aciufài 1 , vrb: atzofare,
atzufare Definizione
aggarrare, aferrare a pilos, brigandho e iscudendhosi apare
Sinonimi e contrari
acanciofai,
atzuntzudhare,
incabigliare,
tipiliare,
tipilire
Frasi
l'atzufat e li lompet airadu ei sas piús pumas bellas li at tiradu (D.Ena)◊ li atzufat torra e l'agganguglitat chi cudhu ndhe bogaiat donzi oju che pirastru! ◊ a mie sa prepoténtzia cumbenit ca mi atzufo sa prima chi mi benit!
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
attraper
Inglese
to seize
Spagnolo
agarrar,
coger por el pelo
Italiano
acciuffare
Tedesco
beim Schopf fassen.
aggrinzàre , vrb Definizione
fàere sa bia de conca, petenandho is pilos
Traduzioni
Francese
faire la raie
Inglese
to part (hair)
Spagnolo
hacer la raya del pelo
Italiano
fare la scriminatura
Tedesco
scheiteln.
arrullàu , pps, agt Definizione
de arrullai; chi portat is pilos anedhaos, a lorighedhas
Sinonimi e contrari
abbuculau,
frisau,
pilianedhadu
2.
essiast a curri cun cuadhu arrullau ◊ cussa picioca portat is pius niedhus arrullaus ◊ fiat unu pipiu totu arrullau, a fronti artu ◊ portat is pius arrullaus coment'e un'angioni
3.
su meri bolliat màniga arrullada, de s'iscaraderi e de su serbidori, messendi
Traduzioni
Francese
bouclé
Inglese
curly
Spagnolo
de pelo ensortijado
Italiano
riccioluto
Tedesco
lockig.
brundixédhu , agt Definizione
de colore unu pagu brundhu
Terminologia scientifica
clr
Traduzioni
Francese
blondasse
Inglese
blondish
Spagnolo
pelo pajizo
Italiano
biondìccio
Tedesco
fast blond.
ifutiméntu , nm: irfutimentu,
isfutimentu,
sfutimentu Definizione
su pigare a befa, giare bàntidos a befa
Sinonimi e contrari
achírriu,
irfutidura,
isfutonzu
Traduzioni
Francese
raillerie (pop.)
Inglese
leg-pulling
Spagnolo
tomadura de pelo
Italiano
sfottiménto
Tedesco
Hänselei.
ifutíre , vrb: irfutire,
sfutiri Definizione
pigare a befa, leare in giru
Sinonimi e contrari
cantonare,
irfútere*,
strochillai
Frasi
l'ifutiat nèndheli chi tantu no bi resessiat
Traduzioni
Francese
se payer la tête,
se ficher
Inglese
to pull s.o's leg
Spagnolo
tomar el pelo
Italiano
sfóttere
Tedesco
aufziehen.
irpilíre , vrb Definizione
pònnere sa tzudha, fàere inteterare su pilu in sa pedhe, intrare su fritu de s'assíchidu, de sa timoria
Sinonimi e contrari
aciuciudhae,
altudhire,
arpilare,
assunciudhai,
aturtudhire,
atzultzudhare,
impriutzai
Traduzioni
Francese
donner la chair de poule
Inglese
to give s.o. the creeps
Spagnolo
erizarse el pelo
Italiano
far venire la pèlle d'òca
Tedesco
eine Gänsehaut bekommen.
ispilucíre , vrb: ispilusire Definizione
ispilire, tirare is pilos, betare apare is pilos
Sinonimi e contrari
ispilultiare,
ispilurtire,
ispilusare,
scrabionai,
spilliortzai
Frasi
su bentu a sos cadhos currindhe lis ispilucit sa giua
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
décoiffer,
ébouriffer
Inglese
to tousle
Spagnolo
pelar,
caerse el pelo,
desgreñar
Italiano
scarmigliare
Tedesco
zerzausen.
ispilultiàre , vrb: ispilustriare,
ispilutziare Definizione
ispilire, tirare is pilos, betare apare is pilos
Sinonimi e contrari
iltzufiare,
ispilucire,
ispilurtire,
ispilusare,
scrabionai,
spilliortzai
2.
ti est falada sa matenna de cogas ispilustriadas (T.Rubattu)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
décoiffer,
ébouriffer
Inglese
to tousle
Spagnolo
caerse el pelo
Italiano
scarmigliare,
scapigliare
Tedesco
zerzausen.
ispilurtíre , vrb: ispilurtzire,
spilursiri Definizione
ispilire, tirare is pilos, betare apare is pilos
Sinonimi e contrari
ispilire,
ispilucire,
ispilultiare,
ispilusare,
scrabionai,
spilliortzai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
décoiffer,
ébouriffer
Inglese
to ruffle
Spagnolo
caerse el pelo,
desgreñar
Italiano
scarmigliare,
scapigliare
Tedesco
zerzausen.
pílu , nm: piu 1 (su piu = nr. subíu) Definizione
genia de elementu (upm) de sustàntzia che cussa de is ungas chi bogat sa pedhe de is animales a tzudha fine fine a bisura de filu curtzu, cracu cracu in is animales (in is lanosos est longu puru, in su porcu est lascu e prus grussu, a tzudha, unu pagu téteru), lascu meda in su cristianu (foras de sa conca inue creschet longu e cracu, o fintzes in is subrecos, in s'oru de sa natura); nau in cobertantza, pilu balet po fémina in cantu interessat su sessu / min. pilichedhu, pilighedhu / partes de unu pilu: raighina o búscia o fundhu ’e pilu, tudhu, punta; su pl. is pilus, sos pilos = semper su pilu de conca de su cristianu
Sinonimi e contrari
lana
/
intinnu,
pilidura
Modi di dire
csn:
catzare pilu = cambiare pilu, nadu de animales; zúghere pilu in su coro = no tènniri piedadi nudha nudha, fai mali, bociri sa genti de mala manera; a pilu abba = subra subra, a pizu; andhare che a su pilu de su puzone = fàghere sa tucada de su fumu; no acatare mancu punta de pilu = nudha; no resèssere a nàrrere mancu punta de p. = nudha, mancu fuedhu; giúghere abba in pilos (nadu de s'erba, de sas nues, de sa terra) = zúghere abba meda subra subra; intzoraisí piu piu, èssere sudorau, sudorare pilu pilu = a una murca de suore; fàghere sos pilos = segai e cuncordai is pilus de conca; iscontzare sos pilos = ghetai apai is pilus petonaus; tènneresi a pilos = (nau de chini nci aciuvat in s'àcua) aguantaisí aundi… est in debbadas; tènnere su pilu in s'aera = fàghere disizos macos, de cosa chi no faghet a tènnere; no dhi sàntziat piu = si la leat tropu addàsiu; ispiegare una cosa pilu pilu, a pilu piticu = bene a minudu, in donzi piessignu, a puntinu; passàreche che pilu in tres fóltighes = passai in mesu de tantis dificultadis (arriscai, àiri arriscau meda); pilu ’e tita = piaritu, male a sos cundhutos de su late (si ufrat e martzit sa tita); piu frassu = maladia chi benit a pes de segus a sos boes; pilu ’e craba = sa lana de sa craba (chi no si tundhet si no de fiadu mortu), forte, bona pro traste chi depet agguantare meda (es. bértulas); pilu ’e nàcara = zenia de sustàntzia chi bogant sas nàcaras e chi si faghet a filu in s'abba: l'impreant pro tessinzu; pilu atzutzudhau = artudhadu, ritzu de su fritu o de sa timória; pilus arritzaus, arrufaus = anedhados; èssere a pilos cala cala = a pilos longos lassados isortos pendhindhe; prànghere a pilu isortu (nau de féminas)= a pilus calaus, iscapiaus, atitendi; èssere chei su pilu, che pilu in pedhe, pilu pilu = a meda, carcu carcu; sèdere un'animale a pilu = a sa nua, sentza de sedha; bèndhere a pilu (nadu de bestiàmine)= unu tantu a fiadu, ma chentza una misura pertzisa comente podet èssere su pesu; bideresiche a unu in pilos = arteriadu azummai prontu a iscúdere
Frasi
pro no che rúere mi li so apitzigadu a su pilu, a s'àinu ◊ bi at barbieris chi faghent sos pilos a ómines e féminas ◊ si sa peta zughet pilu tenebbichelu! ◊ a cuss'animali dhi luxit su pilu ◊ is pilus s'ispartzint po fai sa crincera ◊ portas sos pilos calandhe in cara ◊ seu a pilus longus pàrgiu una mascaredha ◊ a sas pedhes che li catzant totu su pilu ◊ bai fintzas chi as a contai folla a cantu fúrriat bentu e piu cantu portat marxani!
2.
no est su pilu chi contat in s'ómine: su pilu si abbàitat a unu cadhu ◊ su bestiàmine, pili frujadu e allangoridu, est morzendhe de su fàdigu ◊ dàdemi unu maridu, za no bos chirco ne sinnu e ne pilu!
3.
pares cane de cassa chi at pigau àviu: ite no as a èssere cricandhe pilu, no?!
4.
bi fit sa zente chei su pilu ◊ soi sudau pilu pilu: pitica sa cursa!…◊ chirco un'aggarru de sicuràntzia chi mi mantenzat a pilu abba in su mare (M.Piga)◊ s'àrbure est barriada che pilu in pedhe ◊ est una mata carriada pilu pilu ◊ sas nues giughiant s'abba in pilos, posca est essidu su sole ◊ sa terra zughet s'abba in pilos, ca fit proindhe totu sa die ◊ torro a sèdere a pilu sa calabrina ◊ a pilos si tenet, unu, si no ischit a nadare?!◊ candho li apo nadu chi su fizu fit faghindhe a malu mi che l'apo bida in pilos, sa mama, chi nachi su fizu est educadu!
Cognomi e Proverbi
smb:
Pilu, Piu
Terminologia scientifica
crn
Etimo
ltn.
pilu(m)
Traduzioni
Francese
poil,
cheveu
Inglese
hair
Spagnolo
pelo
Italiano
pélo,
capéllo
Tedesco
Haar.