cabícia , nf: cabissa,
cabitza 1 Definizione
sa conca de su trigu, e de àteru chi dhi assimbígiat, fintzes sa conca de su cristianu; in is pitariolos a súlidu (es. launedhas) est su bicu o punta chi s'intrat in lavras
Sinonimi e contrari
ispiga
Frasi
benniat avatu incrua incrua ispighendi cabitza ◊ su messaju bisat cabitzas de òru ◊ in beranu su soli at a cumpriri cabitzas barracocas ◊ s'intendit unu frúscinu de seda de is cabitzas ◊ su sèmene nasset, bogat su cammitedhu, posca sa cabícia e in custa su trigu
Cognomi e Proverbi
smb:
Cabitza, Cabizza
Terminologia scientifica
rbr
Etimo
ltn.
capitia
Traduzioni
Francese
épi
Inglese
ear
Spagnolo
espiga
Italiano
spiga
Tedesco
Ähre.
iscantulàda , nf: scantulada Definizione
cropu chi si giaet a cara, cun sa manu aperta
Sinonimi e contrari
bussinada,
cabbessu,
ciafu,
iscantargiara,
iscavanada,
istuturada,
istuturrone,
mantuada,
sporsugada
Frasi
una guàrdia li at iscutu un'iscantulada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
gifle
Inglese
box on the ear
Spagnolo
bofetada
Italiano
schiaffo
Tedesco
Ohrfeige.
ispíca , nf: ispiga,
spiga Definizione
(upm puru) sa conca o cabitza de su trigu, de s'órgiu o fintzes de àteras erbas chi faent su granu a sa matessi manera, postu a fileras in punta; si narat fintzes de su moriscu: cust'i. est tundha, grussa, manna meda e imbodhigada in sa terga a tantos pígios, su granu est cracu, chentza camisa, fichiu in s'ossu a tantas fileras deretas o fintzes unu pagu a caragolu / s'ispiga de su trigu portat is naus (granos), is naus portant sa camisedha o capa chi finit cun s'arista (o braba, genia de filu longu e arrasposu); impróscimu de s'ispiga = ingrussadura in punta faghindhe s'ispiga; candho s'ispiga essit = iscabidhadura / min. ispichichedha, ispighita; a ispichinu = a zisa de ispiga, èssere a ispigas (es. tessinzu)
Frasi
si messaiat cun sa messadoza e si faghiant sas ipigas a mannujos ◊ cussa est ispiga chena ranu ◊ in s'istula, comente che messant sos laores, bi abbarrat ispiga ◊ su trigu est inchibberendhe in sas ispigas ◊ candu messànt ndi bodhemus s'ispiga e in domu dha pistamus cun su mallu
Terminologia scientifica
rbr
Etimo
ltn.
spica
Traduzioni
Francese
épi
Inglese
ear (of wheat)
Spagnolo
espiga
Italiano
spiga
Tedesco
Ähre.
istrampàda 1 , nf: istrempada,
istrempiada 1,
istrimpiada Definizione
ciafu, cropu giau a cara, a trempas, a manu isprata
Sinonimi e contrari
bofetada,
bussinada,
cabbessu,
ibbatulada,
iscantargiara,
iscavanada,
istuturrone
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
gifle
Inglese
backhander,
box on the ear
Spagnolo
bofetada
Italiano
ceffóne,
manrovèscio
Tedesco
Ohrfeige.
olícra , nf, nm: orícia,
oricla,
oricra,
origa,
orígia,
orija,
origra,
orixa,
orixu,
ulicra Definizione
arremu a parte e àtera de sa conca adatu po arregòllere is sonos (intèndhere e ascurtare) e mandhare su singiale a su crebedhu: si narat prus che àteru de sa parte chi si biet a fora, ma sa parte prus delicada est aintru, in mesu de s'ossu de is cucas (a/c. sa parte de aintru de s'o. agiudat cun su crebedhu de apalas a poderare sa carena in echilíbbriu)/ in s'o. si distinghet su canale, su tímpanu (pigiolu chi tremet a su sonu), su caragolu (a s'àtera bandha de su tímpanu, genia de canale allorigau), su foxali o folla (sa parte manna de fora) = itl. padiglióne / cau de orixa = cacatza, itl. cerume, genia de ispurgu in colore grogo chi faent is gràndhulas grassas in su cundhutu de is origas / origa de mari o de santu Perdu = genia de pagellida, bona a còere, si agatat in istagnos, portat su corgiolu a una parte ma prus ladu de cussu de sa pagellida, male fatu e grussu (Haliotis lamellosa); origa de lèpuri = calidades diferentes de erba (Arisarum vulgare, Plantago lanceolata, Scorpiurus subvillosa), origa de molenti = erba de molentis, selabatu (Symphytum officinale), origa de para = fruschiajolos (Lychnis alba), origa de topi = Myosotis palustris, origa piluda = Hieracium auricula; orijas de padre = genia de macarrones
Modi di dire
csn:
tapai, istapai, zumiai, parai is origas, cracai origa, isbambarriare, abbèrrere sas origras; allutai is origas = itl. tèndere l'orécchio; tuturros de origra = s'origa a parti de foras in su tretu prus grussu; fógliu de s'o. = fora, su tretighedhu prus in bassu, cantu s'ungra, modhe (si narat fintzas modhímine, s'istampat pro pònnere oritzinas); brutesa, orina de o. = zenia de grassu grogu chi si bi faghet in su cundhutu; bènniri o fèrrere a origras = bènnere a ischire una cosa; calcare de orixas = fai finta de nudha, de no àiri inténdiu; èssiri tocau de origa = mascuvémina, chi tenit una manera de fai chi no est bèni distinta de mascu a fémina; èssiri grai de origas = pecare, pèndhere a origras, èssere unu pagu surdu, betàresi a surdu, no chèrrere iscurtare; àere orixa fine = intendher bene meda, intèndhere totu; cantai, sonai a origa = regulèndhesi de su chi s'intendhet, chentza música iscrita; èssiri che is origas de sa mò (chi una bandat a innantis s'àtera torrat a cò) = èssere cale goi cale gai (nadu de duos, es. maridu e muzere), èssere o fàghere a diferente manera; èssiri totus a un'origa, a s'origa de… = totus a una conca, de su matessi pàrrere, de sa matessi idea, fàghere sas partes a…, èssere de acordu cun…; portai is origas caladas (nadu de zente)= abbirgonzadu male, fatu a befe; origas de sabbata, de sa panga, de s'arau = parte chi essit a un'ala e àtera, a zisa de origra
Frasi
aperi bene s’origa e s’ogu! ◊ mama e babbu fint a sa matessi oricra ◊ a s'iscuja li at porridu cosa a orijas ◊ is piscinàrgias funt prontas a parai origa! ◊ fitu a origas dhu portu de meda tempus, a figiolu meu, poite ti bolet a isposa!◊ su cane est a oricras faladas ◊ iscaràngiat sa fentana e ponit origa a s'arruga ◊ no intzauleis cun chini est grai de origas! ◊ paro s'orígia e intendho su càntigu ◊ sa cane curriat baulendhe a orijas paradas ◊ unu sonu mi aferit a s'orija ◊ paramos sas origas a cussas minetas ◊ li doliet sa cabita e in orixos aiet ancora sos rexones de aprimu
2.
s'aradu fit in deghe petzos: sa cogiana, s'isteva, sa dentale, sa cabígia, s'ispada, sa timona, ladrau, ambas orígias (Pazzola)
3.
sa genti cicat de cracai origa ma no arrennescit a pigai oru de sa chistioni
Cognomi e Proverbi
smb:
Origa
/
prb:
a peràulas macas origras surdas ◊ a fuedhus malus origas surdas
Terminologia scientifica
crn
Etimo
ltn.
oric(u)la po auric(u)la
Traduzioni
Francese
oreille
Inglese
ear
Spagnolo
oreja
Italiano
orécchio
Tedesco
Ohr.
scabidhài , vrb: iscabidhai* Definizione
bogare sa cabitza de sa canna, fàere s'ispiga, nau de is laores chi ispigant; lòmpere, nau fintzes de persona
Sinonimi e contrari
iscabissare,
ispicare,
ispighire
Frasi
candu su trigu iat scabidhau e si fut drimpiu fut cumparta fintzas s'erba mala ◊ sa terra etotu fait cresci su lori: prima su cambu, apustis scabidhat e infinis si drimpit s'ispiga
Traduzioni
Francese
monter en épi
Inglese
to ear
Spagnolo
espigar
Italiano
spigare
Tedesco
Ähren ansetzen.