bèntre , nf: bentri,
brente,
brenti,
ventre Definizione
sa parte de sa carena inue dhu'est su matzàmene, is istentinas; foedhandho de is animales est mescamente s'istògomo; su papare, su recatu, su chi unu si papat; nau de unu muru o àtera cosa, giúmburu mannu chi essit, tretu coment'e a bentre / min. bentredha, bentrighedha, bentrutza; sas bentredhas = puzonedhos a bentredha, minudos, essidos de pagu dae s'ou, chentza impilidos / sa bentre de unu fiadu bulu (e de totu sos animales chi remuzant) est in bàtoro partes: b. manna (= itl. rùmine), b. grussa o pinta (itl. retìcolo), b. chentu puzones, o chentu pizos, o entrebizone (itl. òmaso) e cracu (itl. abòmaso)
Sinonimi e contrari
brentule,
frente,
intragna,
màcia 3
/
istògomo
/
azibbada,
irgulada,
pasta
/
mesania
Modi di dire
csn:
trotoxamentu de b. = iscringada de dolore de mata; murigamentu de b. = corrúxinus de brenti; cúrriri sa b. a unu = èssere a prentos, a murigamentu de bentri; èssere a mesa bentre = pagu mascadu, àere manigadu su mesu de su tantu; fizos, frades de una b. = cróbinos, inzenerados paris; bentr'e camba = su pische de s'anca; bentr'e mama = zenia de crosta chi essit in conca a sas criaduredhas; brenti de guntruxu, brente de zerda = mataudhone, satzagoni; portai is ogus prus mannus de sa brenti = fàghere s'asuriosu, s'ogrianu, chèrrere prus de su chi si podet manigare; pònneresi o corcare a bentre in susu = a palas a fundhu, a cara a in artu; istampare sa bentre = fàghere male su mànigu (ma nadu a murrunzu a chie isputzit carchi mànigu); puzones a bentredha = chi no sunt mancu impilidos, minoredhos, e pro cussu sunt totu bentre; bogare sa b. = pònnere bentre, fàgheresi a bentre manna, o fintzas fortzare cun su respiru a manera de fagher bídere de prus sa bentre; intràreche sa b. = tratènnere su respiru a manera de fàghere sa bentre a fossu; bentre armà = sambenedhu, sa bentre de s'animale prena de sàmbene cundhidu e cotu
Frasi
su fàmene lis fit trofizandhe sa bentrutza ◊ tue ses a mesa bentre che su cane ◊ aintru de sa brenti portaus sa frisciura (coru, prumoni, figau, feli), s'istògumu, is intestinus, s'ispreni, is arrigus ◊ dh'est pigada una punta a brenti ◊ si ndhe faghent de bentres d'erba, sas berbeghes, in su logu ínnidu!…◊ de tantu triballu ndhe bogamus apenas sa bentre! ◊ cun sas bentres de anzone si faghent sos sambenedhos ◊ est currendomí sa bentre… cussu est s'ollerícitu!
2.
unu lampu nd'at isciarrocau su campanibi de brenti in susu ◊ apenas chi tocai su grillete ruiat sa fera a bentre in susu ◊ si est postu a bentre in susu faghindhe su mortu ◊ su muru de sa traessa at bogadu una bentre: si proet ndhe ruet ◊ cussu Broi malu a cuntentai portat s’ogu prus mannu de sa brenti! (Maxia)◊ papandhe si at fatu sa brente che bitellu òrfanu
Cognomi e Proverbi
prb:
a mesu brenti ma in callenti ◊ sa brenti prena no creit a s'isbuida
Terminologia scientifica
crn
Etimo
ltn.
ventrem
Traduzioni
Francese
ventre
Inglese
stomach
Spagnolo
barriga
Italiano
vèntre,
addòme,
grèmbo
Tedesco
Bauch,
Leib,
Mutterleib.
búgliu , nm Definizione
bentrighedha de su pische
Sinonimi e contrari
brentígliu
Terminologia scientifica
crn
Traduzioni
Francese
ventre des poissons
Inglese
ventriculus
Spagnolo
vientre del pescado
Italiano
ventrìglio
Tedesco
Magen.
màcia 3 , nf: massa 3,
mata 1,
matza 1 Definizione
su tretu de sa carena ue un'animale portat su matzàmene, is istentinas; su matzàmene etotu; parte modhe de calecuna cosa (es. de su pane, fintzes sa parte de contrària de s'unga in sa punta de is pódhighes)/ matziniedhu = nau de frutuàriu, chi est fatu
Sinonimi e contrari
bentre,
busériga
Modi di dire
csn:
istare, pònneresi o corcare a m. a terra = itl. pròno; a m. in altu, bentre a chelu, in susu = itl. supino; bogare sa mata = pònniri brenti manna, o fintzas ingurti ària a manera de fai a biri sa brenti de prus, coment'e unfrada; sa m. de su pódhighe = pupatza, s'àtera parti de s'unga, itl. polpastrèllo; sa m. de su pipione = sa purpa; sa màcia de s'àlbore = su coro, sa parte de mesu de su truncu; pisci matza bruta = chi fiat satzau candu dh'anti piscau; ómini o fémina matza bruta = isterchibúdidos, malos, tirriosos; betarebbei sa m. in sa cosa (nau cun feli) = papaindi meda; falare sa m. chei s'abe (nadu a frastimu) = essire s'istentina pro crebadura de sa mata, comente cumbinat a s'abe candho punghet; falarecheli sa m. = (nau cun feli, a frastimu), pèrdiri su matzàmini, andai de su corpus; calai sa matza, matza calada = rupire, rupida; bogàreche sa m. a unu = dàreli ifadu, busigàrelu, fàghereli male, segai sa matza; segamentu de matza = cosa o fintzas pessone tropu ifadosa, chi istat semper ponindhe dificurtades, chirchendhe chistiones; matas de piantu, de risu, de fele, de binu, de peta = satzada o, segundu, carda de…; bi at de ndhe falare sa mata (fendi unu trabballu) = est tropu trabballosu, tropu grai; triulare sa mata = fai a gana lègia, furriai s'istògumu; èssere a tríulos de mata = portai s'istògumu trumbullau
Frasi
bos ndhe cherides bogare sa mata pro nudha: ite ndh'azis de bos disatinare? ◊ candho s'abe punghet, cun sa puntura bi lassat sa mata ◊ cosa bella su daor'e sa matza!…◊ pigat su caboni, dh'ispínniat, ndi dhi bogat sa massa e dhu ponit a còiri ◊ custa chistione nos pesat che contone subra de mata
2.
cun sa mata de sos pódhighes carigno una foza ◊ su civraxu chi est a matza crua no fait a dhu papai ◊ su macarrone tundhu s'ischeat cun sa mata de su pódhighe mannu
3.
sa mata in cue che lis est falada, ca no si podiant frànghere a un'oru a fàghere de bisonzu!…◊ mànighet sa ua chi cheret mancari bi betet sa mata, ma chentza mi fàghere dannu! ◊ su criedhu s'est illascau a prànghere a ghetu de nche li falare sa matichedha ◊ ello sa mata ti ch'est boghendhe, cussa cosa, chi la leas a corpos?!
Cognomi e Proverbi
smb:
Mata, Matta, Matza
Terminologia scientifica
crn
Etimo
ltn.
matia
Traduzioni
Francese
ventre
Inglese
belly
Spagnolo
barriga,
panza,
tripa
Italiano
pància
Tedesco
Bauch.