acollàda , nf: acollara Definizione
su giare un'ispinta, su fàere fortza a cropu o totus impare
Sinonimi e contrari
acirrada,
afracada,
assuprida,
colpu,
imberta,
impédhida,
incollada,
ispinta,
lómpia
Modi di dire
csn:
dhi at donau un'acollada!… = l'at fatu un'assuprida!…; un'a. de àcua = una bufada manna de abba, acirrada
Frasi
s'aradu tichirriaiat a donzi acollada forte de su giuo ◊ at pigau un'acollara in sa vetura e de sa dí at cumentzau a sciolloriai ◊ dhi at donau un'acollada, in s'oru de su mari, e ci dh'at ghetau a s'àcua ◊ toca, mulleri mia, ca est s'úrtima acollada!
2.
torrat a domu, pigat sa cullera e via àteras duas o tres acolladas de cudha cosa
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
poussée occasionnelle
Inglese
push with the shoulder
Spagnolo
empujón
Italiano
spintóne,
spallata
Tedesco
heftiger Stoß,
Stoß mit der Schulter.
alabàre 2 , nf Definizione
s'ossu de sa pala; pl., is coedhas de su ghentone, de sa camisa, fintzes is travedhas de unu sedhatzu
Sinonimi e contrari
almu,
paba
Terminologia scientifica
crn
Traduzioni
Francese
omoplate
Inglese
shoulder blade
Spagnolo
omóplato,
escápula
Italiano
scàpola
Tedesco
Schulterblatt.
àlmu , nm: armu Definizione
su tretu de is primas costas de un'animale, in grughes, comente si benint apare is palas in punta; s'ossu de sa pala e fintzes s'ossu tra su bruncu de su codhu e su cuidu
Sinonimi e contrari
rughes
/
alabare 2
/
cardaliscu,
paba
/
malandra
Frasi
in s'armu, in sa gropera su pilu betzu li diat s'adiu! ◊ mi ant istropiadu su cadhu: zughet unu mossu in s'almu!
Terminologia scientifica
crn
Etimo
ltn.
armus
Traduzioni
Francese
garrot,
omoplate,
humérus
Inglese
whiters,
shoulder,
blade
Spagnolo
cruz,
omóplato,
húmero
Italiano
garrése,
scàpola,
òmero
Tedesco
Widerrist,
Schulterblatt,
Oberarmknochen.
codhíta, codhítu , nf, nm Definizione
genia de cosa modhe a pígiu grussu de pònnere a sa parte de aintru in is codhos, in is bestimentos; in su cosse, genia de bretellas
Sinonimi e contrari
codhalitu
Frasi
manigiànt su punt'e nú po abbrodai tzugheras, pungitus e codhitas
Traduzioni
Francese
épaulette
Inglese
shoulder pad
Spagnolo
hombrera
Italiano
spallina
Tedesco
Schulterpolster.
códhu , nm Definizione
su tretu de sa carena tra su tzugu, su bratzu e sa pala (mescamente s'annoigadórgiu), ma in calecunu logu dhu narant a su bratzu puru / su runcu de su c. = su tretu de s'annoigadórgiu, su chi essit de prus; sa crai de su c. = arcu de petorra, s'ossu chi andhat dae sa punta in artu de s'ispíciu, in mesu de petorras, a s'annoigadórgiu de su codhu, itl. clavìcola
Sinonimi e contrari
baltzu
Modi di dire
csn:
fàghere de codhos = mòere, artziare sos codhos coment'e pro nàrrere chi no ndhe ischit nudha, o fintzas in su sensu chi no ndhe l'importat nudha; betare, ghetare una cosa de pala in codhu s'unu cun s'àteru = lassàrela s'unu a s'àteru, itl. fare a scaricabarile; betare una cosa de pala a codhu, o de codhu a pala = no cambiare nudha, arreare semper cun su matessi male; corcai de codhus, indrúghere o incrubare sos codhos = falare sos codhos a sa volontade de un'àteru, incruai sa conca, pònnere mente fintzas chentza ndhe àere gana o ndh'èssere cumbintos, tènnere passéntzia; annare codhos paris = nadu de ccn., èssere cantu a un'àteru, àere su matessi importu; èssere a codhos falados = codhirutu, itl. con le spalle cadènti; èssere a codhos calaus = disanimadu, ispoetizadu; leare, pigai, zúghere a c. = in bratzos (nau de persona, itl. prèndere in braccio), leare a pala (nau de cosa, itl. prèndere, portare a spalla); fàghere una cosa (corpare, iscúdere, triballare, àteru) a totu c. = fai una cosa cun totu sa fortza possíbbili; betaresiche una cosa in codhos (nadu cun fele revudendhe sa cosa) = lassaisidha, bufaisidha cussu chi dha donat etotu; èssere a codhos ghetaos = a gropedheo, a s'atrollada, sempre paris de acórdiu s'unu cun s'àteru po fai mali o fintzas po bonu; furriàresi a runcos de c. = papai de sa carena sua etotu; míntere c. = betare, pònnere manu a unu triballu, a fàghere carchi cosa, fintzas dare una surra; pònniri, intrare su codhu a carchi cosa = arrumbare e fàghere fortza cun su codhu, pro fortzare de prus; donai su codhu a ccn. = dare azudu; èssere a un'ala de codhu = betadu a un'ala, ispendhentendhe, parangau a una parti
Frasi
li dolet totu su codhu de comente at leadu cosa pesosa ◊ si sunt imbolendhe sos males de codhu a pala! ◊ si no tenimus cosa a manigare, a runcos de codhu nos furriamus?!
2.
donamí su codhu! ◊ sa criadura minore si cheret leada a codhu ◊ sa mama zughiat duos minores a codhu, unu a cada bratzu
3.
si lu sunt betendhe de pala in codhu s'unu cun s'àteru a fàghere sa cosa, mandrones! ◊ cudhu corcat de codhus e bandat a fai su chi dhi ant nau ◊ seghendhe preda tocat a iscúdere a matza a totu codhu ◊ arratza de note, niandho a totu codhu! ◊ dhi poneus codhu, a sa porta, e ci dha sfundaus…◊ fato de codhos e m'isto chietu! ◊ a su barrucellau dhi donat su codhu s’àtara giustítzia puru
Terminologia scientifica
crn
Etimo
ltn.
collum
Traduzioni
Francese
épaule,
humérus
Inglese
shoulder
Spagnolo
hombro
Italiano
spalla,
òmero
Tedesco
Schulter.
framucódhu , avb Definizione
manera de pònnere mescamente sa fune, chistia a lobos mannos, faendhodha passare in su codhu de una parte e asuta de su subrecu de s'àtera, o fintzes solu intrada o betada in codhos
Sinonimi e contrari
armigodhu*,
murucodhu
Frasi
su pitzinnu zuchet sa bússia a framucodhu (G.Piga)◊ est rutu chin sa soca a framucodhu e s'istrale in manos ◊ est chin sa tzancheta galu a framucodhu
Traduzioni
Francese
bandoulière
Inglese
shoulder belt
Spagnolo
bandolera
Italiano
tracòlla
Tedesco
umgehängt.
ispallatzàda , nf Definizione
genia de cropighedhu chi si giaet cun sa manu a su codhu, a parte de apalas, in cunfidàntzia
Sinonimi e contrari
ispaliotada
Frasi
candho frades mios murrunzaiant ca nachi fio sa fiza de sa pudha bianca, mamma mi daiat un'ispallatzada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
tape sur l'épaule
Inglese
to slap on the shoulder
Spagnolo
palmada en la espalda
Italiano
pacca sulle spalle
Tedesco
Klaps auf die Schulter.
pàba , nf: pala Definizione
tretu de sa carena, a sa parte de asegus, in artu, de s'ischina a codhos e de chintzu a paris de is codhos; ossu ladu, in su matessi tretu de sa carena, cun su primu annoigadórgiu de su bratzu (e in is animales de is cambas de ananti); parte de bestimentu chi arresurtat a parte de asegus, in palas; parte de unu trastu (es. cadira) chi arresurtat a parte de apalas de chie cicit, o adaesegus, prus atesu abbaidandhodhu de fronte; foedhandho de logu, tretu mannu in costa, in fiancos de montigos, de sedhas e montes / min. palighedha; de logu, palinzu / min. pabixedhas = a logos, su coritu de su costúmene de sa fémina
Sinonimi e contrari
codhu,
ischina
/
colta
Modi di dire
csn:
punta de sa p. = su tretu prus in bassu (in sa carena umana), ue agabbat cun ossu modhe; mazos de palas = sos ossos de sa pala de un'animale; apalas = (a palas) in daisegus; èssiri, istai, pònniri palas a… = furriadu, ziradu a parte contrària; èssere a palas apare = s'unu contras a s'àteru; betare, ghetare una cosa de pala in codhu, de palas in costas = nàrriri o abetai chi sa cosa dha fatzat s'àteru, chi tocat a s'àteru, chi est de s'àteru, itl. fare a scaricabarile; garrigare una cosa a pala = atuai o atuaisidha a codhu; pigai a pala, zúchere a pala = leare a codhu (fintzas in su sensu de àere sa responsabbilidade de carchi cosa o de ccn.); pònniri, andai, torrai apalas, in palas = addaisegus, in daisegus; dare palas = lassai a pèrdiri una chistioni; dare palas a unu = no ndi fai prus contu, isbandonaidhu in s'apretu; giúghere subra de palas chi… = ispetaresila, pessaresila una cosa, mescamente de dannu; fàghere, o istrínghere, de palas = arruntzai is palas, fai a cumprèndiri de no isciri nudha; zúghere palas mannas, largas (in cobertantza)= baliai meda; èssere palas a sole = abbaidare a su nord; èssere palas a Deu = no crere in Deus; bortare o furriare de palas = andaisindi, isbandonai o lassai s'àteru sentza de agiudu perunu; portai a pala cadira = zúchere a càtara, sétidu subra de sas manos intradas apare de duos
Frasi
crescidedhu est, fillu tuu: biu dh'as is pabas chi portat?!
2.
de una cadrea betza petzi bi sunt abbarradas sas palas ◊ ndhe so dadu bolta inoghe pro ndhe betare montijos e palas! ◊ in cussas palas bi est coladu su fogu
3.
depeus castiai apabas puru e no aranti isceti! ◊ apalas de sa dommedha bi aiat una tanca ◊ torramus in palas ca no est cosa de bajulare! ◊ sas limbas malas paret chi no ant àteru donu si no de púnghere apalas! (P.Cucca)◊ cudha est setzendi pabas a innòi
4.
lu giughia subra de palas chi devia pèrdere su pretu! ◊ azummai si che brigant e che fint essendhe male, ma isse at dadu palas e sas cuntierras las ant cumpostas ◊ su logu iscuriadu totinduna, palas mi daent frades e parentes! ◊ gei portat palas mannas! ◊ si no bi at nudha, ite ti cogo, sas palas?! ◊ funt ghetendisí sa curpa de palas in costas ◊ est batindhe linna a pala ◊ intendhindhe cudhu diasi inchietu fúrriat de palas e si che andhat ◊ chini s'arrichit de dinai allenu po cantu bivit est palas a Deus (Pillai)
Cognomi e Proverbi
smb:
Paba, Pala
Terminologia scientifica
crn, slg
Traduzioni
Francese
épaule,
omoplate,
dossier
Inglese
shoulder (blade)
Spagnolo
hombro,
omoplato,
dorso
Italiano
spalla,
scàpola,
dòrso,
spalliera
Tedesco
Schulter,
Schulterblatt,
Rücken.
palibróchinu , agt Definizione
chi portat is codhos bàscios, coment'e calandhochedhi
Sinonimi e contrari
palivaladu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
qui a les épaules tombantes
Inglese
falling shoulder
Spagnolo
de hombros bajos
Italiano
che ha le spalle cadènti
Tedesco
mit fallenden Schultern.