Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

acobiài, acobilàre , vrb: acoilae, acoilare, acoliai, acoliare, acubilare, acugliai, acuilai, acuilare, acuvilare, aculiai, aculiare, cubilare Definitzione fàere fúrriu, torrare a cuile, a su crocadórgiu, andhare a crocare, fintzes pònnere in su crocadórgiu; istare o pònnere in calecunu logu, aintru, asuta, po si aprigare o cuare; istare in asséliu, firmu, su si apaghiare Sinònimos e contràrios acoiletare, acojai, acuae, apatai, apogiai, assebiai, impudhilare | ctr. bocare, essire, pesare Frases iscurtabas sos puzones su sero acubilandhe (P.Mura)◊ furriadorzu de istrias, acoilas bobborrotis e tirpias (L.Loi)◊ sas rúndhines sunt aculiadas in su filu ◊ is pillonedhus fiant acobiaus ◊ su pilloni innòi si acúliat a pausai 2. furiat pruendu e po no m'isciundi mi seu aculiau ◊ no ia postu menti a babbu a m'aculiai in domu sua is dis de cussa strasura Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se coucher, s'abriter Ingresu to return to the fold to go back to sleep to shelter Ispagnolu cubilar, cobijar Italianu rientrare nell'ovile, ritirarsi a dormire, ripararsi Tedescu in den Stall zurückkehren, schlafengehen, sich unterstellen.

acojài , vrb: acujai, acujare Definitzione nau mescamente de animales, intrare o andhare a si crocare in s'acoiladórgiu; nau de gente (mescamente piciochedhos), asseliare, apartare, cuare Sinònimos e contràrios acobiai, acuae, cortire, remonire | ctr. essire Frases a sa mata dhoi fúrriant is pillonis a dhoi acojai ◊ candu cummentzat a fai frius, sa musca s'acujat aintru de domu ◊ is crucuitus carraxosus trigant a s'acojai 2. innanti abboghinamos e poi nos acujamos che catedhos ◊ nci fiat una musca… depit èssi acujada: no dha biu prus ◊ sa morti si est acujara apalas de is murus isderrutus de s'arrexoni! ◊ abarrai in domu acujaus, candu cabat su lampu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se coucher Ingresu to go back to sleep Ispagnolu cubilar, calmarse Italianu ritirarsi a dormire Tedescu schlafengehen.

codhài , vrb: codhare Definitzione intrare apare sa natura de s'ómine cun cussa de sa fémina Sinònimos e contràrios cadhicare, fútere, futire, zúchere / ingannai Terminologia iscientìfica ssl Ètimu ltn. *collare Tradutziones Frantzesu faire l'amour, coucher Ingresu to make love Ispagnolu follar, hacer el amor Italianu far l'amóre, aver rappòrti sessuali Tedescu mit jdm. schlafen.

colcàre , vrb: corcai, corcare, crocai, crocare, crocari Definitzione foedhandho de gente, pònnere istérriu, in paris, po pasare o po dormire; foedhandho de cosas puru chi istant o podent istare fichias, furriare, bortulare, pònnere in paris, incrubare / betos de crocare de su cristianu: a mata a terra, a brente in susu, de costazu, a longu a longu, a unu túturu, istirados Sinònimos e contràrios collare, giachire | ctr. pesai, stantarxai Maneras de nàrrere csn: avb. èssiri a pesa e croca = no pòdere abbarrare in su letu, istare a iscutas pesados e a iscutas corcados; crocai de codhus = abbassiare de codhos, sa conca, coment'e nendhe chi emmo, ponindhe mente Frases ajó a letu ca est ora de corcare! ◊ candu mi crocu a meigama abarru totu sa noti fúrria fúrria, no mi porit cabai sonnu ◊ pro dare allozu a tie che aimis fintzas corcadu fora! ◊ ca fipo istracu mi so corcatu ◊ chie no at menzus cun sa muzere si corcat! ◊ is mamas boliant fai crocari is pipius ◊ de candu si funt isposaus, tzia Belledha at crocau sempri cun issus ◊ ajó, cheret corcadu ca manzanu est a pesare chito! 2. cussu bentu est passau crochendu cresuras e domus ◊ apo corcadu una canna de bide pro l'interrare ◊ s'ampulla de su binu cheret corcada abbellu pro no buluzare sa fundhana ◊ s'àcua forti e su bentu corcat su lori 3. una note fustis crocaos, sonandho mesunote, candho in camminu iaus inténdhiu un'istrògolo mannu Ètimu ltn. *colcare Tradutziones Frantzesu coucher, marcotter Ingresu to lay down Ispagnolu acostar Italianu coricare Tedescu sich hinlegen.

cuciàre 1 , vrb Definitzione nau de is canes, istare in su crocadórgiu insoro; rfl. nau de unu, ammischinare Tradutziones Frantzesu se coucher (se dit d'un chien) Ingresu to curl up Ispagnolu sentarse el perro Italianu accucciarsi Tedescu kuschen.

ingalàre 1 , vrb: inghelare 1 Definitzione intrare a una cala, cuare in is calas: nau de su sole, betare o intrare asuta de s'orizonte su sero; a logos, ingurtire Sinònimos e contràrios intanae / ingúllere, ingurti | ctr. essire, cumpàrrere / abbrèschere Frases candho s'ingalat su sole pesso a un'àtera intrada chi no bidet piús dies (C.Meridda)◊ si ne fiant annaos inghelannonne che umbras malas Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se coucher (Soleil), descendre sous l'horizon Ingresu to set Ispagnolu ponerse el sol Italianu tramontare Tedescu untergehen.

ingàlu , nm Definitzione su s'ingalare; sa betada o intrada de su sole Sinònimos e contràrios barrusole, interinada, intríchinu | ctr. abbréschida, albore, arborinu Frases o tempus, de s'andhera tua ses lassendhe solu muforadas bijones de mizas de pudhiles e ingalos (F.Murtinu) Terminologia iscientìfica sdi Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu coucher de soleil Ingresu sunset Ispagnolu ocaso, puesta (de sol) Italianu tramónto Tedescu Sonnenuntergang.

interinàda , nf: intirinada, intrinada Definitzione s'ora chi s'aera est immurrinandho, cambiandho colore, siat su merie addaghi iscurigat e siat candho est faendho die su mengianu chitzo Sinònimos e contràrios inchinadorzu, inclinada, ingalu, interighinada, interighinadorzu, intríchinu, irmurinada, iscuricada, iscurigadolzu, murriadrosu / cdh. antrinata, intrinata | ctr. abbréschida, scampiadórgiu, spanigadroxu Frases dogni die a s'alvèschere tiu Zanu bessit e torrat sempre a s'intrinada (S.Casu)◊ a dies istat finas a s'intrinada cantendhe ◊ a s'interinada calant sas umbras 2. a s'intrinada de custu manzanu ap'ojadu in carrera una tziedha Terminologia iscientìfica sdi Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu crépuscule, coucher de soleil Ingresu dusk Ispagnolu crepúsculo Italianu crepùscolo, tramónto Tedescu Dämmerung, Sonnenuntergang.

intríchinu , nm: intríghinu Definitzione s'ora chi cumènciat a iscurigare / a s'intríghinu = a s'irmurinada, a s'acabbu Sinònimos e contràrios inchinadorzu, inclinada, interighinada, interinada, irmurinada, iscurigadolzu, iscurigantina, murriadrosu | ctr. abbréschida Frases solu a tardu, a s'ora de s'intríchinu, su pitzinnu tzedet ca famiu, istracu e sonniu, est s'ora zusta pro ghirare ◊ atacabant a traballare illucheschendhe e acabbabant a s'intríghinu Terminologia iscientìfica sdi Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu coucher de soleil, noircir Ingresu sunset, dusk Ispagnolu atardecer Italianu tramónto, imbrunire Tedescu Sonnenuntergang, Dämmerung.