abbèrrere , vrb: abèrrere,
abèrriri,
apèrrede,
apèrrere,
obèrrere Definizione
istesiare duas partes o duas cosas fatas po abbarrare impare; fàere logu a passare, su ndhe tirare su tapu; foedhandho de frores o matas, isparare, bogare cambos noos, ispràghere is butones faendho linna noa / ind. pres. abberzo, abbèglio / pps. abbertu, abertu, obertu, apeltu, apertu; ger. aperindho; impr. aprexat!; cong. abrexat, aperjazas
Sinonimi e contrari
abberberedhare,
afilai,
allargai,
cannire,
fresai,
irganzare,
sacai,
scaringiai
| ctr.
cugnare,
serrai
Modi di dire
csn:
abbèrrere sa manu = istirare sa manu, e fintzas dare sa cosa; abbèrrere sa buca = (puru) fuedhai; abbèrrere su brussu = indoliri su brutzu a fortza de trabballai a una manu pighendi ccn. aina; abèrriri sa menti = istare atentu, imparare, istoigare a unu pro chi imparet, fàghere a cumprèndhere meda; abbèrrere su coro a unu = tocai bèni bèni su sentidu (pruscatotu in su sensu de disprexeri, de atzíchidu); abèrriri is ogus a unu = avertire a ccn. de carchi cosa chi li podet fàghere dannu, fàghereli a cumprèndhere o a ischire sa cosa; abèrriri butega = pònnere butega e comintzare a triballare o a bèndhere; abèrriri unu pegus = segàrelu in bentre a ndhe li bogare su matímine, faghíndhelu a peta; abbèrrere a unu (cristianu)= operàrelu, segàrelu pro li fàghere operassione in ispidale
Frasi
apelzeint camminos pro giumpare sos serragos arestes e pedrosos (A.Casula)◊ po su chi ses faendho aperi s'ogu! ◊ beni chi apelzo giannas e fentanas pro ti retzire! ◊ abbèglio sos ocros istronatu e azicu resesso a cumprènnere inumbe so ◊ est tempus chi aperjazas sos ocros e chi pompiedas! ◊ abberi cuss'ampulla e beta a bufare! ◊ cantu bortas mi as bistu aperindho e serrandho is portas? ◊ prega chi s'abrexat sa porta!
2.
in s'arrocu a isse l'abberint su passu cun rispetu e si càgliant totu ◊ sa die si fateit iscuricosa e si aperzeint sas nues a lampos
3.
custa linna si est totu abberta ◊ sa terra si est totu abberindhe de su sicore meda
Etimo
ltn.
aperire
Traduzioni
Francese
ouvrir,
crocheter
Inglese
to open,
to force open
Spagnolo
abrir,
descerrajar
Italiano
aprire,
schiùdere,
scassinare
Tedesco
öffnen,
aufbrechen.
fortzài, fortzàre , vrb Definizione
fàere fortza, bogare is fortzas a fàere calecuna cosa, aguantare, baliare calecuna cosa; fàere o pretènnere de fàere isfortzu, prus de su chi unu o una cosa podet aguantare, cricare de cumbínchere s'àteru a fàere calecuna cosa chi no iat a bòllere o chi no podet
Sinonimi e contrari
borciare,
irfortzare
| ctr.
tzèdere
Frasi
fortzamus paris si bi la podiaimus fàghere! ◊ cussu puntellu est fortzendhe: no ndhe lu tires ca ndhe ruet totu!
2.
cussu cantu de linna si lu fortzas meda si segat ◊ si cudhu no ndhe tenet gana no lu fortzes! ◊ mi ant fortzadu a manigare ma mi at fatu male ◊ no faghiat a ch'essire de su corrale e si fuint postos a fortzare giannas
Traduzioni
Francese
forcer
Inglese
to force
Spagnolo
forzar
Italiano
forzare,
sforzare
Tedesco
anstrengen,
zwingen.
irfortzàre , vrb: isfortzai,
isfortzare,
issortzare,
sforsare Definizione
pònnere a fàere ifortzu, prus fortza de su chi si podet, pònnere a calecuna cosa chi si agguantat cun dificurtade, fàere fortza o fortzare a tropu
Sinonimi e contrari
fortzai
Frasi
no irfortzes sa fune ca si segat, ca est débbile! ◊ su destinu est custu: non dhu depeus isfortzai ◊ torradu bi ses tue a t'isfortzare chirchendhe versos ue no bi ndh'at! (Pirastru)◊ si est irfortzadu chin s’arte de ndhe rèndhere prus bellu s’agherzu
Traduzioni
Francese
forcer
Inglese
to force
Spagnolo
forzar,
esforzar
Italiano
sforzare
Tedesco
anstrengen.
podería, poderíu , nf, nm: apoderiu,
putiriu Definizione
fortza de fàere ccn. cosa, nau pruschetotu in su sensu de fàere contras a sa volontade de is àteros
Sinonimi e contrari
podere,
possa
Modi di dire
csn:
rúere in poderiu de… = bènniri in poderi de…; fàghere a poderiu = a podestu, botu botu; papare a p. = manigare meda, cantu prus si podet
Frasi
cun forte poderiu chi no bos lu pessades sighit a fàghere sas pretesas suas! (Limbudu)◊ como no tenes piús poderiu ◊ est abbramidu de poderiu ◊ deo no apo poderiu a cuerrare sas fartas tuas ◊ cussu est ómini ci tenet poderia
2.
si ch'est intradu a domo anzena a poderiu ◊ sa meledha nche fit in artu, ma isse ndhe la deviat godhire a putiriu ◊ beru chi l'as leadu a poderiu, però pagu l'as àpidu a maridu!◊ mi ndhe ant leau sa cosa a poderia
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
domination
Inglese
domination,
force,
bully
Spagnolo
poderío
Italiano
domìnio,
fòrza prepotènte
Tedesco
Herrschaft,
Macht.
pòssa , nf, nm: posse Definizione
briu, fortza, capacidade de fàere, de pòdere
Sinonimi e contrari
balia,
foltza
/
pògias
Modi di dire
csn:
èssere in possa = in fortzas, àere fortzas de pòdere; èssere in posse de ccn. (fintzas "in p. meu/tou/sou e gai)= in pozos, suta de su cumandhu de ccn., èsserendhe meres; fàghere una cosa de posse meu, tou, sou, issoro = candho e comente cherzo o bido deo, tue, issos, desesi, de passei o de spontu miu, tuu, suu, insoru
Frasi
pitzinnu, arrea un'iscuta, ómine in possa! (G.Maieli)◊ s'avocadu fit betzu pro intrare in sos tribbunales, ma in possa e sàbiu a su puntu chi totu lu giamaiant ◊ manteniat sa vintza in possa che a s'ocru de sa cara (G.Albergoni)◊ su locu si fit prenau de zòvanos in possa, prenos de isperas
2.
una fortza chi no est in posse meu no la poto dominiare
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
force
Inglese
force
Spagnolo
fuerza
Italiano
pòssa,
fòrza
Tedesco
Kraft,
Stärke,
Macht.
scadrancài , vrb: iscadancare*,
scardancai Definizione
istacare sa cadanca; tirare o bogare de fundhu, de is arraighinas, iscosciare, orrugare totu (nau de cosa firma)/ s. una porta = betàrendhe una zanna, iscancarare
Sinonimi e contrari
irfraigare,
iscancarai,
iscratzare,
ispitzigare,
tostare
/
irraighinare
2.
su partiri suu fiat istau coment'e a ndi scardancai una mata de terra ◊ is piciochedhus nd'iant scardancau is téulas de teulara ◊ is maistas fiant pagadas po ndi scadrancai dónnia fuedhu chi iaus imparau de babbu e mamma
Traduzioni
Francese
crocheter
Inglese
to force open
Spagnolo
descerrajar,
forzar
Italiano
scassinare
Tedesco
aufbrechen.
scrúfi , vrb: iscrúfere*,
scrúfiri,
scrunfi Definizione
cricare de pigare, arrennèscere a pigare sa cosa a unu cun fortza, a pelea, cun dificurtade e ue dhue at dificurtade, a fortza de nàrrere e de fàere; cricare de s'iscabbúllere
Sinonimi e contrari
afrapare,
illatzare,
iscúrpere,
isfrapare,
istratzare,
strancai
/
iscabbúllere
Frasi
si merixedha e serbidora si bolliant bèni, a bortas si scrufiat calincuna cosa ◊ mi ia a podi scrufi una pariga de sodhus…◊ gei dhu scrufeus unu momentedhu po cussu puru ◊ apu scrúfiu dus panis veti veti
2.
ita ispantu ca at a scrufi sa filla, parit ca dh'at fata issa isceti! ◊ scrufidí de is malus! ◊ sa gatu circàt de si acuai, de fuiri, de si scrufi miaulendi a boxi mala ◊ cudha est torrada agoa ispramendisí, comenti at biu unu giòvunu acostendisí, e at pigau unu candeleri po si scrufi
Traduzioni
Francese
obtenir ou prendre de force
Inglese
to obtain by force
Spagnolo
arrancar,
sacar,
arrebatar
Italiano
ottenére o prèndere con la fòrza
Tedesco
entreißen,
erzwingen.