afilerinàre , vrb Definizione
pònnere a filera, prantare matedu (o àteru deasi) o assentare a filera
Sinonimi e contrari
infilerinare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
planter en rangées
Inglese
to plant in rows
Spagnolo
plantar en hilera
Italiano
piantare in filari
Tedesco
in Reihen pflanzen.
alvuràre , vrb: arborare,
arberare,
arbulare,
arburai,
arburare,
arvurare,
arvuriare Definizione
pònnere o prantare a àrbures, a matas; foedhandho de gente, pigaresidha deretu, su si pesare a boghes po cosighedhas, oféndhios o tzacaos: arburai dhu narant fintzes po pesare o fàere a mannu, arburare fintzes in su sensu de pònnere prantau, istrantagiau (a bisura de àrbure)
Sinonimi e contrari
arburire
/
artzisare,
inchietae
Modi di dire
csn:
arburàresi (nadu de sos cadhos) = pesàresi comente e ritzos, cun sos pes de dainanti in artu; arburai ccn. cosa = pònnere ritza, istantargiare
2.
s'achetu est semper marritanne, isconchinanne, annigranne e cricanne de si arburare
3.
ti àlvuras de crítica mania sentza ti intendher ne de birde e ne de sicu (G.A.Cossu)◊ su venenu mi àrborat sos nérbios!◊ si m'arvúriat su sàmbene in s'intèndhere cudhu!◊ si àrbulat su cadhu e che betat su mere!
4.
su pipiu est nàsciu tzeghixedhu e pensà ca no ndi dh'arburamu (A.Murru)◊ in pratza sunt arburandhe sa tuva po su fogulone
Traduzioni
Francese
border d'arbres,
se fâcher
Inglese
to plant with trees,
to lose one's temper
Spagnolo
arborecer,
enarbolar
Italiano
alberare,
inalberarsi
Tedesco
mit Bäumen bepflanzen,
sich aufbäumen.
cagamèngia , nf Definizione
genia de matighedha chi faet unu frutu bonu po purga po s'ógiu chi portat; dhu narant a s'istramóniu o ischidabbabbau
Sinonimi e contrari
ollerícinu,
ozuerízine
Terminologia scientifica
rbc, Ricinus communis
Etimo
ctl.
cagamenja
Traduzioni
Francese
ricin
Inglese
castor-oil plant
Spagnolo
ricino
Italiano
rìcino
Tedesco
Rizinus.
centràle, centràli , agt, nf: tzentrale Definizione
chi est in mesu in mesu; logu inue si produet calecuna cosa chi de cue si mandhat a tantas bandhas (es. elétricu, gasu)
Traduzioni
Francese
central
Inglese
central,
plant
Spagnolo
central,
céntrico,
central
Italiano
centrale
Tedesco
zentral,
Zentrale.
cristallína , nf Definizione
genia de erba grassa; a logos narant custu númene a sa birilla de imbidru
Terminologia scientifica
rba, Mesembryanthemum cristallinum
Traduzioni
Francese
ficoïde glaciale
Inglese
ice plant
Spagnolo
planta de hielo,
planta cristalina,
escarcha
Italiano
mesembrïàntemo
Tedesco
Eiskraut.
impiàntu , nm Definizione
cuncordu de machinàrios o àteru chi funtzionandho in totu is partes produit calecuna cosa / zenias de i.: de s'abba, de sa lughe, de su gasu
Frasi
pro s'impiantu de s'abba bi cheret sa leada, chiusinu, contadore, tubbos, issetas, cundhutu de iscàrrigu ◊ at pintatu s’impiantu novu de su casifítziu ◊ in Canali Trotu dhoi ant fatu s'impiantu po isciacuai s'arena
Traduzioni
Francese
installation
Inglese
plant
Spagnolo
instalación
Italiano
impianto
Tedesco
Anlage.
paltinàre , vrb: pastinare,
pastinzare Definizione
prantare una bíngia noa; prantare, pesare matas; semenare; in cobertantza, istare a tropu in d-unu logu, istare che prantaos, arraighinaos / p. fàulas = bogai fogu a ccn., pònniri in giru cosas chi no funt, falsidadis contr'a unu
Frasi
at pastinadu sa binza a bide americana ◊ in s'oru de sa domo bi at pastinadu unu fundhu de bide
2.
sos de sos partidos fuint abbarrados pastinados a custa proposta: aiant nadu ca nono, ca no fuit zustu a che chirrare cussos amigos e cumpanzos
3.
apo pastinadu aligalza ◊ apo pastinadu unu fiore cun sas raighinas ◊ melone sedulesu pàltino in mesu ’e rena… ◊ unu padr'e cunventu est paltinendhe olia…
4.
si ch'est pastinau in su cilleri e no ghirat prus!
Cognomi e Proverbi
prb:
chie at dinare pastinzat binza in sa codina
Etimo
ltn.
pastinare
Traduzioni
Francese
planter la vigne
Inglese
to plant a vineyard
Spagnolo
plantar la viña
Italiano
impiantare la vigna
Tedesco
einen Weinberg anlegen.
pastinónzu , nm Definizione
su prantare o pònnere bíngia noa, logu e die chi si prantat (e si faet festa puru ca agiudant a cambarada)
Sinonimi e contrari
pastinadura
Frasi
callàdebbos, custas boghes, parides in pastinonzu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
plantation de nouveau vignoble
Inglese
new vineyard plant
Spagnolo
plantación de una viña
Italiano
impianto di nuòvo vignéto
Tedesco
Anbau neuen Weinberges.
piantàre , vrb: plantai,
prantai,
prantare,
prantari Definizione
nau de prantones, matighedhas o fintzes de prantàgia, pònnere in sa terra trebballada in fossighedhu, in fossu, cun is arraighinas in fundhu bene ammontadas de terra a manera de sighire a crèschere; fintzes semenare, betare su sèmene; pònnere cosa a bisura de mata o palu, fichia in terra de abbarrare firma; rfl. pònnere istrantagiaos, a bisura de mata, in posidura verticale
Sinonimi e contrari
semenai
/
ficare,
fichire
Modi di dire
csn:
prantare (bide) a fundhu betadu = a pértia furada, sentza ndi dha segai de su fundu; torràresi a prantare (nadu de ccn.)= faisí torra su tallu cun sa ponidura, torrare a comintzare un'impreu apustis de su dannu, de una fura
Frasi
no s'istodhit un'àrvure annosa pro la piantare in àteru logu! ◊ issu torrat a prantai is matas aundi segat ◊ nonnu aiat prantadu cussa nughe candho fit nàschidu babbu ◊ in cussa terra si podiat prantai fintzes linu ◊ in s'ortu bi prantamus latuca, càule, sèllere
2.
pentzat issu a prantai is palus po cuncordai un'arcu
3.
medas ant giau una manu de agiudu a Giuanni po si torrare a prantare, ca ndhe dh'iant furau su bestiàmene
4.
is piciocos si prantaiant aposta in sa gennighedha de crésia po biere is piciocas deghi essiant ◊ is piciocos cicios in sa muredha si funt prantaos po saludare su preide
Etimo
ltn.
plantare
Traduzioni
Francese
planter
Inglese
to plant
Spagnolo
plantar
Italiano
piantare
Tedesco
pflanzen.
tíngiu , nm Definizione
genia de preughedhu chi ponet a is puntas modhes de is matas
Terminologia scientifica
crp
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
pou de San josé
Inglese
plant louse
Spagnolo
piojo de las plantas
Italiano
pidòcchio delle piante
Tedesco
Blattlaus.