acobiài, acobilàre , vrb: acoilae,
acoilare,
acoliai,
acoliare,
acubilare,
acugliai,
acuilai,
acuilare,
acuvilare,
aculiai,
aculiare,
cubilare Definizione
fàere fúrriu, torrare a cuile, a su crocadórgiu, andhare a crocare, fintzes pònnere in su crocadórgiu; istare o pònnere in calecunu logu, aintru, asuta, po si aprigare o cuare; istare in asséliu, firmu, su si apaghiare
Sinonimi e contrari
acoiletare,
acojai,
acuae,
apatai,
apogiai,
assebiai,
impudhilare
| ctr.
bocare,
essire,
pesare
Frasi
iscurtabas sos puzones su sero acubilandhe (P.Mura)◊ furriadorzu de istrias, acoilas bobborrotis e tirpias (L.Loi)◊ sas rúndhines sunt aculiadas in su filu ◊ is pillonedhus fiant acobiaus ◊ su pilloni innòi si acúliat a pausai
2.
furiat pruendu e po no m'isciundi mi seu aculiau ◊ no ia postu menti a babbu a m'aculiai in domu sua is dis de cussa strasura
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se coucher,
s'abriter
Inglese
to return to the fold to go back to sleep to shelter
Spagnolo
cubilar,
cobijar
Italiano
rientrare nell'ovile,
ritirarsi a dormire,
ripararsi
Tedesco
in den Stall zurückkehren,
schlafengehen,
sich unterstellen.
acojài , vrb: acujai,
acujare Definizione
nau mescamente de animales, intrare o andhare a si crocare in s'acoiladórgiu; nau de gente (mescamente piciochedhos), asseliare, apartare, cuare
Sinonimi e contrari
acobiai,
acuae,
cortire,
remonire
| ctr.
essire
Frasi
a sa mata dhoi fúrriant is pillonis a dhoi acojai ◊ candu cummentzat a fai frius, sa musca s'acujat aintru de domu ◊ is crucuitus carraxosus trigant a s'acojai
2.
innanti abboghinamos e poi nos acujamos che catedhos ◊ nci fiat una musca… depit èssi acujada: no dha biu prus ◊ sa morti si est acujara apalas de is murus isderrutus de s'arrexoni! ◊ abarrai in domu acujaus, candu cabat su lampu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se coucher
Inglese
to go back to sleep
Spagnolo
cubilar,
calmarse
Italiano
ritirarsi a dormire
Tedesco
schlafengehen.
codhài , vrb: codhare Definizione
intrare apare sa natura de s'ómine cun cussa de sa fémina
Sinonimi e contrari
cadhicare,
fútere,
futire,
zúchere
/
ingannai
Terminologia scientifica
ssl
Etimo
ltn.
*collare
Traduzioni
Francese
faire l'amour,
coucher
Inglese
to make love
Spagnolo
follar,
hacer el amor
Italiano
far l'amóre,
aver rappòrti sessuali
Tedesco
mit jdm. schlafen.
colcàre , vrb: corcai,
corcare,
crocai,
crocare,
crocari Definizione
foedhandho de gente, pònnere istérriu, in paris, po pasare o po dormire; foedhandho de cosas puru chi istant o podent istare fichias, furriare, bortulare, pònnere in paris, incrubare / betos de crocare de su cristianu: a mata a terra, a brente in susu, de costazu, a longu a longu, a unu túturu, istirados
Sinonimi e contrari
collare,
giachire
| ctr.
pesai,
stantarxai
Modi di dire
csn:
avb. èssiri a pesa e croca = no pòdere abbarrare in su letu, istare a iscutas pesados e a iscutas corcados; crocai de codhus = abbassiare de codhos, sa conca, coment'e nendhe chi emmo, ponindhe mente
Frasi
ajó a letu ca est ora de corcare! ◊ candu mi crocu a meigama abarru totu sa noti fúrria fúrria, no mi porit cabai sonnu ◊ pro dare allozu a tie che aimis fintzas corcadu fora! ◊ ca fipo istracu mi so corcatu ◊ chie no at menzus cun sa muzere si corcat! ◊ is mamas boliant fai crocari is pipius ◊ de candu si funt isposaus, tzia Belledha at crocau sempri cun issus ◊ ajó, cheret corcadu ca manzanu est a pesare chito!
2.
cussu bentu est passau crochendu cresuras e domus ◊ apo corcadu una canna de bide pro l'interrare ◊ s'ampulla de su binu cheret corcada abbellu pro no buluzare sa fundhana ◊ s'àcua forti e su bentu corcat su lori
3.
una note fustis crocaos, sonandho mesunote, candho in camminu iaus inténdhiu un'istrògolo mannu
Etimo
ltn.
*colcare
Traduzioni
Francese
coucher,
marcotter
Inglese
to lay down
Spagnolo
acostar
Italiano
coricare
Tedesco
sich hinlegen.
cuciàre 1 , vrb Definizione
nau de is canes, istare in su crocadórgiu insoro; rfl. nau de unu, ammischinare
Traduzioni
Francese
se coucher (se dit d'un chien)
Inglese
to curl up
Spagnolo
sentarse el perro
Italiano
accucciarsi
Tedesco
kuschen.
ingalàre 1 , vrb: inghelare 1 Definizione
intrare a una cala, cuare in is calas: nau de su sole, betare o intrare asuta de s'orizonte su sero; a logos, ingurtire
Sinonimi e contrari
intanae
/
ingúllere,
ingurti
| ctr.
essire,
cumpàrrere
/
abbrèschere
Frasi
candho s'ingalat su sole pesso a un'àtera intrada chi no bidet piús dies (C.Meridda)◊ si ne fiant annaos inghelannonne che umbras malas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se coucher (Soleil),
descendre sous l'horizon
Inglese
to set
Spagnolo
ponerse el sol
Italiano
tramontare
Tedesco
untergehen.
ingàlu , nm Definizione
su s'ingalare; sa betada o intrada de su sole
Sinonimi e contrari
barrusole,
interinada,
intríchinu
| ctr.
abbréschida,
albore,
arborinu
Frasi
o tempus, de s'andhera tua ses lassendhe solu muforadas bijones de mizas de pudhiles e ingalos (F.Murtinu)
Terminologia scientifica
sdi
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
coucher de soleil
Inglese
sunset
Spagnolo
ocaso,
puesta (de sol)
Italiano
tramónto
Tedesco
Sonnenuntergang.
interinàda , nf: intirinada,
intrinada Definizione
s'ora chi s'aera est immurrinandho, cambiandho colore, siat su merie addaghi iscurigat e siat candho est faendho die su mengianu chitzo
Sinonimi e contrari
inchinadorzu,
inclinada,
ingalu,
interighinada,
interighinadorzu,
intríchinu,
irmurinada,
iscuricada,
iscurigadolzu,
murriadrosu
/
cdh. antrinata,
intrinata
| ctr.
abbréschida,
scampiadórgiu,
spanigadroxu
Frasi
dogni die a s'alvèschere tiu Zanu bessit e torrat sempre a s'intrinada (S.Casu)◊ a dies istat finas a s'intrinada cantendhe ◊ a s'interinada calant sas umbras
2.
a s'intrinada de custu manzanu ap'ojadu in carrera una tziedha
Terminologia scientifica
sdi
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
crépuscule,
coucher de soleil
Inglese
dusk
Spagnolo
crepúsculo
Italiano
crepùscolo,
tramónto
Tedesco
Dämmerung,
Sonnenuntergang.
intríchinu , nm: intríghinu Definizione
s'ora chi cumènciat a iscurigare / a s'intríghinu = a s'irmurinada, a s'acabbu
Sinonimi e contrari
inchinadorzu,
inclinada,
interighinada,
interinada,
irmurinada,
iscurigadolzu,
iscurigantina,
murriadrosu
| ctr.
abbréschida
Frasi
solu a tardu, a s'ora de s'intríchinu, su pitzinnu tzedet ca famiu, istracu e sonniu, est s'ora zusta pro ghirare ◊ atacabant a traballare illucheschendhe e acabbabant a s'intríghinu
Terminologia scientifica
sdi
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
coucher de soleil,
noircir
Inglese
sunset,
dusk
Spagnolo
atardecer
Italiano
tramónto,
imbrunire
Tedesco
Sonnenuntergang,
Dämmerung.