine; mòrrere de morte mala = mòrriri bociu; mòrrere dae Deus = desesi, de maladia, de betzesa; mòrrere de musca maghedha = m. de apesta, de maladia apitzigadita; mòrrere sacramentadu = cun sos sacramentos (cufessadu, cominigadu, oliadu); mòrrere de su risu, de su fritu, de sa gana = arriri, tènniri frius, tènniri gana meda; andhare mori mori = fai andendi e morendi, acabbendi, menguendi (dif. de andai mòri mòri = caminu caminu); èssere a bibos mori = morindhe e chentza mòrrere, a tilipéndhiu; mòrrere su late = pònniri su callu a su lati pro dhu fai callai
Sentences
candho fit in su mundhu sanu e forte de morre no creiat de seguru! (S.Mongili)◊ morta si ch'est e solu mi at lassadu ◊ biadu a bois chi bos sezis morta pianta e disizada! ◊ est morrendisidha, est morinnosi ◊ si no mi fais is tzípulas mi mòrgiu! ◊ curre, no si morjat! ◊ pensa chi pro mòrrere ses naschidu! ◊ vi at mortu zente pitzinna ◊ intendho tocu de ispiru: chie b'at mortu? ◊ est sonandhe sa campana: chissae chie s'at mortu!
2.
chi emu iscípiu una cosa aici dh'emu mortu! ◊ si m'iast arrispustu su contràriu t'emu mortu! ◊ it'at mortu, a ómini biu?! ◊ no apo coro de mòrrere un'anzone! ◊ partit sa fusilada e morint su pitzinnu ◊ no morgiais fígiu agenu! ◊ su caboni no nc’est prus, s’est mortu… antzis, dh’ant mortu!◊ siscura sa mama, li ant mortu unu fizu!
3.
si no tenes cussu, fata: no ndh'as a mòrrere, no?! ◊ sos de sa famíllia ndhe su morindhe pro su dannu chi at tentu sa fiza ◊ de sos dépidos suos ndh'ant linidu sa bidha: su babbu e sa mama sunt a ndhe mòrrere! ◊ in montes bi at fritu a mòrrere!
4.
móriche sa lughe, móriche sa televisione! ◊ sas lughes allutas che cherent mortas si no bi at bisonzu ◊ a su fogu fuidu bi at acudidu zente e che l'ant mortu ◊ acontza su fogu, no che lu lessas mòrrere!
Surnames and Proverbs
prb:
mortu oi iscarésciu cras ◊ traballa pro chent'annos e pensa chi moris oe! ◊ morit chie at giú e chie no at giú!
Etymon
ltn.
*morere
Translations
French
mourir,
tuer
English
to die,
to kill
Spanish
morir,
matar
Italian
morire,
perire,
uccìdere
German
sterben,
töten,
umbringen,
erlöschen.