agruòe , nm: oguoe Definizione
genia de pigionedhu, topi de mata
Terminologia scientifica
pzn, sylvia sarda
Traduzioni
Francese
fauvette sarde
Inglese
dartford warbler
Spagnolo
curruca sarda
Italiano
magnanina sarda
Tedesco
Sardengrasmücke.
cassí , nm: cassibi,
cassile,
cassili,
cassívile Definizione
genia de animaledhu, gatagreste o cane de serra, pagu prus mannu de s'annaemele o bíurru, a pilu in colore de castàngia, in colore de aràngiu in su gúturu e in petorras, coa longa e grussa, pilosa: unu tempus in Sardigna si ndhe agataiat medas e como ch'est agiummai ispérdiu; papat sórighes, pigiones, bobbois, conillos: est amparau cun lei po no dh'ispèrdere deunudotu
Sinonimi e contrari
ansile*,
assíbile,
bassili,
grassíbile,
ibbirru,
ischirru,
màrcia 3,
vrassívile
Cognomi e Proverbi
smb:
Cassili, Cascili
Terminologia scientifica
anra, martes martes latinorum
Traduzioni
Francese
martre des pins,
martre sarde
Inglese
pine marten,
sardinian marten
Spagnolo
marta
Italiano
màrtora comune,
màrtora sarda
Tedesco
Baummarder,
Edelmarder.
cherrichérri , nf Definizione
diferentes genias de pigione chi narant fintzes topi de mata (ma sa s. conspicillata faet in logos ispògios, pòveros)
Sinonimi e contrari
moschita
Terminologia scientifica
pzn, sylvia undata corsa, s. sarda, s. conspicillata, s. melanocephala
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
fauvette sarde
Inglese
dartford warbler
Spagnolo
curruca tomillera
Italiano
magnanina,
sterpàzzola di Sardègna,
occhiocòtto
Tedesco
Sardengrasmücke.
forési, foréssi , nm: fresi,
froesi,
fruesu,
furesi,
furesu Definizione
orrobba téssia grussa, de lana sarda, prus che àteru tintu a niedhu impreau po costúmenes / nighedhu che furesi (de s'arrennegu) = nau de ccn., arrennegau meda
Sinonimi e contrari
goresi
Frasi
de furesi, de pinzos e tapetos ndhe at téssidu unu premiarzu ◊ cun d-unu palmu de fresi lu bestis gioga gioghendhe! ◊ sunt imbreagos chi cunfundhent sos fresis chin sas sedas ◊ in sa càscia bi at cannas de fresi, lentolos de linu, costúmenes ricamados
2.
sa bidha fit torrata unu burdellu niedhu che furesi
Cognomi e Proverbi
smb:
Fresi, Furesi
/
prb:
mezus furesi ischidu chi no segnore molente
Terminologia scientifica
ts
Etimo
ltn.
fore(n)sis
Traduzioni
Francese
"orbace" (étoffe sarde en poil de chèvre)
Inglese
coarse woollen fabric (from sardinia)
Spagnolo
tejido de lana
Italiano
orbace
Tedesco
grobes Wollzeug.
istrúmpa , nf: strumpa Definizione
genia de gherra chi si faet in duos, prus che àteru a giogu o balentia, aferrandhosi s'unu cun s'àteru a chintzu a bratzos fadhios e cricandho de fàere orrúere s'àteru a terra iscutulandhodhu, parandhodhi sa camba o àteru: binchet chie, po fortza o abbilesa, betat a terra s’àteru ponendhodhu asuta / genias de i. segundhu comente si leat s'àteru: i. a totu chitu, i. a chitu partidu
Sinonimi e contrari
chintada,
istrampada
Frasi
sunt zocandhe un'istrumpa trissinada, a chitu partidu ◊ in Ollolai faghent su campionadu de s'istrumpa ◊ a pitzocu, zogandhe a s'istrumpa no ch'est arrennéssiu mai nessunu a dhi pònnere s'ischina in terra
Terminologia scientifica
ggs
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
lutte sarde libre
Inglese
sardinian catch-as catch can
Spagnolo
lucha libre sarda
Italiano
lòtta lìbera sarda
Tedesco
sardisches Freistilringen.
píbara , nf: píbera,
pípara,
pípera Definizione
genia de arrasia velenosa chi assimbígiat a su coloru, ma chi no si agatat o no faet in Sardigna: is chi si agatant funt su coloru de abba o tartza (p. de arriu, de àcua, de modhe: natrix maura) e un'àteru coloru mannu chi faet fora de s'abba (p. de sicu, de soli, soliana, coluber hippocrepis); est animale sèmpere pigau a paragone po gente mala / sulai che píbera = furriàresi male arrennegados, arrespòndhere a boghes
Frasi
che píbera chi pistu li ant sa coa ti boltas a sa tzega a mossigare (P.Porcu)◊ sunt che píberas de sicu ammanitzendhe trobeas pro afunare ideas e fadigas ◊ no ti tzachis, ca paris una píbara! ◊ nàsciu, suat che una píbara! ◊ ferenandhe che píbera, cumintzat a boghes contras a su fizu ◊ arrebbugia, candu dha fuedhas si fúrriat comenti a una píbara!
Terminologia scientifica
anar, natrix maura, coluber hippocrepis
Etimo
ltn.
vipera
Traduzioni
Francese
vipère,
couleuvre sarde
Inglese
viper,
grass snake,
sardinian coluber
Spagnolo
culebra viperina,
culebra de herradura
Italiano
vìpera,
bìscia viperina,
còlubro sardo
Tedesco
Ringelnatter,
Hufeisennatter.
sàdru , agt, nm: saldu,
sardu Definizione
chi o chie est de sa Sardigna, chi pertocat sa Sardigna, is Sardos; sa limba chi foedhaus is Sardos / nàrrere una cosa a sa sarda, sardasarda = ladina, crara, chi si cumprendet bene
Frasi
boleus ballus sadrus, no a impressadura che is aremigus! ◊ su pópulu sardu at apertu sos ogos ◊ dhu nant "romanu", ma est casu sardu!
2.
limba e natura nos ant fatu a Sardos ◊ dae séculos semus nois Sardos coment'e malos teracos oprimidos (A.Casula)◊ o Sardu, si ses sardu e si ses bonu, semper sa limba tua apas presente! (Piras)
3.
in sardu iscrio: sa limba imparada dae totu sentza mastru in pitzinnia (Cubeddu)◊ chistionaus e iscrieus in sardu
Cognomi e Proverbi
smb:
Sardu
/
prb:
berrita no fachet Sardu
Etimo
ltn.
sardus
Traduzioni
Francese
sarde
Inglese
sardinian
Spagnolo
sardo
Italiano
sardo
Tedesco
sardisch,
Sarde.
sciampíta , nf, nm: sciampitu Definizione
su passu prus fàcile de su ballu sardu, genia de manera de mòvere is peis ballandho, coment'e atzopiandho, brinchidedhu (ma fintzes una genia de iscucuricàrgiu chi unu balladore, poderau cun àteros duos istacaos de su giru, faet ballandho furriau a peis in artu, a conca a bàsciu); manera de ballare, genia de ballu / fai s'isciampita a unu = parare s'anca
Sinonimi e contrari
ciapita,
tzopita
/
ballu
Frasi
a sciampitas altas acomenti a nosu mancu bosatrus badhais! ◊ bai ca oi no dha fais sa sciampita cun sa sposa a su costau! ◊ cun d-unu brínchidu si fut postu conca a bàsciu e peis a susu e iat fatu sa sciampita, sighendu a badhai ◊ o Luisicu, dh'arriscas de fai una sciampita?
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
entrechat,
pas de danse sarde
Inglese
sardinian ball step
Spagnolo
paso del baile sardo
Italiano
scambiétto
Tedesco
Kreuzsprung,
Entrechat.
sciampitài , vrb: isciampitai Definizione
fàere sa sciampita, mòvere is cambas coment'e ballandho, fàere is passitedhos de su ballu, fàere genia de giogos cun su ballu
Sinonimi e contrari
aciapitai,
atzopitai,
brinchitare,
istripitare
Frasi
sciampitat sa cónduma e faint s'anchita e su passu torrau (A.Cannas)◊ ci fiat essiu cuntentu e sciampitendi ◊ no sciampitat foras unu pipiu ca est tempus mau ◊ beni a mesu de su ballu ca ti fadeus biri comenti si sciampitat! ◊ is pobidhas sciampitendisí su paneri e nosu ingunis!
2.
fatzu unu ballu de cussus sciampitaus
Etimo
itl.t
zampettare
Traduzioni
Francese
danser la danse sarde
Inglese
to have a sardinian dance
Spagnolo
bailar el baile sardo
Italiano
scambiettare
Tedesco
Kreuzsprünge machen.