atòa , nf: atzoa,
toa Definizione
calidades de sàlighe, genia de linna de logos de abba, modhe e lenta, faet pértigas bonas po intèssere, bestire istrègios, fàere pischedhas e cosas deasi
Sinonimi e contrari
sciova,
tzarpa
Terminologia scientifica
mt, Salix cinerea, S. pedicellata
Etimo
grc.
dia iteòn
Traduzioni
Francese
saule cendré
Inglese
common sallow
Spagnolo
sauce,
salzmimbre
Italiano
sàlice
Tedesco
Weide.
cardufàri , nm: carduvare,
carduvari Definizione
chinisu, su chinisu budhiu asuta de sa braxa
Sinonimi e contrari
calduchinu,
fadhisa,
fairivàiri
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
cendre sous la braise
Inglese
hot ash
Spagnolo
rescoldo
Italiano
cinìgia
Tedesco
heiße Asche.
chighína , nf, nm: chigina,
chijina,
chinisa,
chiníscia,
chisina,
chixina Definizione
su materiale a pruinedhu fine chi abbarrat de sa cosa e mescamente linna) abbruxada (de colore biancu brutu si est abbruxada bene)
Sinonimi e contrari
chíghine,
chinisu,
cinus
Modi di dire
csn:
sas chixinas, sos chisinos = su mércuris candho comintzat su barantinu; betare sas chisinas a unu = betàreli maledissiones, fàghereli fatuzos; falare o fàghere una cosa o unu logu a chisina = abbruxai totu; zúghere sa cara che a sa chisina = portai faci lègia, istai mali; èssere a una chisina = èssiri imbriagus; frocas de chisina = tàpile ladu de chisina, fozisina brusiada chi bolat; mòrrere in sa chisina = bregúngia manna pruscatotu po un'ómini, nau de chini si morit in domu e no trabballendi
Frasi
ube si fachet focu bi abbarrat chisina ◊ su fogu at falau a chisina totu su monte ◊ paret unu vulcanu bombitendhe chigina e bràgia ◊ cussu logu est carralzadu de chixina, ca l'ant brujadu ◊ cussu est fatu a chigina e ismentigadu puru
2.
zughet sa cara chei sa chisina, in colore de chisina ◊ ti faches chei su frore de sa chisina pro onzi cosichedha ◊ pro te no benit mai mércuris de chijina e gai sempre in màscara ses tue! (S.Casu)
Etimo
ltn.
*cinisia
Traduzioni
Francese
cendre
Inglese
ash
Spagnolo
ceniza
Italiano
cénere
Tedesco
Asche.
chighinàrzu , agt Definizione
chi istat imbuscinau in su chinisu, totu brutu de chinisu
Sinonimi e contrari
chighineri,
chijinalzu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
sale de cendre (ou couvert)
Inglese
ashy
Spagnolo
ceniciento
Italiano
ceneróso
Tedesco
mit Asche bedeckt.
chijinàtu , agt: chinisatzu,
chisinatu,
chixinatu Definizione
nau de colore, chi est che a su chinisu
Sinonimi e contrari
chijininu,
cinisacu,
cinixali,
múrinu
Frasi
candho miro su càvanu iscarridu de cussu criu, m'istremutit sa pedhe chijinata briva de basos! ◊ si ammentat s’aera biaita e chisinata de cussa die chi fit morzendhe
Terminologia scientifica
clr
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
cendré
Inglese
ash-grey
Spagnolo
ceniciento
Italiano
cenerìccio,
cenerógnolo
Tedesco
aschenfarbig.
chinisínu , agt Definizione
nau de colore, chi est che su chinisu
Sinonimi e contrari
chijinatu,
cinisacu,
cinixali
Terminologia scientifica
clr
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
cendré
Inglese
ashy
Spagnolo
ceniciento
Italiano
cenerino
Tedesco
aschenfarbig.
chinísu, chiníxu , nm: chisinu,
cinísciu,
cinisu,
cinixi,
cinixu,
ginisu Definizione
su pruinedhu chi abbarrat de sa cosa (mescamente linna) abbruxada deunudotu, de colore biancu brutu
Sinonimi e contrari
chighina*,
cinus
Modi di dire
csn:
frore de c. = chisina colada assuta, chentza malesa; cinisu acaugau = sa chisina chi abbarrat pasada candho si faghet sa líssia; fai o faisí a cinixu = falare a chisina, brusiare deunutotu; mércuris de cinixu = prima die de barantinu, candho in crésia ponent sa chisina in conca pro ammentare chi semus de brúere; cani de cinixu = cane chisineri, chi istat sempre allorigadu in su caentu, ammandronadu
Frasi
ingunis mi ndi abarru, càrigas a su cinisu!…◊ antighedempus che seghiant s'imbíligu cun sos serros, dh'acapiànt e dhi poniant frore de chinisu
2.
si est fatu cun sa cara in colore de chinisu de sa timória ◊ su dinai furau si fúrriat a cinixu
Cognomi e Proverbi
smb:
Cinisu
Traduzioni
Francese
cendre
Inglese
ash
Spagnolo
ceniza (f)
Italiano
cénere
Tedesco
Asche.
cinisàcu , agt Definizione
nau de colore, chi est che a su chinisu
Sinonimi e contrari
chijinatu,
cinixali,
múrinu
Frasi
est una pudha cinisaca
Terminologia scientifica
clr
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
cendré
Inglese
ashy
Spagnolo
ceniciento
Italiano
cenerino
Tedesco
aschenfarbig.
cinixàli , agt, nm Definizione
nau de colore, chi est che a su chinisu, in colore de chinisu; fintzes chi istat sèmpere in su chinisu, a pata a fogu
Sinonimi e contrari
chijinatu,
cinisacu,
múrinu,
murru 1,
pàldinu
/
chinisaju,
chighineri
Frasi
est unu cuadhu murru cinixali
2.
su nai ca is amigas mias funt totu bèni cuncordadas candu andant a Missa e dèu sempri acorrovedhada in domu coment'e su gatu cinixali! (I.Raccis)
3.
is pastoris ch'ia connotu no si lassànt binci de su fasciugu e cuntziderànt su cinixali coment'e su peus caciapu
Terminologia scientifica
clr
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
cendré
Inglese
ashy,
grey
Spagnolo
ceniciento
Italiano
cenerìccio,
grìgio
Tedesco
aschgrau.
fadhísa , nf: fadhixa Definizione
chinisu, cussu budhiu asuta de sa braxa; su fogu etotu
Sinonimi e contrari
cardufari,
fairivàiri
Frasi
si sa Sardigna sighit a bruxare goi no at a passare annos meda chi s'at a reduire a un'ísula de fadhixa ◊ coghiat sa cótzula in sa fadhixa
Etimo
ltn.
*falliva
Traduzioni
Francese
cendre sous la braise
Inglese
hot ash
Spagnolo
ceniza caliente debajo de las brasas
Italiano
cinìgia
Tedesco
Glutasche.
fairivàiri , nm: farivàiri,
farivari,
frarivrari Definizione
chinisu biu e giai orrúbiu de cantu est budhiu meda asuta de sa braxa, tanti ca faet a dhue còere cosa (patata, castàngia, ou)
Sinonimi e contrari
calduchinu,
cardufari,
fadhisa
Frasi
cust'ou at a èssi prus saboriu si dhu fia tebidebi in su fairivàiri? ◊ s'istrumpat in s'arena finivini che pisita in su farivari ◊ allorigados in su farivari, mesa bentre tizirint in caentu…
Etimo
ltn.
flagrare
Traduzioni
Francese
cendre sous la braise
Inglese
hot ash
Spagnolo
ceniza caliente debajo de las brasas
Italiano
cinìgia
Tedesco
Glutasche.
mènga , nf Definizione
genia de pigione mannu meda, longu fintzes de metro, a bicu longu, chi faet abbitu in Sardigna totu s'annu
Sinonimi e contrari
perdezoronadas
Frasi
dimónia de menga tonta, gei s'incorteis po cosa!…
Cognomi e Proverbi
smb:
Menga
Terminologia scientifica
pzn, ardea cinerea
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
héron cendré
Inglese
heron
Spagnolo
garza real
Italiano
airóne cenerino
Tedesco
Fischreiher.
tòa , nf: (sa t. = nr. satòa) atoa*
toba 1,
tzoa Definizione
calidades de sàlighe, genia de linna modhe e lenta de logos de abba, faet pertighedhas bonas po intèssere, bestire istrègios, fàere pischedhas e cosas deasi
Sinonimi e contrari
sàbixi,
sciova,
tzarpa
Frasi
picat pacas fronzas de toba pro cosire unu moju
Cognomi e Proverbi
smb:
Zoa
Terminologia scientifica
mt, Salix aurita, S. fragilis, S. viminalis
Traduzioni
Francese
saule cendré,
saule fragile
Inglese
common sallow,
crack willow
Spagnolo
sauce,
mimbrera
Italiano
sàlice cenerògnolo,
fràgile
Tedesco
Silberweide.