Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

afilerinàre , vrb Definitzione pònnere a filera, prantare matedu (o àteru deasi) o assentare a filera Sinònimos e contràrios infilerinare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu planter en rangées Ingresu to plant in rows Ispagnolu plantar en hilera Italianu piantare in filari Tedescu in Reihen pflanzen.

alvuràre , vrb: arborare, arberare, arbulare, arburai, arburare, arvurare, arvuriare Definitzione pònnere o prantare a àrbures, a matas; foedhandho de gente, pigaresidha deretu, su si pesare a boghes po cosighedhas, oféndhios o tzacaos: arburai dhu narant fintzes po pesare o fàere a mannu, arburare fintzes in su sensu de pònnere prantau, istrantagiau (a bisura de àrbure) Sinònimos e contràrios arburire / artzisare, inchietae Maneras de nàrrere csn: arburàresi (nadu de sos cadhos) = pesàresi comente e ritzos, cun sos pes de dainanti in artu; arburai ccn. cosa = pònnere ritza, istantargiare 2. s'achetu est semper marritanne, isconchinanne, annigranne e cricanne de si arburare 3. ti àlvuras de crítica mania sentza ti intendher ne de birde e ne de sicu (G.A.Cossu)◊ su venenu mi àrborat sos nérbios!◊ si m'arvúriat su sàmbene in s'intèndhere cudhu!◊ si àrbulat su cadhu e che betat su mere! 4. su pipiu est nàsciu tzeghixedhu e pensà ca no ndi dh'arburamu (A.Murru)◊ in pratza sunt arburandhe sa tuva po su fogulone Tradutziones Frantzesu border d'arbres, se fâcher Ingresu to plant with trees, to lose one's temper Ispagnolu arborecer, enarbolar Italianu alberare, inalberarsi Tedescu mit Bäumen bepflanzen, sich aufbäumen.

cagamèngia , nf Definitzione genia de matighedha chi faet unu frutu bonu po purga po s'ógiu chi portat; dhu narant a s'istramóniu o ischidabbabbau Sinònimos e contràrios ollerícinu, ozuerízine Terminologia iscientìfica rbc, Ricinus communis Ètimu ctl. cagamenja Tradutziones Frantzesu ricin Ingresu castor-oil plant Ispagnolu ricino Italianu rìcino Tedescu Rizinus.

centràle, centràli , agt, nf: tzentrale Definitzione chi est in mesu in mesu; logu inue si produet calecuna cosa chi de cue si mandhat a tantas bandhas (es. elétricu, gasu) Tradutziones Frantzesu central Ingresu central, plant Ispagnolu central, céntrico, central Italianu centrale Tedescu zentral, Zentrale.

cristallína , nf Definitzione genia de erba grassa; a logos narant custu númene a sa birilla de imbidru Terminologia iscientìfica rba, Mesembryanthemum cristallinum Tradutziones Frantzesu ficoïde glaciale Ingresu ice plant Ispagnolu planta de hielo, planta cristalina, escarcha Italianu mesembrïàntemo Tedescu Eiskraut.

impiàntu , nm Definitzione cuncordu de machinàrios o àteru chi funtzionandho in totu is partes produit calecuna cosa / zenias de i.: de s'abba, de sa lughe, de su gasu Frases pro s'impiantu de s'abba bi cheret sa leada, chiusinu, contadore, tubbos, issetas, cundhutu de iscàrrigu ◊ at pintatu s’impiantu novu de su casifítziu ◊ in Canali Trotu dhoi ant fatu s'impiantu po isciacuai s'arena Tradutziones Frantzesu installation Ingresu plant Ispagnolu instalación Italianu impianto Tedescu Anlage.

paltinàre , vrb: pastinare, pastinzare Definitzione prantare una bíngia noa; prantare, pesare matas; semenare; in cobertantza, istare a tropu in d-unu logu, istare che prantaos, arraighinaos / p. fàulas = bogai fogu a ccn., pònniri in giru cosas chi no funt, falsidadis contr'a unu Frases at pastinadu sa binza a bide americana ◊ in s'oru de sa domo bi at pastinadu unu fundhu de bide 2. sos de sos partidos fuint abbarrados pastinados a custa proposta: aiant nadu ca nono, ca no fuit zustu a che chirrare cussos amigos e cumpanzos 3. apo pastinadu aligalza ◊ apo pastinadu unu fiore cun sas raighinas ◊ melone sedulesu pàltino in mesu ’e rena… ◊ unu padr'e cunventu est paltinendhe olia… 4. si ch'est pastinau in su cilleri e no ghirat prus! Sambenados e Provèrbios prb: chie at dinare pastinzat binza in sa codina Ètimu ltn. pastinare Tradutziones Frantzesu planter la vigne Ingresu to plant a vineyard Ispagnolu plantar la viña Italianu impiantare la vigna Tedescu einen Weinberg anlegen.

pastinónzu , nm Definitzione su prantare o pònnere bíngia noa, logu e die chi si prantat (e si faet festa puru ca agiudant a cambarada) Sinònimos e contràrios pastinadura Frases callàdebbos, custas boghes, parides in pastinonzu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu plantation de nouveau vignoble Ingresu new vineyard plant Ispagnolu plantación de una viña Italianu impianto di nuòvo vignéto Tedescu Anbau neuen Weinberges.

piantàre , vrb: plantai, prantai, prantare, prantari Definitzione nau de prantones, matighedhas o fintzes de prantàgia, pònnere in sa terra trebballada in fossighedhu, in fossu, cun is arraighinas in fundhu bene ammontadas de terra a manera de sighire a crèschere; fintzes semenare, betare su sèmene; pònnere cosa a bisura de mata o palu, fichia in terra de abbarrare firma; rfl. pònnere istrantagiaos, a bisura de mata, in posidura verticale Sinònimos e contràrios semenai / ficare, fichire Maneras de nàrrere csn: prantare (bide) a fundhu betadu = a pértia furada, sentza ndi dha segai de su fundu; torràresi a prantare (nadu de ccn.)= faisí torra su tallu cun sa ponidura, torrare a comintzare un'impreu apustis de su dannu, de una fura Frases no s'istodhit un'àrvure annosa pro la piantare in àteru logu! ◊ issu torrat a prantai is matas aundi segat ◊ nonnu aiat prantadu cussa nughe candho fit nàschidu babbu ◊ in cussa terra si podiat prantai fintzes linu ◊ in s'ortu bi prantamus latuca, càule, sèllere 2. pentzat issu a prantai is palus po cuncordai un'arcu 3. medas ant giau una manu de agiudu a Giuanni po si torrare a prantare, ca ndhe dh'iant furau su bestiàmene 4. is piciocos si prantaiant aposta in sa gennighedha de crésia po biere is piciocas deghi essiant ◊ is piciocos cicios in sa muredha si funt prantaos po saludare su preide Ètimu ltn. plantare Tradutziones Frantzesu planter Ingresu to plant Ispagnolu plantar Italianu piantare Tedescu pflanzen.

tíngiu , nm Definitzione genia de preughedhu chi ponet a is puntas modhes de is matas Terminologia iscientìfica crp Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu pou de San josé Ingresu plant louse Ispagnolu piojo de las plantas Italianu pidòcchio delle piante Tedescu Blattlaus.