aciufài 1 , vrb: atzofare,
atzufare Definitzione
aggarrare, aferrare a pilos, brigandho e iscudendhosi apare
Sinònimos e contràrios
acanciofai,
atzuntzudhare,
incabigliare,
tipiliare,
tipilire
Frases
l'atzufat e li lompet airadu ei sas piús pumas bellas li at tiradu (D.Ena)◊ li atzufat torra e l'agganguglitat chi cudhu ndhe bogaiat donzi oju che pirastru! ◊ a mie sa prepoténtzia cumbenit ca mi atzufo sa prima chi mi benit!
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
attraper
Ingresu
to seize
Ispagnolu
agarrar,
coger por el pelo
Italianu
acciuffare
Tedescu
beim Schopf fassen.
aggrinzàre , vrb Definitzione
fàere sa bia de conca, petenandho is pilos
Tradutziones
Frantzesu
faire la raie
Ingresu
to part (hair)
Ispagnolu
hacer la raya del pelo
Italianu
fare la scriminatura
Tedescu
scheiteln.
arrullàu , pps, agt Definitzione
de arrullai; chi portat is pilos anedhaos, a lorighedhas
Sinònimos e contràrios
abbuculau,
frisau,
pilianedhadu
2.
essiast a curri cun cuadhu arrullau ◊ cussa picioca portat is pius niedhus arrullaus ◊ fiat unu pipiu totu arrullau, a fronti artu ◊ portat is pius arrullaus coment'e un'angioni
3.
su meri bolliat màniga arrullada, de s'iscaraderi e de su serbidori, messendi
Tradutziones
Frantzesu
bouclé
Ingresu
curly
Ispagnolu
de pelo ensortijado
Italianu
riccioluto
Tedescu
lockig.
brundixédhu , agt Definitzione
de colore unu pagu brundhu
Terminologia iscientìfica
clr
Tradutziones
Frantzesu
blondasse
Ingresu
blondish
Ispagnolu
pelo pajizo
Italianu
biondìccio
Tedescu
fast blond.
ifutiméntu , nm: irfutimentu,
isfutimentu,
sfutimentu Definitzione
su pigare a befa, giare bàntidos a befa
Sinònimos e contràrios
achírriu,
irfutidura,
isfutonzu
Tradutziones
Frantzesu
raillerie (pop.)
Ingresu
leg-pulling
Ispagnolu
tomadura de pelo
Italianu
sfottiménto
Tedescu
Hänselei.
ifutíre , vrb: irfutire,
sfutiri Definitzione
pigare a befa, leare in giru
Sinònimos e contràrios
cantonare,
irfútere*,
strochillai
Frases
l'ifutiat nèndheli chi tantu no bi resessiat
Tradutziones
Frantzesu
se payer la tête,
se ficher
Ingresu
to pull s.o's leg
Ispagnolu
tomar el pelo
Italianu
sfóttere
Tedescu
aufziehen.
irpilíre , vrb Definitzione
pònnere sa tzudha, fàere inteterare su pilu in sa pedhe, intrare su fritu de s'assíchidu, de sa timoria
Sinònimos e contràrios
aciuciudhae,
altudhire,
arpilare,
assunciudhai,
aturtudhire,
atzultzudhare,
impriutzai
Tradutziones
Frantzesu
donner la chair de poule
Ingresu
to give s.o. the creeps
Ispagnolu
erizarse el pelo
Italianu
far venire la pèlle d'òca
Tedescu
eine Gänsehaut bekommen.
ispilucíre , vrb: ispilusire Definitzione
ispilire, tirare is pilos, betare apare is pilos
Sinònimos e contràrios
ispilultiare,
ispilurtire,
ispilusare,
scrabionai,
spilliortzai
Frases
su bentu a sos cadhos currindhe lis ispilucit sa giua
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
décoiffer,
ébouriffer
Ingresu
to tousle
Ispagnolu
pelar,
caerse el pelo,
desgreñar
Italianu
scarmigliare
Tedescu
zerzausen.
ispilultiàre , vrb: ispilustriare,
ispilutziare Definitzione
ispilire, tirare is pilos, betare apare is pilos
Sinònimos e contràrios
iltzufiare,
ispilucire,
ispilurtire,
ispilusare,
scrabionai,
spilliortzai
2.
ti est falada sa matenna de cogas ispilustriadas (T.Rubattu)
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
décoiffer,
ébouriffer
Ingresu
to tousle
Ispagnolu
caerse el pelo
Italianu
scarmigliare,
scapigliare
Tedescu
zerzausen.
ispilurtíre , vrb: ispilurtzire,
spilursiri Definitzione
ispilire, tirare is pilos, betare apare is pilos
Sinònimos e contràrios
ispilire,
ispilucire,
ispilultiare,
ispilusare,
scrabionai,
spilliortzai
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
décoiffer,
ébouriffer
Ingresu
to ruffle
Ispagnolu
caerse el pelo,
desgreñar
Italianu
scarmigliare,
scapigliare
Tedescu
zerzausen.
pílu , nm: piu 1 (su piu = nr. subíu) Definitzione
genia de elementu (upm) de sustàntzia che cussa de is ungas chi bogat sa pedhe de is animales a tzudha fine fine a bisura de filu curtzu, cracu cracu in is animales (in is lanosos est longu puru, in su porcu est lascu e prus grussu, a tzudha, unu pagu téteru), lascu meda in su cristianu (foras de sa conca inue creschet longu e cracu, o fintzes in is subrecos, in s'oru de sa natura); nau in cobertantza, pilu balet po fémina in cantu interessat su sessu / min. pilichedhu, pilighedhu / partes de unu pilu: raighina o búscia o fundhu ’e pilu, tudhu, punta; su pl. is pilus, sos pilos = semper su pilu de conca de su cristianu
Sinònimos e contràrios
lana
/
intinnu,
pilidura
Maneras de nàrrere
csn:
catzare pilu = cambiare pilu, nadu de animales; zúghere pilu in su coro = no tènniri piedadi nudha nudha, fai mali, bociri sa genti de mala manera; a pilu abba = subra subra, a pizu; andhare che a su pilu de su puzone = fàghere sa tucada de su fumu; no acatare mancu punta de pilu = nudha; no resèssere a nàrrere mancu punta de p. = nudha, mancu fuedhu; giúghere abba in pilos (nadu de s'erba, de sas nues, de sa terra) = zúghere abba meda subra subra; intzoraisí piu piu, èssere sudorau, sudorare pilu pilu = a una murca de suore; fàghere sos pilos = segai e cuncordai is pilus de conca; iscontzare sos pilos = ghetai apai is pilus petonaus; tènneresi a pilos = (nau de chini nci aciuvat in s'àcua) aguantaisí aundi… est in debbadas; tènnere su pilu in s'aera = fàghere disizos macos, de cosa chi no faghet a tènnere; no dhi sàntziat piu = si la leat tropu addàsiu; ispiegare una cosa pilu pilu, a pilu piticu = bene a minudu, in donzi piessignu, a puntinu; passàreche che pilu in tres fóltighes = passai in mesu de tantis dificultadis (arriscai, àiri arriscau meda); pilu ’e tita = piaritu, male a sos cundhutos de su late (si ufrat e martzit sa tita); piu frassu = maladia chi benit a pes de segus a sos boes; pilu ’e craba = sa lana de sa craba (chi no si tundhet si no de fiadu mortu), forte, bona pro traste chi depet agguantare meda (es. bértulas); pilu ’e nàcara = zenia de sustàntzia chi bogant sas nàcaras e chi si faghet a filu in s'abba: l'impreant pro tessinzu; pilu atzutzudhau = artudhadu, ritzu de su fritu o de sa timória; pilus arritzaus, arrufaus = anedhados; èssere a pilos cala cala = a pilos longos lassados isortos pendhindhe; prànghere a pilu isortu (nau de féminas)= a pilus calaus, iscapiaus, atitendi; èssere chei su pilu, che pilu in pedhe, pilu pilu = a meda, carcu carcu; sèdere un'animale a pilu = a sa nua, sentza de sedha; bèndhere a pilu (nadu de bestiàmine)= unu tantu a fiadu, ma chentza una misura pertzisa comente podet èssere su pesu; bideresiche a unu in pilos = arteriadu azummai prontu a iscúdere
Frases
pro no che rúere mi li so apitzigadu a su pilu, a s'àinu ◊ bi at barbieris chi faghent sos pilos a ómines e féminas ◊ si sa peta zughet pilu tenebbichelu! ◊ a cuss'animali dhi luxit su pilu ◊ is pilus s'ispartzint po fai sa crincera ◊ portas sos pilos calandhe in cara ◊ seu a pilus longus pàrgiu una mascaredha ◊ a sas pedhes che li catzant totu su pilu ◊ bai fintzas chi as a contai folla a cantu fúrriat bentu e piu cantu portat marxani!
2.
no est su pilu chi contat in s'ómine: su pilu si abbàitat a unu cadhu ◊ su bestiàmine, pili frujadu e allangoridu, est morzendhe de su fàdigu ◊ dàdemi unu maridu, za no bos chirco ne sinnu e ne pilu!
3.
pares cane de cassa chi at pigau àviu: ite no as a èssere cricandhe pilu, no?!
4.
bi fit sa zente chei su pilu ◊ soi sudau pilu pilu: pitica sa cursa!…◊ chirco un'aggarru de sicuràntzia chi mi mantenzat a pilu abba in su mare (M.Piga)◊ s'àrbure est barriada che pilu in pedhe ◊ est una mata carriada pilu pilu ◊ sas nues giughiant s'abba in pilos, posca est essidu su sole ◊ sa terra zughet s'abba in pilos, ca fit proindhe totu sa die ◊ torro a sèdere a pilu sa calabrina ◊ a pilos si tenet, unu, si no ischit a nadare?!◊ candho li apo nadu chi su fizu fit faghindhe a malu mi che l'apo bida in pilos, sa mama, chi nachi su fizu est educadu!
Sambenados e Provèrbios
smb:
Pilu, Piu
Terminologia iscientìfica
crn
Ètimu
ltn.
pilu(m)
Tradutziones
Frantzesu
poil,
cheveu
Ingresu
hair
Ispagnolu
pelo
Italianu
pélo,
capéllo
Tedescu
Haar.